Lögberg - 02.06.1894, Blaðsíða 1

LöoberG er gefið út hvern miðvikudag og
laugardag af
THE LÖGliERG PRINTING & PUBLISHING CO.
Skrifstota: Atgreiðsl astofa: I'ícr.ttuiiðj"
143 Princess Str., Winnipog Man.
Kostar $2,oo um árið (á íslar.di 6 kr.
borgist fyrirfram.—Einstök númer 5 cent.
Lögebrg is puUiishcd every Wednesday and
Saturday by
ThE LÖGBERG PRINTING & PUBLISHING CO
at i48 Princess Str., Winnipeg Kan.
S ubscription price: $2,00 a year payable
in advance.
Single copies 5 c.
7. Ar.
Wimiipeg:, Manitoba, laugardaginn 2. júní 1894
ROYAL *
CROWN
* SOAP
Kóngs-Kórónu- Sápan er ósvikin
hún skaðar hvorki höndurnar,
andlitið eða fínustu dúka,
ullardúkar hlaupa ekki
ef hún er brúkuð.
E essi er til-
búin af
The Royal Soap Co., Winqipeg.
A. Friðriksson, mælir með henni við
landa sína.
Sápan er I punds stykkjum.
Umfram allt reynið hana.
FRJETTIR
CANADA.
Ontario-blöðin frjálslyndu láta
mjög vel yfir pví að yfirrjetturinn í
Manitoba skuli liafa staðfest dóminn
yfir Chamberlain, og vona að hann
kunni að verða öðrum til viðvörunar.
pað eitt pykir þeim að, að peir sem
fengu Chamberlain til að fara hingað
vestur í peim erindum skuli sleppa ó-
hegndir. Ilafa sum blöðin bent Mr.
Martin pingmanni á pað, að liann ætti
að krefjast pess, að J>að mál yrði
rannsakað.
BANDARIKIN.
Frá Colorado frjettast afarmikil
flóð. Ofsarigning kom á miðvikudag-
inn í grend við bæinn Pueblo par í
ríkinu, og við það óveður kom svo
mikill vöxtur í Arkansas og Fountain
árnar, sem renna bar raman, að pær
flæddu yfir allstóran part af bænum.
Lá vif sjálft að 300fjölskyldur misstu
par lífið, en flestu af J>ví fólki varð pó
bjargað með miklum erviðismunum.
Tuttugu manns halda menn pó að
hafi fari/.t, og ef til vill fieiri og 100
íbúðarhús skoluðust burt. Nálægt
llenver eru og hættuleg ílóð pessa
dagana.
Frá Chicago er telegraferað á
fimmtudaginn, að síðan á sunnudag
hafi verið frost eða allt að því á hverri
nóttu, og að afleiðingin af því sje, að
stórskemmdir hafi orðið á ymiskonar
uppskeru, einkum vetrarhveiti í Miohi-
gan, Indiana og Nebraska.
Öldungadeild Bandaríkja-con-
gressins sampykkti á fimmtudaginn
moð öllum atkvæðum gegn einu yfir-
lysing um það, að Bandaríkin muni
ekki skipta sjer af stjórndeilunum á
Hawaii-eyjunum, og telji pað fjand-
skaparmerki, ef nokkuð annað ríki
taki þátt f þeirri deilu.
í Oklahama virðast rnonn ekki
vera sem allra ráðvandastir. Á síð-
ustu 18 mánuðunum hefur verið stol-
ið f einu county þar allt að 200 hest-
um, en engin bending fjekkst um
það, hveijir þjófarnir mundu vera.
Nú hefur maður einn, sero situr í
fangelsi fyrir morð, gert játningu, sem
leitt hefur til þess, að úrskurðað hef-
ur verið að 33 menn ícountyinu skuli
takast fastir fyrir hestaþjófnað. Með-
al hinna ákærðu eru ymsir helztu
bændurnir þar.
Bending til bænda.
Eptir Jón Ólafsson, Brú P. O. Man.
í sambandi við greinina „Leigur
af peningum1- í „Lögb“. No. 30 stend-
ur lauslega samandregið yfirlit yfir
arð af meðalkú yfir árið, og hefur
kunningi minn bent mjer á, að hon-
um finnist verð kálfsins of liátt, mjólk-
ur hæðin ofmikil, smjerið máske lield-
ur mikið, lpd. úr 10 pottum, en aptur
heyverðið heldur lítið sett á $2,50.
þegar tekið sje meðaltal af bezta og
ljelegasta slægjulandi, og byst hann
við því, að fleiri hljóti að vera sjer
samdóma um þetta. Af þessu tilefni
langar mig til að skyra nokkuð betur
ymsa aðalliði skyrslunnar.
Jeg gekk að því vísu, að ein-
hverjar athugasemdir kæmu fram við
þessari ónákvæmu skyrslu minni um
arð af meðalkú, af því að sá arður
hlytur að vera mjög mismunandi eptir
mjólkur-hæfileikum kúnna og með-
ferðinni á þeim, en hvortveggja það,
að láta gripinn ekki vanta fóður og
góða hirðingu og að bæta mjólkur-
kynið, er algerlega á valdi eigandans;
við því er hverjum manni í lófa lagið
að gera, með stórum ávinning, en í
byrjun, ef til vill, með einhverjum
litlum kostnaðarauka. Og þe3sa um-
töluðu skyrslu mína miðaði jeg alls
ekki við það sem almennt gerist í
byggðinni. I>að er eitt af því sem
er alveg ómögulegt, fyrir þá skuld
að þeir munu örfáirsem færa nákvæma
og reglulega búreikninga, og svo hitt
að eptir meðferð gripanna að dæma
lítur svo út, sem allur fjöldi bænda, af
hvaði þjóðflokki sem eru, hafi að eins
fyrir augum að viðhalda lífi þeirra á
svo litlu fóðri óg með svo ómakslítilli
hirðingu, sem framast er unnt að
komast af með; sá kostnaðar sparnað-
ur synist vera álitið aðalskilyrðið fyrir
sem mestum ávinning af gripaeigninni.
Procentureikningur minn yfir á-
góða af meðalkú var þess vegna
hvorki miðaður við það gagn, sem
menn almennt veita sjer af kúm í
þessari byggð, og heldur ekki neitt
nákvæmlega við eigin reynslu. Ilann
var að nokkru leyti gripinn úr lausu
lopti, að eins með þeirri ætlun, að
prócenturnar skyldu þó með eng-u
móti verða svo háar, að tilefni gæfist
fyrir þá skuld til nokkurra verulegra
útásetninga, enda var sú áætlun mín
sett til þess að syna allt annað en þær
prócentur, sem hægt væri að veitasjer
af þeirri búskapargrein með áhuga og
góðri fyrirhyggju, og gat jeg að vísu
verið full ánægður að rökstyðja „sann-
girni“ fyrir 10 proc. leigu afþví láns-
fje, sem gefur leigumanni 50 til 60
proc. í lireinan ávinning, í stað þeirr-
ar próc. sem jeg tilfærði, ef jeg ekki
hefði álitið það of fjarri hinu rjetta,
og gengið að því visu að kyrin sje
vel uppalin og hafi aldrei vantað góða
og nægilega lieygjöf og sæmilega
hirðingu.
Til þess nú að ekkert af framan-
nefndum atriðum viðvíkjandi þessum
umtalaða arði sje gripið úr lausu lopti,
skal jeg setja fram áreiðanlegt sýnis-
horn af eiginni reynslu. Auðvitað
dettur mjer ekki í hug, að það gefi
mjer nokkra minnstu viðurkenningu,
fremur en mörgum óðrum löndum
mínum, fyrir byggilega með-
ferð á þeim bjargræðisstofni, en jeg
ætlast til að það gefi bendingu utn,
hvers vænta má í þeirri grein með á-
stundun og fyrirhyggju.
Þeir tiltölulega fáu annara þjóða
menn hjer í Manitóba, sem hirða vel
um gripaeign sína, oghafagefiðgagn-
legar bendingar viðvíkjandi griparækt
íjmsum búnaðarritum, kveða svo að
orði, að það sje öllu heldur kæringar-
og- hirðuleysi, en efnaskort, um að
kenna ef hver meðal kyr ekki gofi
2000 potta mjólkur árlega. —Uin til-
raunirí þá áttgefur •‘Heimilið”í Lögb.
gagnlegar bendingar, einkum tölubl.
nr. 5 þ. á.
E>ví miður get jeg ekki hrósað
mjer af því að hafa hirt um gripaeign
mína eins vel og skyldi, það er svo
langt frá því, en þó hefi jeg sem opt-
ast haft í huga að ala kálfana vel upp,
og halda sem bezt til mjólkurinnar,
með því, að gefa kúnum nægilegt
fóður, og að veita þeim svo góða og
reglubundna hirðingU, sem vitið og
kringumstæðurnar hafa leyft mjer.—
Um kynbætur hefi jeg ekki hirt frem-
ur en aðrir, en fyrir 8 árum síðan
eignaðist jeg kú sem lílclega hcfur
verið ein af beztu mjólkurkúm lijer í
byggðinni. Að visu kostaði hún
$25,00 tneira en meðal gangverð v ir
á kúm það árið, en þann verðmun
borgaði liún strax á fyrsta ári. Hún
gaf 2739 potta mjólkur fyrstaárið eða
nálægt 900 pottum meira en ætla má
að kyr gefi, þegar fóður og hirðing er
ekki eins og bezt má verða.
Reynsla mín er þessi:
Mjólkukhæð. Árin 1885 og
1886 veitti jeg nákvæma eptirtekt
mjólkurhæð og smjöri úr 4 kúm yfir
árið (að beztu kúnni ótalinni). E>ær
gáfu kálfa frá 10. til 23. apríl og
mjólkuðu hver fyrir sig 2293, 1939,
1695, 1512 potta, alls 7469 og skipt
með 4 verður til jafnaðar eptir hverja
kú 1867 pottar. Sú kyrin sem gaf
1542 potta var þríspen og aflóga gatn-
alkyr, og sú sem gaf 1695 vartveggja
ára gömul og gaf liún seinna nokkuð
meiri mjólk árlega. Úr allri þessari
mjólk sameinaðri fjekkst 1 pd. smjörs
úr hverjum 10 pottum. Á þeim áriun
sem þessum arði var voitt eptirtekt,
voru hveitiakrar litlir og mikið af ó-
byggðum löndum hjer vestra, svo
gripir höfðu næga oggóðasumarhaga,
en vetrarfóður var óræktað hey og
ekkert annað, en gott og nægilegt.
Mjói.kurverð. Hvers virði
mjólkin er handa svínum, skal jeg
ekkert um segja, þeim skepnum hefi
jeg ekki kunnað að gefa öðruvísi en
svo, að þau hafa orðið mjer töluvert
dyrari, en þau hefðu þurft að vera,
fyrir of mikla gjöf, og skal jeg að eins
í því efni benda á grein í “Heimih”
Lögb. No 35 með yfirskript „Undan-
renninghanda svínum“. Jeg vil ekki
gera ráð fyrir að sá sem ritar greinina,
Prófessor Henry, geri þar of lítið úr
næringarefni mjólkurinnar, en þar á
móti gerir hann, eptir mínum skiln-
ingi, of lítið úr verði hennar í fram-
leiðslu svínakjöts. Hann segir, „E>að
er talið að menn hafi $12 hag af und-
anrenning úr meðalíú um árið“: að
vísu segir liann ekki aðþettasje rjett,
en hann neitar því heldur ekki og
þess vegna er hætt við að það geti
valdið villu nema betri skyring sje
gerð á hans eigin rannsókn í því efni.
Hann segir: 1875 pd. mjólkur fram-
leiðir 100 pd. kjöt, sje hún gefin ein-
göngu. Líklega ætlar liann ekki
meira verð á kjötinu en 6 cts pundið
og þurfa þá að hans áliti 1875 pottar
eða 3750 pd. mjólkur til þess að fram-
leiða 200 pd. kjöt eða $12 virði fyiir
þá mjóskurhæð sem hann ætlar meðal
kú að gefa. En svo skilst mjer ekki
betur, en að próf. telji 1875 pd.
mjólkur jafngilda 534 pundum af
mjt'li bæði til verðs og fóðurs, hvort
fyrir sig $6 virði, sem sje:
kyrnytin eingöngu 1875 pottar (3750
pd.) framleiðir svínaket...200 pd.
Mjölið eingöngu 1068 pd... .200 „
E>að er samanlagt 400 pd.
hvort fyrir sig, mjólkin og kjötið á
þennan hátt biúkað, $12 virði. En
svo synist aðaltilgangur próf. Henry
innifalinn í því, að syna þann hagnað,
sem framleiðandinn getur veitt sjer
raeð blöndun þessara fóðurtegunda.
Ha.nn segir, að 176 pd. af mjöli og
538 pd. af rnjólk framleiði 100 pd.
kjöt og er þá með þeirri blöndun
fæðunnar hægt að framleiða af und-
anrenning úr meðalkú 700 pd. ket
að hálfu leyti á móts við 1232 pd.
mjöl. Yerð á 700 pundum 6 prct,
$42 og helmingurinn þar af eða mjólk-
urverðið $21 og það, en ekki $12, er
verðið á því keti, sem undanrenningin
úr meðalkú (1875 pottai) framleiðir
árlega ej>tir hiuum yfirgripsmiklu
rannsóknum próf. Ilenry, og mið
þeirri hagtæriagu, sem hann bendir ð,
Sjer í lagi tel jog mjólkina meira
en 1 cent viiði pottinn lianda brúk-
unarhrossum, einkum á vorin, ekki
sízt ef þau liafa haft litla hafragjöf að
vetrinum og litla brúkunsvoþau sjeu
lingerð, ,,soft“ sem enskir kalla. Jeg
hef reynslu fyrir mjer í því, að engar-
korntegundir gefa hrossum, á jafn
stuttum tíma, eins mikinn þrótt cg
fjör við vinnuna eins og m jólkin gef-
ur ásamt muldum höfrum. Reynslu
minni til stuðnings í því efni hef jeg
rannsóknir próf. Ilenry, er sy.ia, tð
livorttveggja fóðrið kornmaturinn og
mjólkin, gefi með blönduninni þrem-
ur fjórðu pörtum meiri kraft til nær-
ingar og hollustu, en þessi efni hafa
hvort út af fyrir sig. Auðvitið talar
hann að eins um svínafóður, en mjer
virðist allar líkur til þess, að sáaukni
kraptur næritigarefnanna fylgi sömu
hlutföllum til fóðurs fyrir hvaða
skepnutegund sem er.
E>að er sannarlega ánægjulegt uð
vinna með hrossum sem fá 1 gallon af
smátt stykkjuðum höfrum til hverrar
ináltíðar og þó ekki sje nema 1 gall-
on hvert hross af mjólk tvisvar á dag,
kvöld og morgna, auðvitað með nægri
heygjöf. I>essi injólkurgjöf mundi,
eptir því verði sem jeg hefi sett á
mjólkina, kosta fyrir daginn 16 cts.
en að þau 16 cts. borgi sig margfald-
lega í aukinni vinuu og ánægju
mannsins sem með hrossunum vinnur,
það geta þeir einir um borið, sem hafa
neyðst til að dragast um akurinn á
eptir fjörlausum og þrótllitlum hross-
um, jeg má ekki segja reiðir og böl-
vandi, af því það er svo líklegt að
það sje sjaldgæft, en jeg vil segja
bryggir skepnanna vegna og gramir
útaf meðferðinni á þeim og því vinnu-
tapi sem leiðir af kraptlitlu fóðri.
S.MJÖR OG SMJÖRVEKÐ. Jeg hefi
skyrt frá því lijer að framan að 1 pd,
smjörs liafi fengizt úr hverjnm 10
pottum rojólkur árin 1885 og 1886.
En þrátt fyrir lakari hagagöngu gripa
nú orðið fyrir plægingar og girðing-
ar, hefur undanfarna daga fengizt 1
pd. smjörs úr tæpum 9 pottum mjólk-
ur, sem mjer hefur dottið í hug að
væri ein afleiðing af kjarnbetra vetrar-
fóðri og gaf jeg þó kúnutn ekki nema
hjer um bil einn þriðja part af “Hung-
garian” grasi móts við óræktað hey.
Smjörverðið fer vitanlega eptir
smjörgæðum og er ekki hægt að
benda á ne'tt ákveðið verð á því.. í
næstl. tvö ár hefur verðið verið 10 til
15 cts., til jafnaðar 12|c. fyrir pundið.
Jeg þekki konur sem hafa fengið 14c.
fyrir pd. til jafnaðar í næstl. 2 ðr.
KÁlfur. E>að er svo meir en
skiljanlegt að þeim mönnum, sem lít-
ið annað hugsa um griparæktina en
eiga höfðatöluna sem mesta, finnist
mjólkurgjöf kálfsins 720pottar óþarf-
lega mikil, en ef gengið er út frá því,
að ekki sje spillt þeim ávinning, sem
vænta má af gripnum, livort lieldurtr
til mjólkur eða til vaxtar og holda á
( Xr, 4 2.
blóðvelli, þá viiðist rojer, að fóðrið
geti enganveginn verið minna.því það
mun saunreynt, að því betra uppeldi
sem gripurinn fær, í ö'.lu falli fyrsta
árið, því hærri og vissari prócentur
gefur liann af þeim kostnaði, sbr.
“Heimilið” Lögb. nr. 33.
E>að er annars þýðingarlaust að
ákveða nokkuð um mjólkurgjöf kálfs-
ins 1 sambandi við arðinn af kúnni í
mjólk og smjöri. Hvort heldur kálf-
inum er gefið mikið eða lítið af mjólk
og að sama lilutfalli meira eða minna
öðru fóðri, sbr. ,.Heimilið“ Lögb. nr.
37, þá breytir það ekkert arðinum að
0*0111 leyti en verði því, er jeg set á
kálfinn þriggja nátta gamlan, (mjólk
úr kúnni tel jeg ekki 3 fyrstu dagana
eptir burð) því 720 pottar af mjólk á
1 cent eru $7,20, og smjer úr 60 pott-
u:n 6 pd. $0,80, en kálfinn læt jeg J á
að eins borga fóðrið sitt með $2,10.
£>3tta gerir það verð, sem jeg setti á
káltinn í grein minni í Lögb. nr. 36,
$10,00.
N iðurl. næst.
Jjmiíhiibob.
Á síðasta fuudi hins ísl. verka-
mannafjelags í Winnij>eg, var ákveð-
ið, að á cæsta fundi (næsta laugard,-
kvöld 2. júní) yrði sjerstaklega tekið
til umræðu, að verkamannafjelögin í
þessum bæ sendu bænarskrá til bæj-
arstjórnarinnar í gegnum Trades &
Labor Council þess efuis að hún láti
sem fyrst byrja á verkutn hjer I bæn-
um, svo að rætist fram úr atvinnu-
skorti þeim er nú á sjer stað, og lyiur
út fyrir að muni verða fyrst uu> sinn í
þessum bæ. Það verður að líkindum
ekki tækifæri fyrir raenn að rita nöfn
stn undir þessa bænarskrá nema á
fundinum; þvi er skorað á alia með-
limi nefnds fjelags að sækja fundinn.
í sambandi við [>etta skal [>ess getið,
að fjelagið heldur eins og að undan-
förnu fuudi í húsi síuu á Elgin Ave.
framvegis á hverj i laugardagskveldi
kl. 8—11, svo að ef fundir verða ekki
framar auglystir, afsakar það ekki
miðlimi fjelagsins gagnvart lögum
þess lengur.
Wpeg, 26. maí 1894.
í umboði fjelagsins
S. SVEINSSON.
Islenzltar húsmæður
Nú er sá tíuii ársins byrjaður scm
yður fellur mjög illa að jnirfa að
standa fyrir framan eldheita „stove“
og baka branð eða kökur. Gætið
því að hvort það muni tneira en svo
borga sig, þegar þjer getið fenSið 20
brauð fyrir dollarinn. Jeg get með
sanni boðið yður öllu betri og dry’gri
brauð heldur en þjer getið fcngið
frá flestum öðrum bökurum bæjar-
ins. Ef þjer vilduð gera samning
við ntig um tunnu af kringlum eða
tvíbökum munduð þjer getað fengið
þær með ótrúlega góðu verði.
])ið þekkið líka kökurnar okkar.
G. P. Thordarson,
Capital Steain Dye Works
T. MOCKETT & CO.
DUKA OC FATA LITARAR.
Skrifið eptii prislista yfir litun á dúkum og
bandi, etc.
241 Portage Ave., Winnipeg, Man.
ÍSLENZKUR LÆKNIR
f
Dr». 31. Halltlorsson.
J’itrJc liioo',-A'. iJak.