Lögberg - 26.10.1933, Blaðsíða 1

46. ARGANGUR
WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 26. OCT. 1933
NÚMER 43
i
Reykjavíkurbréf
Mbl. 23. september.
Ákaflega dapurlegar fregnir
koma úr sumum kartöfluræktarhér-
uðum um tjónið af kartöflusýkinni.
Á Akranesi nemur tjóniö tugum
þúsunda króna. 1 sjávarplássun-
um austanfjalls hafa sumir þurra-
búðarmenn að sögn vart kartöflur
til heimilis síns, er undanfarin ár
hafa getað selt úr görðum sínum
fyrir 2—400 kr.
Bót er það í máli að vel láta þeir
menn yfir árangri af vörn gegn
kartöflusýkinni, er snemma hafa
dreift varnarlyfjum um garðana.
Er sýnilegt, að bændur í hinum
sýktu héruðum verða framvegis að
gera sér það að reglu á hverju vori
að sprauta varnarmeðulum um
garðana, að sínu leyti eins og menn
nú bólusetja sauðfé fyrir bráða-
pest, hvort svo sem vart verður við
pestina eða ekki.
Þá er það sjálfsögð skylda lands-
stjórnar eða Búnaðarfélags íslands,
að gefa út skýrslu um útbreiðslu
veikinnar, svo menn dreifi henni
ekki út um ósýkt héruð, með því
t. d. að fá þangað útsæði úr sýktum
görðum. í Hornafirði hafði sýkin
ekki gert vart við sig í fyrra. Það-
an var flutt mikið útsæði síðastl.
vor.
Svo margir hafa nú hug á því, að
stunda ýmsa loðdýrarækt hér á landi,
að brýn nauðsyn er á því, að menn
hafi greiðan aögang að nauðsynleg-
ustu leiðbeiningum um þessi efni.
Þar sem vel tekst, er hér um arð-
væna atvinnu að ræða, sem vissu-
lega er vert að gefa gaum.
En þar sem menn t. d. leggja út
í refaeldi, þarf all-mikinn stofn
kostnað, og veltur á miklu, að vel
takist, með meðferð, og þá ekki sízt
með val á undaneldisdýrum.
Er það í raun og veru kjarni
málsins. Að þau dýr, sem til lands-
ins flytjast, séu úrvalsdýr, og sé
blátt áfram ekki leyft, að nein miðl-
ungsdýr eða lakari komi til landsins.
Takist ekki með frjálsum sam-
tökum loðdýraræktarmanna, að
girða fyrir mistök í því efni, verður
löggjöf að koma til um innflutning
ásamt eftirliti með þeirri loðdýra-
rækt, sem fyrir er.
Má í þessu sambandi minna á,
hvilika fjársjóði þeir menn hafa
fært þjóð sinni, er á öldinni sem leið
fluttu inn úrvalsnautgripi af kúa-
kyni Holseta.
“Varðar mest til allra orða, að
undirstaða rétt sé fundin,” hér sem
annars staðar.
Hver plágan rekur aðra í sauð-
f járrækt okkar íslendinga. Ekki er
bráðapestinni fyr haldið í skefjum,
og fyndið varnarlyf við hinni smit-
andi lungnabólgu, en ormaveiki svo
svæsin grípur um sig í sumum hér-
uðum, að til stórvandræða horfir.
Hér um daginn tók Niels Dun-
gal 70 kindur af handahófi úr slát-
urfé úr sveit einni austanfjalls, og
reyndust allar ormaveikar, en 46
þeirra höfðu orma bæði í lungum
og görnum.
Er ekki álitlegt fyrir bændur að
setja hið ormaveiklaða fé á hin léttu
hey, er þeir nú hafa, eftir úrfella-
samt grassumar.
Nú hefir Niels Dungal tekið sér
fyrir hendur gagngerða rannsókn
á ormaveikinni. Er þess að vænta
að hann reynist hér sem fyr hjálp-
arhella bændanna í baráttu þeirra
gegn sauðfjársjúkdómum. Bændur
eru alment farnir að skilja það, hve
mikils virði þeim er starfsemi
Dungals.
A förum heim
brynjóefur þorláksson
Sennilega eru allir menn í ein-
hverjum skilningi æfinlega á heim-
leið, þó misjafn sé lagður skilning-
ur í ferðalag og áfangastað. En er
íslenzkir menn, þeir, er dvalið hafa
langvistum hér vestra tala um, eða
hyggja á heimför, er undantekning-
arlaust átt við Island, þangað, sem
öndvegissúlur forfeðranna fyrst bar
að.
Eftir hart nær tuttugu ára dvöl
með oss hér í vesturvegi, er mætur
íslendingur í þann veginn að hverfa
heim; er hér átt við Brynjólf Þor-
láksson, fyrrum organista við dóm-
kirkju íslands, og kennara í söng
um langt skeið við hinn almcnna
mentaskóla í Reykjavík.
Starfsemi Brynjólfs hefir af
skiljanlegum ástæðum, því nær öll
lotið að söngkenslu, og á því sviði
hefir áhrifa hans víða gætt. Og
sannfæring vor er sú, að eigi yrði
saga Vestur-íslendinga réttilega rit-
in yfir það timabil, er Brynjólfur
hefir dvalið hér nema því aðeins, að
hans yrði rækilega minst, svo hefir
hann víða og eftirminnilega við
hana komið. Þessu til ómótmælan-
legrar sönnunar skulu hér tilfærð
nokkur dæmi.
Árið 1925, mintust Vestur-íslend-
ingar hálfrar aldar dvalar sinnar hér
í landi, með veglegu hátíðarhaldi að
Gimli; þar hafði Brynjólfur söng-
forustu á hendi, blandað kór og
unglingakór, er vakti á sér mikla
athygli; birtust meðal annars, auk
lofsamlegra ummæla um söngstjóra,
myndir af flokkunum báðum, i ýms-
um helztu blöðum þessa lands.
Árið 1928, átti islenzka landnámið
í Pembina héraði í Norður Dakota
ríki, fimmtíu ára afmæli. Brynjólf-
ur hafði líka með hendi söngstjórn
þar; hið sama er að segja um hálfr-
ar aldar landnámshátíðina í Argyle;
þar stjórnaði Brynjólfur eigi aðeins
ágætum söngflokkum, heldur og
hljóðfærasveit líka.
Upp á síðkastið hefir Brynjólfur
veitt forustu karlakór íslendinga í
Winnipeg, sem og flokki íslenzkra
kvenna; mun ekki ofmælt, að flokk-
ar þessir, hvor um sig, hafi veitt
Vestur-íslendingum marga ánægju-
stundina.
Víðsvegar um nýbygðir vorar hef-
ir Brynjólfur stofnað og starfrækt
ungmenna söngflokka; til slíkrar
starfsemi er hann svo laginn, að á
því sviði mun hann eiga fáa sína
líka; hefir hann í því efni leyst af
hendi frábærlega nytsamt þjóðrækn-
isstarf, og gróðursett mörg frækorn,
sem líkleg eru til verulegs þroska.
Og nú er Brynjólfur í þann veginn
að hverfa heim; þangað hefir hug-
ur hans lengi stefnt, og þó óefað því
meira er árin færðust yfir hann.
Hugheilar árnaðaróskir Bestur-ís-
lendinga fylgja honum héðan í áttina
til föðurtúna.
Líknarsamlag
Winnipegborgar efnir til hinnar ár-
legu fjársöfnunar til líknarþarfa
frá 30. þessa mánaðar til 4. nóvem-
ber næstkomandi að báðum dögum
meðtöldum. Stofnun sú, The Fede-
rated Budget Board, Inc., er mál
þetta hefir með höndum, innir ár-
lega af hendi umsvifamikið mann-
úðarstarf innan vébanda þessa bæj-
arfélags; nægir í því efni að benda
á það, að á yfirstanda’ndi ári hefir
það haft hönd í bagga með 17,000
börnum, er utanaðkomandi aðstoðar
þurftu við.
Stofnanir þær, er Federated Bud-
get styður eru margar, og þarfnast
mikils stuðnings, ekki sízt eins og
atvinnumálum nú er háttað hér með
oss. Það er því blátt áfram heilög
skylda, að liggja ekki á liði sínu, þó
vitanlega séu þeir margir, er eigi
geta látið nema lítið af mörkum.
Manitoba ve'turinn er oft strangur;
þó er hann að sjálfsögðu strangast-
ur og tilfinnanlegastur þeim, sem
bágt eiga. Kærleikurinn einn getur
fegrað umhverfi þeirra, sem nauð-
staddir eru, og horfast hrjáðir í
auga við dapurleik fátæktarinnar
eða allsleysisins.
Þrjár aukakosningar
Síðastliðinn mánudag fóru fram
í þrem kjördæmum, aukakosningar
til sambandsþings, og gekk frjáls-
lyndi flokkurinn sigrandi af hólmi i
þeim öllum.
I Mackenzie-kjördæminu í Sask-
atchewan, vann Mr. McMillan,
íiberal, með á annað þúsund atkvæða
um fram Mr. Stubbs, C.C.F., fyrr-
um dómara í héraðsrétti Manitoba-
fylkis. í Madawaska kjórdæmi í
New Brunswick, sigraði J. E. Mich-
aud, liberal, með mikið á sjöunda
þúsund atkvæða umfram Paul Dube,
íhaldsmann, en í Ýamaska í Quebec
náði kosningu Aime Boucher, liberal,
umfram Paul Comtois, er sótti und-
ir merkjum ihaldsmanna. I báðum
kjördæmunum eystra sátu áður í-
haldsþingmenn, og er hér því um að
ræða beinan ósigur fyrir Bennett-
stjórnina.
Ráðneyti Frakka fallið
Fregnir frá París þann 24. þ. m.,
skýra frá að ráðuneyti það, er
Daladier forsætisráðgjafi stofnaði
fyrir nokkru, hafi fengið vantrausts
yfirlýsingu í þinginu og sagt af sér.
Ágreiningur út af stefnu stjórnar-
innar í fjármálunum, olli falli henn-
ar.
Skýring
Eðlisfræðingar sátu á ráðstefnu
og voru í boði hjá frægum prófes-
sor.
Hinir fr6ðu rnenn gengu þar út í
garðinn og komu að þar sem stór
glerkúla var. Sér til mikillar undr-
unar uppgötvuðu þeir það, að hún
var miklu heitari forsælu megin
heldur en þar sem sólin skein á
hana. — Þeir ræddu lengi um það
hver orsök gæti verið til þess, en
gátu ékki fundið neina eðlilega skýr-
ingu á því. Þá bar garðyrkjumann-
inn þar að, og í gamni spurðu þeir
hann hvort hann gæti gefið nokk-
ura skýringu á þessu einkennilega
fyrirbrigði.
—Jú, það get eg gert, svaraði
garðyrkjumaður. Eg sneri kúl-
unni við rétt áðan.
Tilhlökkun.
Að hlakka altaf einhvers til,
unað beztan veitir,
kveikir hjartans kærleiks-yl
og kólgu í hita breytir.
G. G.
Loðdýrabúið við Hofs-
staði
Hér í bæ er starfandi hlutafélag,
er nefnist h.f. Refur. Eru félags-
menn 12 að tölu. í stjórn eru þess-
ir: Helgi Bergs forstjóri Sláturfé-
lags Suðurlands, Bjarni Jónson frá
Galtafelli framkv.stj., og H. J.
Hólmjárn efnafræðingur.
Félag þetta hefir fram til þessa
látið lítið á sér bera opinberlega.
En það hefir engu að síður þegar
unnið mikið verk. Og nú loks telja
þeir félagsmenn að ástæða sé til að
skýra almenningi frá framkvæmdum
félagsins og fyrirætlunum.
Eins og landsmönnum er kunn-
ugt fór Gunnar Sigurðsson frá
Selalæk utan hér um árið í þeim
erindum að fá hingað loðdýr til
undaneldis. Síðar keypti félagið
“Refur” af honum dýrin. Hann
flutti hingað fyrstur manna loðdýr
þau, sem minkar nefnast. Fór hann
með dýr þessi austur að Hlöðum
við Ölfusá.
Það reyndist óheppilegt að hafa
| minkabúið austanf jalls; því voru
j dýrin flutt að austan, og sett upp
loðdýrabú við Hofsstaði, skamt vest-
an viS Vífilsstaði Þar heitir nú
“Minkagerði.”
í gær bauð félagsstjórnin blaða-
mönnum þangað suður eftir.
Þar er hinn ásjálegasti “dýra-
garður.” Þar er vírnetsgirðing stór
og vönduð. En innan girðingar-
innar eru í smábúrum nál. 400 mink-
ar, 9 pör silfurrefa og nokkrir
þvottabirnir. Þvottabirnina á Ársæll
\rnason. Eru þeir hin skemtileg-
ustu dýr—enda munu þeir frekar
aldir til gamans en nytja.
Minkarnir eru í smábúrum ög er
eitt dýr í hvoru, eða móðir með
unga sína. Eru ungar mismunandi
margir, stundum aðeins einn, en geta
orðið alt að níu.
Frá öndveröu var það tilgangur
h.f. Refs, að fá örugga reynslu í
minkaræktinni. Hefir félagið lóg-
að aðeins fáum dýrum, en lagt kapp
á að auka stofninn til þess að geta,
af þessum góða stofni, selt mönnum
undaneldisdýr.
Norskur maður, vanur loðdýra-
rækt, E. Röed að nafni, kom með
minkana hingað. Hann hefir annast
hirðing þeirra síðan, af stakri kost-
gæfni. Hefir það verið félaginu
hiS mesta happ.
Allan tímann síðan dýrin komu
hingað, hafa sama og engin vanhöld
orðið á þeim. Eitt þeirra týndist úr
girðingunni í fyrra.—Annað slapp
inn í refabúr og urðu refirnir því að
bana. Eru þá talin vanhöldin.
VALDINA CONDE
(nemandi Mrs. H. Helgason)
Stúlka þessi, sem er aðeins 5 ára
aÖ aldri, skemtir með píanóspili á
samkomu þeirri, er kvenfélag Fyrsta
lúterska safnaðar heldur í dag
(fimtudag) í samkomusal kirkjunn-
ar. Leikur hún þar meðal annars
kafla úr tónverkum eftir Beethoven,
Mozart, Bach og MacDowell. —

KIRKJAN
Guðsþjónustur í Fyrstu lútersku kirkju. sunnudaginn 29. okt.
Kl. 11 f. h„ ensk guðsþjónusta.—Kl. 12.15 e. h., sunnudags-
skólinn.—Kl. 7 e. h., íslenzk guðsþjónusta.
ÚTVARP
\ Sunnudaginn 5. nóvember, verður útvarpaö íslenzkri guðs-
þ þjónustu frá Fyrstu lútersku kirkju, kl. 7 um kvöldið. Almenn- v,
X ingi í öllum bygðum er boðið að taka þátt í þeirri guðsþjónustu. $
I gær voru 83 læður i búinu. Af
þeim urðu aðeins tvær geldar. En
ungafjöldi var að meðaltali nál.»4
á hverja læðu. Minkar gjóta aðeins
einu sinni á ári.
Minkar eru vatnamerðir er lifa
aö miklu leyti á fiski. Nokkurt
kjöt þurfa þeir til fóðurbætis. Fisk-
fóður þeira nemur um 150 grömm-
um á dag. Ætti að vera tilvalið að
ala'upp minka i sjávarþorpum, þar
sem fiskur er nægur og ódýr.
Minkunum er lógað á haustin. Þá
eru skinnin bezt. Verð þeirra er
mjög mismunandi. Lægsta verð
sem spurst hefir til í ár eru 15 kr. á
skinn. En verðið fer upp í 100 kr.
fyrir bestu skinnin.
Nú í haust ætlar h.f. Refur að
selja nokkuð af minkum. Eru
venjulega seld þrjú dýr í einu því
eitt karldýr nægir fyrir hverjar tvær
læður.
Jafnframt getur félagið, eða um-
sjónarmaður dýranna E- Röed, gef-
iö mönnum leiðbeiningar um alla
meðferð þeirra.
Stofninn er ágætur, keyptur frá
Kanada til Noregs, og heilsufar dýr-
anna í bezta lagi, eins og reynslan
hefir sýnt.
En auk þess hefir h.f. Refur
þarna í búi sínu nokkra silfilrrefi,
sem fyrir segir. Eru refir þessir af
góðum ættstofni. Hafa nokkrir
refabændur fengið undaneldisrefi
frá félaginu, og hafa þeir reynst
hinir farsælustu.
Er það áform félagsins að fá ör-
ugga reynslu um minkarækt og vitn-
eskju um meðferð minka og annara
1 loðdýra, landsmönnum til leiðbein-
| ingar er leggja vilja stund á atvinnu-
veg þenna.
Mbl. 22. sept.
Tvær vísur
STEYPUMÓT
Þau bönd, sem andann bundu
í beinserk ríms og stuðla,
þegar eg kvað mín kvæði—
þau kendu mér að hnuðla
höfuðstafi og stuöla
sterkt, en ekki bruðla.
Tök, að tengja bæði
tón og speki í kvæði,
þeim er óðs manns æði,
sem ekki kann að stuðla
og steypumótafræði.
ANNA
Anna mín hefir saman sætt
sundraða, oft og víða,
skilnings götur þeirra þrætt.
Þrekið hennar er blíða-----
eins og hún geti allra bætt
áhyggjur og kvíða.
Sigurður Sigurðsson,
frá Arnarholti.
Höfðingi nokkur indverskur á
teppi, sem unnið var að í þrjú ár
stöðugt að fullgera. Það er þriggja
metra langt og tveggja metra breitt,
og i þaö eru ofnir afar dýrmætir
gimsteinar og perlur. Það kostaði
fjórar miljónir króna.
Gull-brúðkaup
Á föstudagskvöldið þann 20. þ.
m., var f jölmenni mikið saman kom-
ið í samkomuhúsi íslendinga í Sel-
kirk. Tilefniö var það, að þann dag
áttu þau hr. Clemens Jónasson og
frú Ingibjörg, hálfrar aldar hjóna-
bandsafmæli. Höfðu vinir þeirra
og samverkatnenn í Selkirk gengist
fyrir hinu veglega heiðurssamsæti,
er þeim hjónum var haldið þá um
kveldið, þó vitanlega væri allmargt
utanbæjarmanna viðstatt, er votta
vildu þeim einnig virðingu sina.
Séra Rúnólfur Marteinsson stýrði
samkvæminu og fórst hið prýðileg-
asta úr hendi. Ávörp voru þeim
hjónum lesin frá hinum ýmsu félög-
um eða deildum Selkirk safnaðar,
auk þess sem þeim voru afhentar
verðmætar gjafir frá vinum og
vandamönnum til minja um atburð-
inn.
Til máls tóku af hálfu Selkirk-
inga, Mrs. Magnús Stefánsson,
Mrs. H. Kelly, Mr. Thordur And-
erson og Mr. A. S. Bjarnason. Af
utanbæjarmönnum, öðrum en veizlu-
stjóra, töluðu nokkur orö i garð
heiðursgestanna, A. S. Bardal, Dr.
Rögnvaldur Pétursson, Ásmundur
P. Jóhannsson, Gunnlaugur Jó-
hannsson og Einar P. Jónsson. Mrs.
Margrét Sigurðsson flutti gullbrúð-
hjónunum kvæði, en Mrs. E. L.
Murdock skemti með einsöng. Einna
mestan þátt í undirbúningi sam-
kvæmis þessa, mun Miss Dora Ben-
son hafa átt.
Svo voru veitingar miklar og
margbrotnar, að vel mátti segja að
hér sannaðist hið fornkveðna, að
borð svignuðu undan veizluréttun-
um. í lok samkvæmisins flutti gull-
brúðguminn, sem er bráðsnjall tölu-
maöur, hlýtt þakklæti fyrir vinsemd
þá og virðingu, er þeim hjónum
hefði verið auðsýnd þetta ógleym-
anlega kveld. Þau Clemens Jónas-
son og kona hans eru bæði ættuð út
Húnavatnssýslu, hafa dvalið vestan
hafs í 47 ár, þar af um 40 ár í Sel-
kirk. Hafa þau jafnan tekið mik-
inn og giftudrjúgan þátt í fálags-
málum Vestur-íslendinga, bæði utan
safnaðar sem innan. Hefir Clemens
/
þráfaldlega átt sæti á kirkjuþing-
um, gefið sig mikið við þjóðernis-
málum og þótt í hvívetna hinn lið-
tækasti maður. Kona hans var ein
af stofnendum kvenfélags Selkirk
safnaöar, og skipaði þar forsæti um
langt skeið.
Vínbannslög íslands
numin úr gildi
Siðastliðinn laugardag fór fram
almenn atkvæðagreiðsla um það á
íslandi, hvort bannlögin frá 1913,
skyldu úr gildi numin eða ekki.
Eftir símskeytum, sem í dagblöðum
Winnipegborgar birtust á mánu-
daginn að dæma, sem og í útvarps-
fréttum á sunnudagskveldið hefir
afnám téðra laga verið samþykt með
miklum meirihluta. Með afnáminu
er mælt að í Reykjavík hafi fallið
tveir þriðju greiddra atkvæða.