Lögberg - 22.08.1912, Blaðsíða 4

4-
LÖGBERG, FlMTUDAGINT 22. AGÚST 1912.

agsa agas agaa:
LÖGBERG
Gefiö út hvern fimtudag af The
Columbia Prbss Limited
Corner William Ave. &
Sherbrooke Street
WlNNIPEG, - MaNITOTA.
I
1
STEFÁN BJÖRNSSON,
EDITOR
A. BLÖNDAL,
BUSINESS MANAGER
UTANÁSKRIFT TIL BLAÐSINS:
TheColumbiaPress.Ltd.
P. O. Box 3084, Winnipeg, Man.
utanXskrift ritstjórans:
'EDITOR LÖGBERG,
P. O. Box 3084, Wirmipeg,
Manitoba.
TALSÍMI: GARKY 2156
wí
Dönuni haettulegi'i en Islending-
um. Öllu er óliætt nokkur ár enn.
Islendingar eiga rétt sinn óskertan
og vonina um a5 fá viðurkenningu
hans síöarmeir. I
Ef nýi ráöherrann léti sambands
málið afskiftalaust mætti ætla, að
stjórnartrö hans yröi miklu giftu-
drýgri. Hann hefir sýnt það áð-
ur, að hann er fyrir ýmsra hluta
sakir vel til foringja fallinn; þrátt
fyrir ýmsa galla var stjóm hans,
hið fyrra sinn, æði afkastadrjúg,
og hann virðist hafa býsna föst
tök á flokki sínum.
Vér árnum Hannesi Hafstein
hamingju í ráðherra embættinu og
vildum óska, að hann bæri gæfu til
að friða landið, svo sem hann
kveöst hafa vilja á, en vér höfum
enga trú á. að hann geti það með
uppkastinu.
Verð blaðsins $2.00 um árið.
Norður á milli vatna.
Ráðherra skiftin.
Nú er það sannfrétt, að ráö-
herraskifti eru orðin á Islandi.
Kristján Jónsson hefir fengið
lausn, en konungur Dana jafn-
skjótt skipað Hannes Hafstein yf-
ir Island, svo sem vænta mátti eft-
ir afstöðu flokka í Jiinginu.
Um leið og Hannes Hafstein
settisf nú á ráðherrastól, hið s'ö-
ara sinn, hélt hann stutta ræöu og
gerði þinglieimi grein fyrir stefnu-
skrá sinni, 3vo sem venja er til
Rkða þessi er prentuð aitnars-
staðar hér í blaðinu. Læggur nýi
ráðherrann mikla áberzlu á þaö,
að liaan muni styðja að því, eftir
mætti, að efla frið í landinu. Slíkt
er vel mælt og væri óskandi að
Hannesi Hafstein hepna'ðist það,
betur en jæim fyrirrennurum hans
Kristjáni og Birni. Báðir þeir
lofuðu landsfriði, en hvorugum
tókst að efna það heit. Mestalla
þeirra stjórnartíð logaði alt þar
heima í ófriði, svo að innanlands-
tíeilur, flokkadrættir, meiðyrði og
málsóknir hafa aldrei meiri orðið
á síðari árum. heldur en undir
þeim herrum'.
Þess vegna er viturlegt af hin-
um nýja ráðherra að lofa friði.
Þjóðin vill frið. Hun er búin að
fá nóg af ófriði í bili, en hinsveg-
ar getur.oss eigi annað en furðað
t t
a þeirri leið, sem raðherrann ætlar
að fara til friðarins. Leiðin, sem
hann vill fara, er ekki sú aö
fresta úrslitum sambandsmálsins
ttm hríð, þó að það virðist nú eina
ráðið til friðar, sem um cr að
gera. En auðsætt er, að svo er.
þegar þess er gnett. að sambinds-
málið hefir verið aðal undirrót
að siðustu róstum þar heima, vel
flestum, og enn sem knnið er
skortir mikið á! að þjóðin geti orð-
ið samhuga um, hversu það skuli
lúkast. Ilún hefir enn ekki getað
fallist á úrslit þess í neinni þeirri
myrid. sem stjómmála mennirnir
hafa lagt það fjrrir hana.
T>ó að þessu sé jjannig varið,
telur nýi ráðherrann það vænleg-
ustu leiö til friðar, að herða á úr- !
slitum sambandsmálsins, allra við-
kvæmasta niáli jjjóðarinnar. Ekki
er }>ó ]>ví að heilsa, að nein að-
gengileg nýung sé þar í boði. held-
ur á að reyna að hafa frain u.pp-
kastið gamla frá 1908, sem for-
dæmt vrar þá, og Hanties Hafstein
féll með. Með ]>ví á nú að fr ða
þjóðina þegar búið er aö' gera á
því breytingar -‘eftir atvikum" þ.
e. a. s. j>ær veigalausu málamynda-
breytingar, sem getnar voru i
‘‘bræðingnum” í vor.
Friðarleið nýja ráðherrans er
því sú, að.halda að íslenzku þjóð-
inni sambandslaga-uppkastinu þvi
nær óbreyttu, J>ó að vitanlegt sé að
rtiikill hluti landsmanna sé því
andvígur og öllu réttinda afsali í
hendur Dana. Segir J>að sig sjálft.
að samninga tilraunir um sam-
bandsmálið á þessum grundvelli.
filj«>ta að vekja nýja úlfúð innan-
lands, nýjar róstur og nýjan ófrið-
arloga. Þcss vegna þótti o;s frið-
arleiðin furðuleg.

Mun friðvænlegra sýndist hitt,!
sem fyr var á viki'ð, að lofa þjóð- !
inni að hvíla sig á sambandsmál-
intf una stund. Stöðin í stað er |
fNiðurl.J
I blaðinu í fyrri viku talaði eg
síðast um Lundar{x>rp og framtíð-
arhorfur þess, en nú vil eg minn-
ast á fáein heimili þar í grendinni,
sem eg kom á. Eg veit að vísu, að
margra annara heimila í bygðinni
er vert að minnast, sakir framitaks
semi, dugnaðar og myndarskapar
húsbændanna, en það verður að
bíða i ]>etta sinn, og hinna að eins
hér getið, sem eg sá i þessari ferð.
svo sem alment er tiðkað í slíkuim
frásagnarbrotum, sem þetta er.
Heimili Halldórs Haíidórssonar.
Þau hjónin, Halldór Halldórs-
son og Kristín kona hans, eru með
fyrstu landnemum bygðarinnar.
Settust þau að á landi því, er þau
búa á enn, með barnahóp og lítil
efni, og j>á úti í óbygð. Heimili
sitt nefndu þau Lundar, og varð
það síðan pósthúss heitið, en Hall-
dór verið póstmeistari, og gegrit
því embætti með alúð og rögg.semi.
Halldór er búmaður góður og frá-
bær dugnáðar og ötulleiks maður,
og nú orðinn mjög vel efnum bú-
inn. Hann á nú fyrir víst þrjú
lönd. Hefir hann mest stundað
griparækt eins og flestir bygðar-
búa hafa gert fram að jæssum síð-
ustu árum1; hann hefir mikinn
gripastól, stórt kúabú. margt hesta
og sauðfjár; hann hefir um 20
ekrur pbegðar og ‘undir akri, og
mun hafa i hyggju að plægja meir
í haust og auk kuryrkjLina.
Kristín kona hans Ihefir verið
honum ágætlega samhent við bú-
jskapinn, bæði afkastamikil og ráð-
deildarsöm. Mjög vel er hýst hjá
| j)eim Halidórsons hjónum og öll
; umgengni mesta fyrirmynd. Þau
| eru bæði ramm-íslenzk í ancla,
! einstaklega gestrisin og góð heim
| að sækja, svo sem alkunnugt er,
og ekki sízt Winnipeg-túum. því
| að margir þeirra hafa heimsótt
; |>au, og fengið góðar viðtökur.
j Þrátt fyrir J>að, þó að þau Hall-
| dórsons-hjónin séu jafn-íslenzk óg,
! j>egar var minst á, hafa j>au Jká
j rækt sæmdarlega sínar borgara-
| legu skyldur hér í landi. Þau
! hafa mannað börn sín prý'ðilega,
haft vakandi áhuga á þjóðmálum.
| ]>essa lands, fylgst vel með 1 þ ’im
jog tekið áhrifamikinn þátt í öllum !
; góðum félagsskap, sem hefir
hreyft sér í þeirra bygð.
Hjá Skúla Sigfússyni.
Eg hefi minst á það fyr í þess- 1
ari grein minni, að Skúli Sigfús-
son rektir verkfæra-verzlun mikla
á þremur stöðum norður með Oak '
Point brautinni. Sú verzlug er svo |
umfangsmikil. að hann þarf flesta !
virka «’aga að vera bund nn vfð j
hana. M.un hann þó lengstum hafa j
viðdvöl í Lundarjxirpi, en fer heiim |
til sín, til Mary Hill, á hverju j
kveldi. Hann ’hafði oft boðið mér
að heimsækja sig, og lét eg verða
af }>ví antian sunnudaginn, sem eg
dvaldi þarna nyrðra. Þ;á vissi eg, j
að eg mvndi geta hitt liann heima, I
og ]>au hjón. Kona hans, Mrs. J
Sigfússon. er mynd irkona, vel I
mentuð fró® og skemtileg. Hún !
er stjúpdóttir^ Arn«>rs Árnasonar, j
málmbræðslumanns. i Branr'on.og
hefir alist upp suður í Chicago.
Toku þau hjón ökktir einstaklega 1
vel og dvöldum við hjá þeim allan j
síðari hlut sunnudagsins fram á
kveld. Þau íbúa þar á einu af j
löndum sínum; húsakynni eru þar
mikil og rúmgóð, en alls eiga þau
um 1200 ekrur lands; eru það
bæði heylönd og akurlönd. Gripa-
liú.s eru }>ar mikil, enda hefir Mr.
Sigfússon oft margt af nautgrip-
um, bæði sem hann kaupir að og
fóðrar vetrarlangt, því að hann
rekur gripaverzlun eins og Jón
Sigfússori, bróðir hans. Seldi
hann inn 1 Winnipeg ekki færri en
40 vagnhlöss af gripum í fyrra, og
á þessu ári hefir hann }>egar selt
9 vagnhlöss, en aðal-gripasalan
hefst ekki fyr en í næsta mánuði.
Skúli Sigfússon hefir J>að til prýð-
is á heimili sínu, sem eg sá óv'ða
annarsstaðar í bygðinni, og hvergi
neitt líkt því"og hjá honum, en
það er gróðurreitur maple- og
grenitrjáa. Norðan við alla húsa-
þyrpingu heimilisins hefir hann
plantað sk«>g. í fallega settum röð-
um. sem er nú orðinn bæði hár og
]>roskamikill, og er reiturinn ailur
umgirtur, og að honum mikið
skjól og skraut. Á heimalandinu
eru um 30 ekrur plægðar og í akri,
niest sáð höfrum. svo og byggi og
flaxi. Mr. S'gfússon er sjáanlega
ekki síður búmaðttr en kaupmað-
ui>, enda leynir }>að sér ekki, er
maður kyrnnist honum, að hann er
býsna fjölbæfur og athugull
greindarmaður; hann er hæglátur.
en alt vel íhugað og skynsamlegt,
sem hann leggur til mála. Lands-
mál hefir hann látið til sin taka
einkum hin síðari árin. Mun hann
alment njóta trausts, álits og vin-
sælda bygðarmanna.
m ' _
J. Lindal kaupmaður,
á heima norðam og vestan við
Lundar pósthús. Hann heimsótt-
um við. Tóku þau hjón okkur
mjög alúðlega. Þau hafa ágætt
bú og beila section. fjögur lönd
tmdir. Mr. Lindal hefir rekið
verzlun jafnhliða búskapnum. og
gerir það enn. Hefir hann haft
æðimikla aðsókn. En þessutan er
hann rnesti búmaður, bráð lugleg-
ur atorkumaður til vinmu og ágæt-
lega fyrirhyggjusamur. Kona hans
er og mesta myndarkona. Þatt
hafa eignast margt barna, 9 alls,
og lifa öll. Mr. Lindal hefir um
15 ekrur plægðar og höfrum sáð
i 12 ekrur. Hanm befir og sáð
miklu af matjurtum, rófum ýmis-
fconar, agúrkuim ýcucumbersj, mel-
ónum o. fl., og þroskast ágætlega.
Guðrún Jónsdóttir,
j Matthíassonar, ekkja Böðvars Einr
! arssonar, býr skamt frá J. Lindal,
fróð kona og sköruleg. Þar er
mest stunduð griparækt, því að
land liggur lágt, og að svo stöddu
erfitt að plægja stór svæði meðan
stararfenin eru ekki rist fram.
Heimili Guðrúnar stendur á fall-
egri öldu, vaxinni eikiskógi, en þá
trjátegund getur óviða í bygðinni,
fyr en noriður við Oak Póint. Á
vatna árunum 19Q7-8 var þessi
alda öll umflotin, og stóð uppi eins
og ey á hafi; var farið þaðam á
! I>átum til Iands. Við fengu beztu
j viðtökur hjá Guðrúnu Jónsdóttur.
! !ét hún sækja okkur og keyra
aftun. og sýndi okkur hina mestu
j alúð og gestrisni.
Sveinn Jónssen,
J hróðir Guðrúnar, er fyr var getið,
j býr á næstu grösum við systur
; sina og J. Lindal. Hann er
kvæntur Kristínu Jónsdóttur Lin-
j dal. Þau hafa tvö lönd til ábúð-
| ar, nokkrar ekrur plægðar, en hafa
| mest stundað griparækt. Þeimi
| var ráðabreytni í hug, og hafa
l ngi verið að hugsa um að flytja
j vestur í Saskatchewan. Nú munu
í j>au fastráðin í þvi, og hafa selt
j lönd sín. Viðtókrir fengum við
j>ar góðar. Þau hjón hafa haft ó-
mcgð mikla, en eru Ixeði atorku-
! söm og hafa komist vel af. og hjá
i j>eim myndarlegt þrifnaðaiiheimilL
Til Helga Oddssonar
fórum við einn daginn. Hann á
heima í grend við Cold Springs
pósthús, Plelgi er kvæntur Stefa-
níu Torfadóttur, ættaðri af Aust-
u Iandi. Þau hjón eruígjðume n.
um. hafa þrjú lönd til ábúðar.
Helgi er mjög áhugasamur bú-
maður og liefir gefið sig töluvert
við akuryrkju, seinni árin. Hann
hefir Iátið plægja um 40 ekrur; í
j>rem hlettum, skamt frá heimili
sínu; er hveiti í tólf ekrum, en
bygg, hafrar og rúgur 1 hinu; þá
hefir hann og sáð grasfræi í
nokkrar ekrur. Akrar hjá hon-
um mjög álitlegir, enda er þar land
gott. gróðrarmold góð, ógrítt, eri j
skóglendi nokkurt. Ilelgi hefir J
rekið dálitla verzlun með búskapn- i
nm seinni árin, og virtist mér bú ‘
hans standa með / blóma. Okkur j
var fagnað vel hjá þeim Oddsons-
hjónum. D\röldum vi'ð þar lengi
dags.
Bjarni Torfí scn
býf skamt frá Helga Oddssyni.
Þeir eru mágar; Stefanía kona
Ilelga er systir Bjarna. Kona
Bjarna er Katrín Gizurardóftir.
Bjarna þektum við frá fornu fari
og heimsóttum þau hj«>n. Bjarni
er gestrisinn og glaðlyndur og þau
bæði; þó að þau séu ekki auðug,
búa þau snotru búi; þau hafa fyr-
ir skemstu sezt að á heimilisrétt-
arlandi, sem Sigurður sonur þeirra
hefir tekið, og reist þar laglegt
w
THE D0MINI0N OANK
Slr EDML’ND B. O^LKK, M.P., forMeti W. D MATTHEWS. vara-forsetl
C. A ItOGLKT, aflal raOsmaftur
HÖFUÐSTÓLL $4,900 000 VARAS.IÓÐUR $5,900,000
-.'-—===== ALLAR KIGNIR $73,000,000 —■ -
Dœgtndi á feiOalaatl
Ferðamenn úthúnir með Letters of Credit og Checks af Dominion
bankanum. Eru vissir með reióupeninga bvar sem þeir koma. ‘>egja
sjáltar tii eigandans. Ef þær tapast hafa aðrir ekki gagn af þeim.
timburhús. Umgengni öll hjá
jæim hin smekklegasta. Siguriður
sonur þeirra hefir numið múr-
smiðsiðn og vinnur fyrir mjög
góðu kaupi, eins og þeir, er þá at-
vinnugrein stunda.
Hjá Mr. og Mrs. G. Einarsson,
við Cold Spríngs, dvöldum við
nokkra daga. Þar býr tengdafólk
mitt. Húsakynni eru þar. ný og
lagleg, og óvíða fegurra í bygð-
inni um að litast. Heimilið er
fast við Swan Creek, rétt á lækj-
arbakkanum. Þrjú lönd eru þar
til ábúðar; liggja tvö saman, ea
eitt austan við Lundar. Synir Mrs.
Einarsson, Brynjólfur og Magnús
(af fyrra hjónabandij eru írest fyr-
ir búinu, þó ungir séu, báðir innan
við tvítugt. Þ.ar eru nær þrjátíu
ekrur plægðar, mest á því landinu,
sem liggur austur af Lundar, og
sáð í meginið af því sem plægt er,
höfrum. byggi. hveiti og flaxi.
Akurblettirnir á heimalandinu eru
mjög fallegir, enda 'eru þelr ruddir
úr skógi. Þar er og ágætt heyland
í þurkatið bæði grasgefið ög víð-
áttumikið.
Sveinn G. Borgfjörð,
var annar Islendingurinn, sein við
komum til norður við Swan Creek.
Fengum við þar góðar viðtökur.
Þau hjón, Sveinn og Þörbjörg
kona hans, búa góðu búi, hafa
undir þrjú eða fjögur lönd, 16
ekrur plægðar og 20 í undirbún-
ingi undir plægingu. Þar var
einna fallegast hveiti, sem eg sá í
bygðinni. Þeir feðgar eru starfs-
menn miklir og áhugasamir ttm að
ryðja sk«>gana. Synir Sveins hafa
keypt þreskivél og munu þreskja
þar í grendinni í haust. Verður
það til að ýta undir akuryrkjuna,
j>ví að erfitt hefir suimum löndum
orðið að fá ]>reskt áður, þegar
þreskivél hefir ekki verið aN fá
nema langt burtu.
Hjá Magnusi Gíslasyni.
Minnewaukan, var annar aðal-
áfangastaður okkar hjóna, meðan
við dvöldum í bygðinni. Þórdís
kona Magnúsar er móðir konu
minnar. Þau Mr. og Mrs. Gísla-
son hafa’ 4 lönd til ábúðar, eiga
sjálf tvö en Jóhann sonur þrirra
hin. Þar er skóglendi mikið og
erfitt að gera akur, en gróðrar-
mold fyrirtaksgóð. Um 15 ekrúr
þar í akri, en 20 1 undirbúningi
undir plægingu, alt rutt úa skógi.
Hafrar og bygg einna álitlegast
þar. að mér sýndist.—Skamt það-
an norður í skógínum voru þeir að
plægingu Jóhann sonur þerira
Gíslasons-hjona og Steinþór Vig-
fússon. Plægja þeir með gasol n-
dráttarvél. Er það t>rsótt verk,
og ]>arf sterka plóga og traustan
útbúnað til að’ standast grjót,
stofna-odda og rætur. Sjö doll-
ara plægingargjald setja ]>eir á
ekru, ef að eins er ruddtir af stór
skogur, ]>ó stofnar standi eftir.
Þeir hafa nýjan plóg, er Mr.
Vigfússon hefir fundið upp sjálf-
ur og keypt einkaleyfi á. Hefir
]>essi plógur þa<ð til síns ágætis um
fram aðra slíka plóga, að rusl og
rætur festast langtum síður í hon-
tirii, eða lítið sem ekkert. Enn er
að vísu of snemt að dæma um
hann, því að reynd er ekki nægi-
leg fengin að svo komnu, en ef
tekst að gera hann sv<, sterkan, að
hann standist það. er fyrir l'afm
j>arf að leggja á torsóttu skógar-
landi, þá verður hann til stór-
fengilegra umhóta.
Af j>ví, sem drepið hefir verið
á hér að framan má glögt ráða,
að bygðarbúar ]>ar niður á milli
vatna eru sem óðast að hallast að
akuryrkjunni. Ber einkum tvent
til þess: J>að. að ábúendur hafa
séð, eftir því sem bygðin hefir
aukist og þrengst um þá, að
þeir geta ekki treyst á griparækt-
ina. svo sem þeir gerðu áður. í
annan stað, hefir velmegun þar
aukist ^vo á undanförnum árum,
meðan hægt var að ritunda gripa-
rækt eingöngu. og landrýmið til
þess var nóg. að nú er mörgum
orðrð mögulegt að byrja á akur-
yrkju, sem var það ókleift hér fyr,
á frumbýlingsárunum, þegar flest-
ir settust þar að meö tvær hendur
tóniar, eða að eins örfáar skepnur.
Nú er velmegun orðin býsna al-
menn í jæssari bygð, og nú bæði
ffcta bygðarbúar og þurfa að fara
að gefa sig við akuryrkju.
Heyrst hafa að visu raddir um
það, að nytjalítið land sé í bygð-
um þessum nyrðra er hér ræðir
um, en sú skoðun er sprottin mest
af ókunnugleik, að eg held. Þar
sem skóglendi nær til, er tvímæla-
laust einkar gott akurvrkjuland,
og sanna það ótvírætt þær til-
raunir, sem þar hafa þegar verið
gerðar um ræktun ýmsra kornteg-
unda.
Að vísu er það erfitt verk og
afar-viðfangsilt að breyta þéttum
skógunum í akur, en það marg-
borgar sig er timar liða. Og þetta
verður gert. Hvað lang verður
þangað til, er ef til vill ekki auð-
gert að segja nú, en trúa'S gæti eg
þvi, að eftir 15—20 ár yrði meiri
hluti skóganna þar nyrðra horfnir
en í stað þeirra hyldi þá landið, um
þetta leyti árs, bleík og hvikandi
kornstanga-móða, svo langt semi
augað eygði. og þá yrði líka að
sjálfsögðu horfin öll ótrú á ís-
lenzku bygðinni norður á milli
vatnanna.
• S. B.
Flutningsskip skortir.
Horfur eru á því þetta ár, að
góð meðal uppskera verði hér >
Canada, ef ekki koma nein óhöpp
fyrir. En jafnframt er þtfð farið ;
að kvisast, og forstöðumenn járn-
brautafélaganna bornir fyrir, að
bægðir meir en litlar muni verða
á þvi, að kotna korntegundum út
úr landinu. Þeir spá því, að korn-
flutningarnir teppist af því að
flutningaskip skorti í Montreal, tjil
að koma uppskerunni j>aðan áleið-
is til markaðar.
Þessi frétt hlýdur að rifja upp
fyrir mönnum hlunnindin, scm
verið hefðu af þvi, ef tollfrí mark-
aður hefði fengist við Bandaríkin,
svo sem í boði var í fyrra; og J>á
var talið tiLlandráða, þó að kyn-
legt væri.
Það átti að vera landráðasök, að
Canada bændur sendu hveitið sitt
suður vfir landamærin og það yrði
flutt burt á skipum Bandarikja- j
manna. Það áttu að vera landráð,
ef Canadabændurnir reyndu að
koma afurðum sinum, þannig sem j
fvrst í lóg. Það imáttu þeír ekki
Heldur áttu þeir að sitja með arð
vinnu sinnar heima, jægar allir'
flutningar voru teptir eystra. svo
að <>kley]>t var að koma kornteg-
undum til markaðar þá leiðina.
En að ]>oIa þetta s igðu afturhalds-
forkólfarnir hina sönnu þjóðrækni,
og voru drjúgir yfir.
Því neitar enginn, að það1 væri
ákiósanlegra að geta komið ölilum
korntegundum sem ræktaðar eru
'iér í landi. og fluttar burtu, ibrott
frá hérlenduim ihöfnum. En með-
an það er ókleyft, nema lands-
mönnum í ómetanlegt mein, þá
er ekkert vit í því. Meðarj. ekki
er hægt að koma komtegundum
brott frá hérlendum höfnum
nema íbúum í margfal«ian skaða
þá í herrans nafni ætti að senda !
þær gegn um aðra hafnarbæi, því
að góöar og greiðar samgongur,
fjiHTigir vöruflutningar til og
frá, eru ihöfuðskilyrði hverskyns
velmegunar innanlands, txeði í
borgunum og meðal bænda út um
sveitir.
Stjómmála-skrumarar sem sitja
við allsnægtir í feitum em-
bættum, og hafa ekkert að gera
hálft árið eða meir, nema að
skemta sér, þeir geta talað drýg,
indalega um að: það séu landráð
ef bændurnir vilja sitja vlð þann
eldinn sem bezt brennur. og fá verð
fyrir uppskeruna sina þegar hún
er orðin verzlunarvara. Þeim
háu herrum hefir víst ekki getað
skilist það, að þegar fátækur
bóndi er búinn að sveitast fyrir
]>ví að rækta nokkur hundmð eða [
þúsund bushela af hveiti. þá muni
bann eðlilega langa til að koma
þcjim bushelum til markaðara sem
allra fyrst, og fá laun fyrir alt
ritt árlanga strit. Hann hefir
safnað skuldum alt árið, sem ein-
mitt á að borga með uppskerunni
á til teknum tíma. Lánveitend-
ur hans kalla eftir smum skuldum.
Þeir geta ekki beðið, og þar iaf
leiðandi bór.dinn ekki heldur, eftir
verði uppskerunnar sinnar. En
nú er ekki annað sýnna en að
tnargir verði að bíða. og hafa
bótalausan skaðann og óþægindin'
margvíslegu, sem af slíkri bið leið-
ir, og þetta mega menn þakka
afturhaldsstórnmáía skúmunum,
sem gintu skammsýna kjósendur
til aö hafna viðskiftasanmingun-
um af ])ví að þeir — nýtt og hag-
kvæmara verzlunarsamband við
nábúaþj«>ð vora — væru landráð!
Starf og stefna í stjórn-
arfari.
Samtal við kanslarann X,lyodr
George.
Nafnkendur ritstjóri á Englandi
átti tal við kanslarann fyrir ekki
löngu, og fekk hann til að tala um
stefnu sína í stjórnmálum og skoð-
anir um það. hvert stefna skyldi í
löggjöf og stjómarfari framvegis,
við hverju þyrfti að gera og hverju
á koma, í stuttu máli, hver væru
hin brýnustu nau'ðsynjamál almenn'
ings og hvernig fram úr þeim
skyldi ráða.
ÓáHcegja og upplýsing.
Verkfall kolamanna á Englandi
var þá nýlega afstaðið og bar fyrst
á góma. “Eg er 1 engum vafa
um það”, sagði kanslarinn “að
verkfallið korn til af óánægju þegn-
félagsins, óánægju með það, við
hvað misjöfn kjör fólk á að búa.
— hvað “þjóðin er misg»l”. Menn
verða að hafa það hugfast, að al-
menningur er stórum betur að sér
nú, heldur en fyrir mannsaldri
síðan. Flestir virðast hafa gleymt
lögum Englands um uppfræðslu
almennings. frá 1*70. Síðan hef-
ir fræðslu almennings farið fram
með ári hverju, fleiri og fleiri not-
ið kennslu og betri kennslu.
Verkamenn nú á dögum eru ekki
aðeins farnir að lesa, heldur hugsa.
“Órói meðal verkamanna stafar
alveg vafalaust frá betri up'plýs-
ing. Öánægja þeirra með þau kjör
sem þeir éru neyddir til aö lifa
við. vex því meir. sem þeir verða
betur að sér. Eg tala af eigin
reynslu, um ]>að sem eg hef sjálf-
ur heyrt og séð. Eg skal taka
suður Wales til dærnis, því þar er
eg nákunnugur. Þár byrjaði ó-
róinn og vinnuteppan, sem kola-
verkfallið spratt upp af. Þar eru
afbragðs landgæði. fagrir og frjó-
saitiir dalir, s-em flestum stöðum
fremtir virðast skapaðir til að
geyma prýðilega mannabvgð. En
]>ar er hin kotalegasta bygð og ar-
móður svo sár, að flestum er kyrk-
ingur vís, sein iþar alast upp. Fólk-
ið undi þessu meðan það bjó við
vanþekking, en þess er alls ékloi
að vænta, að það uni því lengur
við þá fræðslu sem það hefir feng-
ið og þann þenkimáta, sem við
þekkinguna hefir skapast.
Verkamenn eru farnir að sjá,
'hvern skerf þeár leggja til auðs og
veknegunar þjóðfélagsins, og að
]>eir fá ekki í sinn hlut sanngjarn-
an skerf af þeim gæðum. sem þar
af skapast, og það er ein aðal-
ástæðan til þess að þeir fella nið-
ur verk og heimta hærra kaup.
Þeir Iáta í veðri vaka, að þeir
berjist fyrir lögboðnu lægsta kaupi
(ntinimum wagejog margir ]>eirra
hugsa ef ti! vill ekki lengra, en or-
sökin til óróans meðal verka-
rnanna nú á dögum liggtir dýpra:
—í þekking alþýðunnar á kjörúm
sínum og annara, þekking hennar
á kröftum sínum og annara og
vaxandi hug bennar á þvii að
skamta sjálfri sér það, sem hún
álítur sjálf sanngjarnt vera.
Tolltnál.
“Hér hefir verið órói á sviði
iðnaðar og viðskifta, sagði blaða-
maðurinn. “Hvernig stendur á
því, að þú ert mótfallinn því ráði
sem Conservativar halda fram —
tolli á innfluttum varningi, en það
hafa Bandaríkin' tekið upp og öll
stórveldi Evrópu?”
“Af því. fyrst og fremst”, svar-
aði kanslarinn. “að satnskonar órói
á sér einmitt stað í þessum lönd-
um, engu síður en hér, og það
sýnir, að ]>etta ráð dugar aljs ekki.
Hér á Bretlandi er engiinn órói
út af verðhækkun nauðsýnja; þó
lífsnauðsynjar og flest annaö hafi
hækkað hér í verði, þá er það stór-
um minna en í öðrum lönduin ger-
ist. Verðhækkun lífsnauðsynja 1
öðrttm löndum er einmitt aðalupp-
sprett að dýrtið og hallæri meðal
alþýðu.
óróa meðal verkamanna er hægt
að gera við og fátækt aíþýðti er
hægt að uppræta, þó mikiil og al-
menn sé, og þaö er markmið liber-
ala flokksins að finna ráð við þess-
um meinum, — önnur en það, aið
herma hátollastefnu eftir öðrum
þjóðum, sem almenningur þar er
farinn áð hefja herskjöld móti.
Hið fyrsta er það, að taka fyrir ó-
hóflega fjáreyðslu, sem engumj
kennir að gagni.”
brenn þjóðmc’.n.
“Að hverju leyti er landsins
tekjum eytt óhóflega til ónýtis?”
“Eg gæti nefnt þér tvenn eða
þrenn dæmi, sem allir sjá, er bera
umbætur á hag almennings fyrir
brjósti. Tökum fyrst þá feikna-
fúlga, sem eytt er til vígbúnaðar
bæði á Bretlandi og öðrum lönd-
um. Hin siðuðu lönd heimsins
eyða nálega 2.500 miljónum doll-
ara á ári hverju til vopnasimiða,
og taka til þeirra hluta frá nyt-
sörgiim og iþijóðhlolluim > sitörfum
marga hina bezt gefnn menri og
röskustu til framkvæmda. Hér í
landi fBretlandiJ er árlega varí'ð
350 miljónum dollara til vígbún-
aðar, en það eru 40 dalir á hvert
heimili ríkisins. Ef þessari byrði
væri af létt, þá væri hægt að bórga
hverjum einasta daglaunamanni
einn dal meira í verkakaup á viku,
án ]>ess að nokkrum vinnuveitanda
væri iþyngt að nokkru leyti.
Annaö dæmi um skaðsamlega
eyðslu í þessu landi er það, hvern-
ig farið er með jarðeigniir í þessu
landi. Afrakstur af því er ekki
helmingur á við það sem vera ætti.
Feiknamikil viðátta lands er til
einskis notað nema til skemtunar
og leika þeim sem; eiga. Margar
miljónir ekra eru hafðar til dýra-
veiða og einskis annars, þó mikið
af því lancli sé vel til jarðræktar
fall’i'ð og hið bezta plógland.
öðru máli er að gegna með ó-
bygt land umhverfis borgir. Þar
kemur eyðslan fratn í ofmiklum
sparnaði, — að ekki er nægilegt
landrými fyrir borgabúa að hressa
sig í hreinu lofti að loknu dags-
veri<i. Ekkert getur nokkurt land
eignast dýrmætara heldur en
hraust fólk og ánægt með kjör sín,
en því markmiði verður ekki náð.
ef þær mörgu miljónir sem í borg-
unum búa verða að hrúgast sam-
an í svo þröngum og óhollutn kytr-
j um. að glaðlynclið kafnar þar og
| kjarkurinn deyr út.
Enn ein eyðslan stafar af at-
vinnuleysi — eg á við atvinnuleysi
hinna auðugu, sem hafast ekkert
að. Eg á alls ekki við þá menn
sem með atorku og dugnaði hafa
eignasti svo mikið, að þeir geta
létt sér upp og leikiiíS’’ sér við og
við. Eg á við þá stétt manna,
j sem hér er Iíklega fjölmennari
I heldur en í nokkru öðru landi í
viðri veröld. Þeir finnast eyða
tímanwm aðgjörðalausir í klúbb-
uro (clubs) í London, ellégar úti
um sveitir, gangandi með byssu á
baki og hunda i hælunum, eða á
leikvöllum eða á flugferð i bif-
reiðum víðsvegar um land, og alls
ekki í því skyni, að leita hressing-
j ar við þreytu af gagnlegri vinnu,
j heldur hafa þeir enga aðra iðju
en að leika sér á þessa lund. Þeir