Lögberg-Heimskringla - 09.03.1961, Blaðsíða 1

Högberg-l^etmstmngla
Stofnað 14. ]an.. 1888 Stoínuð 9. s*pt., 1886
Z^ÁRGANGUR___WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 9. MARZ 1961_NÚMER 10
Bretar viðurkenna 12 mílurnar
Séra Eyjólfur J. Melan
ísland hefir unnið mikinn
^gur í fiskveiðideilunni við
^reta Með tillögu um lausn
ei unnar, sem ríkisstjórnin
agði fyrir Alþingi í gær, er
&ert ráð fyrir eftirfarandi:
Bretar viðurkenna nú þeg-
12 mílna fiskveiðiland-
helgi Islands.
Bretar viðurkenna þýðing-
ariniklar grunnlínubreyt-
’ngar á fjórum stöðum um-
verfis landið, en af því
eiðir aukning fiskveiðileið-
segunnar um 5065 ferkíló-
metra.
Brezkum skipum verður
eimilað að stunda veiðar
a lakmörkuðum svæðum á
frúlli 6 og 12 mílna nokkurn
tlma á ári næstu 3 árin.
Bíkisstjórn Islands lýsir
hvi yfir, að hún heldur
^lram að Vinna að útfærslu
rivr lshvei^ltakmarkanna. —
1 vlorgunblaðið 28. febr.)
Ihaldsblaðið Daily Mail í
ýndon segir í þriðjudagsút-
j u Slnni, að Bretland hafi
v niður fánann“ í fisk-
oeiðistyrjöldinni við ísland
§ átið undan úrslitakostum
slendinga um 12 mílna fisk-
eíðdögsögu Nefnir blaðið
j^^bnniulgaið „uppgjafar-
kosti“
(surrender terms). Þá
^egir Daily Mail: „Það er ekki
°ngra síðan á síðasta ári að
^amarkseftirgjöf Breta var að
a aQ veiða í 10 ár innan tólf
1 nanna, meðan togaramenn
ru að endurskipuleggja
ei arnar og togaraflotann.
Jrn helmingur af afla 230 út-
a stogara Breta, aðallega
j °rslttlr, er veiddur við ís-
and. Uppgjöfin (the surren-
er) mun hafa í för með sér
°rkostlegt fjárhagslegt tjón.
j Ulzt er við miklum átökum
hafnarborgunum,“ segir
aily Mail. — (Mbl. 28. febr.)
☆
. fyrrakvöld urðu víða
íkhr vatnavextir í ám, sem
UlUs staðar flæddu yfir vegi
^ eQ jakahröngli og ollu spjöll-
, á þeim. Ástæðan fyrir
v?Ssum skyndilegu vatna-
J^um var bráðaleysing, er
ynaði uppi á hálendinu,
Samfara mikilli rigningu. Árn-
ar Voru yfirleitt á ísi og
sPrengdu sig upp um hann,
ru ísinn með sér og mynd-
UQu klakastíflur. Urðu miklir
j a^avextir í Húnavatnssýslu,
Skagafjarðarsýslu, svo að
Llt: Eylendið var á floti, í
a*á í Dölum, í ám á Suður-
andsundiriendi, í Markar-
J°ti og Eldvatni — (Morgun-
bl- 24. febr.)
Samkv. skýrslu frá Fiskifé-
lagi íslands var heildaraflinn
frá 1. jan. til 30. nóv. 1960,
489,132 lestir, þar af voru 1,870
lestir humar. Togarafiskur var
samtals 107,359 lestir og báta-
fiskur 381,773 lestir. Á sama
tímabili 1959 var heildaraflinn
528,722 lestir, humarafli var
enginn. — (Mbl. 24. febr.)
☆
Hafin hefir verið rannsókn
vegna þess, að nokkrir full-
trúar á þingi Norðurlanda-
ráðs, þeirra á meðal þing-
mennirnir Gísli Jónsson og
Magnús Jónsson, veiktust af
matareitrun í miðdegisverðar-
boði danska Ihaldsflokksins á
Hótel d’Angleterre í Kaup-
mannahöfn. Munu þátttak-
endur í miðdegisverðarboðinu
verða yfirheyrðir og aðstæður
í eldhúsi gistihússins rann-
sakaðar . . . Matareitrunin
hefir að öllum líkindum átt
rót að rekja til hollenzkrar
sósu, sem framreidd var með
matnum á d’Angleterre. —
(Morgunbl. 24. febr.)
(H. B.)
HÓLMFRÍÐUR DANIELSON:
Heiðruð af Þjoðræknisfélaginu
Hið nýafstaðna þjóðræknis-
þing hefir fært okkur heim
sanninn um það, að enn þá
eigum við fjölda af fólki, sem
leggur hönd á plóginn í við-
leitninni að halda við íslenzk-
um erfðum hér vestan hafs.
Margt af þessu fólki vinnur í
kyrrþey og lætur lítið yfir sér,
en ei að síður verður starf
Frú Krislín Thorsteinsson
þess oft drjúgt og happasælt.
Ein af þessum sístarfandi
þjóðræknisvinum er Kristín
Thorsteinsson á Gimli, sem
nú í lok þingsins var gerð að
heiðursmeðlim félagsins í við-
urkenningarskyni fyrir langt
og gott starf hennar í þessum
áhugamálum okkar.
Kristín hefir verið forseti
deildarinnar Gimli síðan 1953
og mikill stuðningsmaður
hennar síðan deildin var
stofnuð árið 1943. Hún hefir
verið frumkvöðull að ýmsum
góðum fyrirtækjum deildar-
innar eins og t. d. að koma á
fót leiksýningum og nú s. 1. ár
að setj aá stofn happdrætti til
stuðnings vikublaði okkar,
Lögb.-Heimskr. Á sama tíma
hélt deildin samkomu og voru
inntektir allar lagðar í sama
sjóð, svo að blaðinu var sent
um eða yfir $200.00. Árið 1953-
54 var leikritið „Happið“ upp-
fært af deildinni og leikið,
ekki aðeins á Gimli, heldur
einnig í Mikley, Lundar og
Winnipeg, og þótti takast vel.
Kristín hefir um langt skeið
haft mikinn áhuga á íslenzku-
kennslu, og veit ég það af eig-
in reynd, þegar ég starfaði
fyrir Þjóðræknisfélagið árið
1947-48, hvað henni var annt
um það mál, og voru hún og
dóttir hennar, frú Sylvia Kar-
dal, mjög hjálplegar við mig,
ekki síður en margir aðrir á
Gimli og annars staðar, í því
þýðingarmikla starfi að vekja
áhuga unglinga á sögu, söng
og tungu íslands. Nú í nokkur
ár hefir Kristín kennt börn-
um íslenzku í heimahúsum
eftir því sem tækifæri hefir
gefízt.
Það eru tvö félög á Gimli,
sem starfa í þágu þjóðrækn-
innar á íslenzku sviði, og eru
það Lestrarfélagið og þjóð-
ræknisdeildin „Gimli“. í janú-
ar árið 1888 var stofnað Lestr-
arfélag á Gimli og voru aðal-
hvatamenn þess Jón Stefáns-
son (faðir Steinu Sommer-
ville) og Guðni Thorsteinson.
Félagið nefndist „Aurora“ og
gaf Guðni því fimmtíu bækur,
en Jón gaf um þrjátíu bækur.
Félagar voru um tuttugu og
ársgjaldið var fimmtíu cent.
Félagið varð að vísu skamm-
líft, en bókastofninn var vel
geymdur, sem kom í góðar
þarfir þegar nýtt lestrarfélag
var stofnað árið 1911. Guðni
Thorsteinson var aftur einn
af aðalframmistöðumönnum
fyrirtækisins og með honum
Hjálmur Thorsteinson eldri.
Ég spurði Kristínu hvort
fólki hefði aldrei komið til
hugar að sameina þessi tvö
ágætu félög, en hún brosti og
sagði: „Það virðist nú vinna
betur svona, að halda þeim
Frh. bls. 2.
1890 — 1960
Einn aðalókostur langlífis-
ins er sá að verða að sjá á
bak einum eftir öðrum þeirra
samferðamanna, sem maður
hefði kosið sem allra lengsta
samleið með. Þessi sannindi
hafa nú enn endurtekið sig í
eigin reynslu með láti vinar
mins, séra Eyjólfs Melan, hinn
18. nóvember síðastliðinn.
Eyjólfur var fæddur á
Sléttu í Reyðarfirði 2. janúar
1890. Foreldrar hans voru
Séra Eyjólfur J. Melan
Jónas Eyjólfsson og kona
hans, Sigurlín Guðnadóttir.
Eins árs gamall fluttist hann
með foreldrum sínum að
Seljastekkshjáleigu, og þar
ólst hann upp. Þriggja ára
gamall missti hann móður
sína, en fjórum árum síðar
eignaðist hann stjúpmóður,
Guðbjörgu Teitsdóttur, sem
tók við hann ástfóstri og ann-
aðist sem sín eigin börn.
Minntist hann hennar tíðum,
og ætíð með hlýjum hug. Þau
Jónas og Guðbjörg eignuðust
9 börn, og munu flest þeirra
vera enn á lífi, öll búsett á
íslandi. Eina alsystur átti
Eyjólfur, Guðnýju Ásberg, og
býr hún í Keflavík.
Þó tign og fegurð fjalla
og fjarða á æskustöðvunum
veittu auganu yndi, þráði
andinn víðari sjónhring og
undi ekki til lengdar fjalla-
kreppunni og fásinni heima-
haganna. Og gáfur Eyjólfs og
menntaþrá knúðu hann að
lokum til þess að brjótast af
eigin ramleik „upp yfir fjöll-
in háu“ og leita svölunar þrá
sinni við helztu menntalindir
þjóðar sinnar. Eftir tveggja
ára nám við Flensborgarskól-
ann, útskrifaðist hann þaðan
árið 1911, en árið 1917 lauk
hann burtfararprófi frá
Menntaskólanum. Innritaðist
hann þá í Háskóla íslands og
lauk þaðan prófi í guðfræði
árið 1921. Námsferil sinn
skuldaði hann engum, því
hann vann fyrir honum sjálf-
ur, að mestu leyti með því að
kenna unglingum í frístund-
um frá eigin námi.
Ári síðar en Eyjólfur lauk
námi bauðst honum þjónusta
við söfnuð Unitara á Gimli í
Manitoba. Tók hann því boði
og fluttist vestur um haf.
Þjónaði hann þá Gimli-söfn-
uðinum næstu fjögur árin. En
þá fluttist hann suður til Kali-
forníu. í nóvember það sama
ár (1926) kvæntist hann eftir-
lifandi konu sinni, Ólafíu J.
Jónsson.
Ólafía er dóttir eins hinna
fyrstu landnámsmanna Nýja
fslands, Jóns Jónssonar frá
Grund í Mikley og yngst af
systrum hins víðkunna at-
hafnamanns og mannvinar,
Jóns H. Jónssonar, sem nú er
látinn fyrir nokkrum árum.
Er þetta fólk komið af ágæt-
um ættum í Borgarfirði á Is-
landi.
Eyjólfur og Ólafía áttu
heima í Kaliforníu fyrstu sjö
árin, lengst af í San Diego, og
þar fæddist einkasonur þeirra,
Jónas, og er hann hið eina
barna þeirra.
Eftir sjö ára veru í Kali-
forníu, árið 1933, tók hann
köllun hinna svonefndu Sam-
bandssafnaða (Unitarasafnaða)
í Nýja íslandi og þjónaði hann
þeim í 17 ár, eða til ársins
1950. Á þessum árum vann
hann margt nytjastarf í þágu
frjálsra trúmála, bæði innan
safnaða sinna og í kirkjufélag-
inu, lengstum í stjórnarnefnd
þess. En hann lagði fram, ekki
aðeins andlegt atgervi sitt, og
var þar af miklu að taka, held-
ur einnig hagar hendur. Ég
hef það fyrir satt, að hann
hafi verið lærður húsgagna-
smiður, enda hefi ég séð fag-
urgerða stóla og annan hús-
búnað eftir hann, og bera
þessir hlutir vitni um hagleik
hans og smekkvísi, enda var
hann listrænn að eðlisfari og
unni allri fegurð. Meðal hinna
verklegu framkvæmda í þágu
frjálstrúarmálanna, sem hann
lagði einna drýgstan skerf til,
má nefna: samkomuhús safn-
aðarins á Gimli, kirkjuna í
Árnesi og sumarheimili barna
á Hnausum. 1 sambandi við
hið síðasttalda kemur manni
eðlilega í huga hve barnelskur
hann var. Börn hændust að
honum, hvar sem var, og hann
hafði yndi af návist þeirra, og
það voru honum sælustundir,
þegar hann mátti leika sér
með þeim, segja þeim sögur,
kenna þeim, og tala við þau
Frh. á bls. 4.