Stefnir - 13.02.1897, Blaðsíða 2

2
íslandi, liefir frá ónefndum höfðingsmanni,
sem býr í kaupstað einum á vesturströnd .7 ót-
lands, fengið að gjöf* norskt trjehús (vitla),
sem að líkindum verður notað sem bráðabyrgð-
ar einangrunarstofnun fyrir eina tíu sjiiklinga
t. a. m. á Akureyri, sem er norðan til á
lslandi«.
J>að sjest á þessu, að sá heiðursmaður,
sem gefið hefir húsið, hefir sjálfur tiltekið
staðinn og tilnefnt lireint og beint Akureyri;
oss þykir nú ótrúlegt, að þeir sem eiga að
ráðstafa gjöfinni, hvort sem það er þessi nefnd
(líklega sjera Jón Sveinsson og einhverjir með
honum) eða stjórnin, að þeir fari að brjóta
út af fyrirmælum gefandans, en óhugsanlegt
er það þó ekki, en það ættum vjer Norðlend-
ingar eigi að láta viðgangast, og tilgangur-
inn með þessum línum er, næst að skýra al-
menningi frá þessari rausnargjöf, að skora á
menn að hafa vakandi auga á þessu máli,
sem hefir eins mikla þýðingu fyrir oss, og
mörg þau mál, sem kölluð eru velferðarmál.
Kl. J.
ÍSLANDSKORTIÐ NÝJA.
Loksins höfum vjer fengið kort af fs-
landi, hentugt við kenuslu í skólum og heima-
húsum. Útgefandi þess er hinn góðkunni
barnaskólakennari Morten Hansen íReykja-
vík, sem nýlegagaf útlandafræði fyrir barna-
skóla, er óhætt má fullvrða að sje ein af
beztu alþýðukennslubókum, er vjer höfum.
Undarlegt er það, að hinir mörgu og dug-
legu bóksalar vorirogforleggjarar skuli ekki
fvrir löngu síðan hafa gefið út slikt kort.
Ollum hefir verið kunnugt, að þörfin fyrir
það hefir verið mikil, og hlaut því að vera
fjárvænlegra að gefa það út, en sumar bæk-
urnar, sem prentaðar hafa verið á síðari
árum.
Sumir myndu hafa kosið, að kortið
hefði verið heldur stærra, En þó hefði
þessi stærð átt að nægja ef lítbreytingum
væri allstaðar haglega fyrir komið. Sýsl-
urnar eru viðasthvar glögglega aðgreindar
með litum, þó liefði lithreytingin átt að vera
gleggri rnilli sumra sýslnanna, t. a. m.
Kjósarsýslu ogBorgarfjarðarsýslu, Snæfells-
sýslu og Dalasýslu Skagafjarðarsýsiu og
Eyjafjarðarsýslu. Til þess þurfti ekki fleiri
liti, heldur aðeins aðra niðurröðun litanna.
Aðgreining hrauna, sanda og jafnvel jökla,
er ekki heldur svo ljósfyrir viðvaninga sem
æskilegt væri. Auðvitað er örðugt eða jafn-
vel ómögulegt að gefa ölluþessu sjerstaka
liti, af því að sýslurnar eru aðgreindar með
litum. Heppilegast væri ef til vill að greina
sýslurnar sundur með strykum, sem bæru
glöggan lit af grunninum; það ætti að verða
fullljóst, einkum þegar á kortinu sjást helztu
örnefni, sem á sýslumótum liggja; en þá
yrði h.ægra að leggja sjerstaka liti í jökla,
hraun og sanda o. fl., sem nauðsynlegt er
að greina ljóslega hvað frá öðru til að gjöra
viðvaningum auðveldara að finna það og
f'esta í minni sínu.
*) Leturbreytingin er eptir mig.
Ekki er kortið alveg laust við villur;
Uxahver er t. a. m. iluttur norður á Tjör-
nes; en þó munu ekki finnast margar skað-
legar villur í því. Smávegis ónákvæmni kem-
ur ekki hjer til grcina; slikt kort sem þetta
er ætlað til að gefa nemandanum nokk-
urnvegin glöggt yfirlit vfir landið, en ekki
verður heimtað að það sýni hvern fjörð nða
hvern landshluta alveg nákvæmt.
J>ótt oss virðist að kortið hefði getað
verið að sumu leyti heldur gleggra en það er
án kostnaðarauka, þá má vel vera, að sum-
um öðrum sýnist hið gagnstæða. En hvað
sem því líður, munu allir verða á eitt mál
sáttir um það, að kortið sje mjög þarft og
góður gripur og kunna útgefandanum beztu
þökk fyrir starfa sinn.
Kortið kostar aðeins 1 kr. og er því
vonandi, að menn horfi ekki í að kaupa
það. Hingað til hefir víða verið lítið les-
ið um ísland, og það jafnvel í sumum barna-
skólum, þar sem almenn landafræði er þó
kennd. Orsökin mun aðallega hafa verið
sú, að hentugt íslandskort hefir ekki verið
fáanlegt; en allir vita að landafræðisnám
án korts er ekki einasta óbærilega erfitt held-
ur og næstum gagnslaust. Nú ætti þetta að
lagast, og hver kennari ætti hjer eptir, að
leggja mesta áherzlu á að unglingar nemi
vel og vandlega þann hluta landafræðinnar,
sem ísland snertir.
J>að má sama segja um sögu íslands
og landafræði þess, að hún hefir enn verið
látin sitja mjög á hakanum fyrir hinni al-
mennu veraldarsögu, sem þó er alveg rangt
og gagnstætt siðvenju annara þjóða, en á
rót sína í því, að hjer er ekki til nein
nýtileg kennslubók í íslandssögu. Óskandi
væri að einhver af menntamönnum vorum
vildi verða til þess, sem allra fyrst, að rita
ágrip af íslandssögu, hentugt fyrir ung-
lingaskóla.
Einkennileg starfshvatning.
(Lauslega Jjýtt.)
Hið litla furstadæmi Montenegro liggur,
eins og kunnugt er, í nágrenni við Tyrkjann,
og íbúar þess hafa Öll þau ár, sem liðin eru
síðan hann fjekk fast aðsetur hjer í álfu, ver-
ið neyddir til að æfa sig í vopnaburði og
vera til taks, nætur sem daga, til að verja
sjálfa sig og land sitt gegn árásum hans,
enda er snarræði þeirra, hreysti og kænsku í
hernaði, viðbrugðið.
Hinar stöðugu heræfingar ogvopnaburð-
ur hefir haft þau áhrif á landsfólkið, að það
lítilsvirðir allan iðnað og verklegar framfarir,
og hefir það því orðið að kaupa flestar iðn-
aðarvörur annarstaðar frá. Fursta þeim, er
nú stýrir landinu, og sem auka vill alla
menning íbúa þess, er fullkomlega ljóst að
öll þörf er á að þegnar hans temji sjer iðnað
og verklegar íþróttir, en er til slíkra fram-
kvæmda kom, fjekk hann við mikla erfiðleika
að stríða, því hinir vopndjörfu synir Svörtu-
fjallanna álitu það lineisu að gjörast hand-
iðnamenn. Eurstinn hjelt þó sínu áformi
áfram eigi að síður, og gjörði ráðstafanir til
að koma því fram. Hann byrjaði á málm-
smíðaiðnaði og ijet byggja smiðjur víðsvegar
um landið, en hvernig sem liann bað og skip-
aði vildi enginn af lians trúu þegnum vinna
í þeim. J>á tók furstinnþað ráð að fara sjálf-
ur í eina smiðjuna og vinna þar allan dag-
inn frá morgni til kvelds, ogþað dugði; næstu
daga buðu sig fram margir ungir menn til
að læra handverkið, hvers iðkendur )rrðu að
sögn liinir sterkustu menn,
Iiigi gekk betur að koma á skógjörð í
landinu, allar tilraunir furstans í þá átt urðu
lengi vel árangurslausar, menn skutu skoll-
eyrum við bænum hans Og fortölum, því eng-
inn gat fengið af sjer að leggja síg niður við
að gjöra sjer á fæturnar. Að síðustu settist
furstinn sjálfur við skósmíðar og það hreif,
eptir að furstinn sjálfur fór að fást við skó-
gjörð, fóru þegnar hans að hafa gaman af að
læra hana og iðka, svo eigi varð skortur á
nemendum í þeirrí grein.
Að siðbæta þjóð sína á þennan hátt,
kann að þykja kynleg aðferð, en árangurinn
hefir sýnt að lmn er ekki óhentug.
*
* *
Mun eigi eitthvað skylt þessu eiga sjer
stað á Islandi og víðar; hjúín vinna einatt
svo bezt verstu verkin, sem álitín eru að vera,
að húsbændurnir vinni með og sneiði eigi hjá
þeim þogar svo ber undir. Og svo mun bezt
verða hvatt til og vakinn áhugí á framleiðshi
og verklegum störfum í landinu, að fyrírfólk
sveita og bæja (sem kallað er), vinni með í
viðlögum. Einnig að hinn rótgróni, en aula-
legi og skaðlegi hleypidómur sje niðurbældur
og upprættur, að hin svo kölluðu erfiðari og
grófari störf, svo sem sauða- og gripahirðing,
fiskiróðrar, jarðræktarstörf, torfverk og grjót-
verk, húsabyggingar, sumar smíðar og flutn-
ingsvinna, sje eigi í alla staði jafn heiðarleg
og mikílsverð og jafn nauðsynleg til almenn-
ingsgagns og þjóðþrifa, ogjhin svo? kölluðu
fínni störf, svo sem skrifara- og reikningsstörf,
kennara- og búðarstörf o. s. frv., þó föt manna
láti stundum minna ásjá við þau. Svo gjörðu
menn vel í að athuga það, sem margír hafa
ranga hugmynd um, að sum fínni störfin eru
eigi minna þreytandi og engu síður heilsu-
spillandi (ef til vill fremur) en þau grófari,
því kyrsetu störfin eru jafnaðarlega verri fyrir
heilsu manna, en þau störf, sem mikla hreyf-
ing þarf við, og einatt miður skemmtileg.
Rangárvallasýslu 9. des. 1896.
(frá frjettaritara Stefnis).
Nú má heita að jarðskjálptarnir
sjeu úti; hinn síðasti jarðskjálpti, sem fannst
talsvert almennt, var á síðasta sumardag.
Að vísu hefir orðið vart við mjög væga
kippi á stöku brejum síðan, en ekki almennt.
Hvað afl eiði n g ar jarðskjálptanna fvrir
efnaliag íbúanna snertir, er tæplega enn
hægt að sjá pær fyrir til hlýtar, en þær
koma fyrst fram í því, að bændur lóga nú
í meira lagi af fjenaði sínum, einkum
lömbum, þar sem heyskapartíininn varð
svo endasleppur, og' hjálpaði þó mörgum,
að þeir áttu talsvert af gömlum heyjum.
Allflestir eru nú búnir að koma uj>p því,
sem bráðnauðsynlegast var af bæjar- og