Lögberg-Heimskringla - 18.07.1963, Blaðsíða 1

Högberg - ® eimskrtttgla
StofnaS 14. jan., 1888
Slofnuð 9. sept., 1886
77. ÁRGANGUR
WINNIPEG, FIMMTUDAGINN 18. JÚLÍ 1963
NÚMER 29
ÍSLENDINGADAGURINN AÐ
GIMLI 5. ÁGÚST 1963
Fréttir frá íslandi
íslendingadagurinn í ár er
eá sjötugasti og fjórði í röð-
inni frá upphafi, en í raun-
inni á dagurinn sér lengri
sögu, þar sem hann var fyrst
hátíðlegur haldinn í Mil-
waukee árið 1874.
Upphaflega voru hátíðar-
höld á Islendingadegi mjög
bundinn þeim áfanga, sem ís-
lendingar náðu í sjálfstæðis-
baráttu sinni 1874. Það tilefni
er nú löngu horfið í skugga
annarra atburða eins og von-
legt er.
Að því er tekur til Vestur-
íslendinga sjálfra hefir og
inntak árshátíðarinnar og
tekið töluverðum breyting-
um.
Fyrstu áratugina var Is-
lendingadagurinn að mörgu
leyti ennþá íslenzkari en nú
tíðkast, enda mundi þá meiri
hluti manna sína feðragrund,
og þá var íslenzk tunga töluð
í hverjum krók og kima. I þá
tíð glímdu menn upp á ís-
lenzka vísu og tóku í nefið
á þann hátt sem samir vík-
ingum einum. Þá voru ís-
■lenzkir tillidagaréttir ennþá
vinsælli en nú svo sem rúllu-
pylsa ,skyr og gott ef ekki
harðfiskur. Málflutningur 1
bundnu máli og óbundnu var
alíslenzkur og sama má segja
um andagiftina.
Gamlir menn hugsa jafnan
hlýlega til gamalla daga því
að rómantík gamalla minn-
•inga vex í réttu hlutfalli við
tímalengd. Þetta merkir þó
ekki, að breytingar frá göml-
;um siðum og venjum þurfi
iað vera til hins verra. Þrátt
fyrir allmiklar breytingar frá
því sem eitt sinn var á ytra
sniði íslendingadagsins, hygg
ég, að sjálft hátíðarhaldið
hafi ekki sett ofan. Hátíðar-
igestir eru að vísu, sumir
hverjir, ekki rammíslenzkir
lengur, og mörgum gerist nú
heldur stirt um tungutak á
•íslenzku. Allmargir hafa týnt
sínum íslenzku nöfnum. Glím-
ur eru af lagðar, enda þótt
jnenn fái sér enn skyrspón,
og einmitt skyrspónriinn má
vel vera tákn þess, að íslenzk-
ar menningarerfðir séu furðu
lífseigar hér vestra.
Enn eru þeir margir, sem
leggja leið sína til Gimli
fyrsta mánudaginn í ágúst
sumar eftir sumar til þess að
endurvekja það Islendings-
■brot, sem í þeim býr.
Ættmenn fjallkonunnar eru
dreifðir mjög um þetta meg-
jinland. 1 dagsins önn og á-
'hyggjum hefir þetta fólk um
■annað að hugsa en uppruna
sinn, þó að slíkt sé ekki ó-
jnerkilegt íhugunarefni þeim,
pem eirihver deili vilja vita á
sjálfum sér — hverjir þeir
séu í raun og veru og hvernig
eða hvers vegna þeim hafi
iskolað á land í einni heims-
plfu fremur en annarri.
Hin síðari ár hefir hlutverk
íslendingadagsins ekki hvað
sízt verið í því fólgið að rifja
upp hálfgleymda hluti og
stuðla að því að nokkur hóp-
ur mann minnist þess, að
minnsta kosti einn dag á ári,
að hann á sér þjóðernislegan
uppruna. Til þess að rækja
þetta hlutverk á viðunandi
ihátt hefir nú um skeið verið
jafnan horfið að því ráði að
flytja dagskráratriði íslend-
ingadagsins bæði á íslenzku
og ensku.
Allt um breytingar frá
fomum venjum fer því þó
fjarri, að Islendingadagurinn
sé óíslenzkur í anda. Veru-
legur hluti hins talaða orðs
|er ennþá fluttur á íslenzku,
og ljóð dagsins er á því máli,
gvo að eitthvað sé nefnt. Þess
ber og að minnast, að hinir
eldri í hópi hátíðargesta setja
ginn rammíslenzka blæ á um-
hverfið. Þeir nota daginn til
þess að spjalla við fornvini
um gamlar tíðir og til þess að
bjóða þeim tóbaksögn í nefið
og þiggja aðra ögn í staðinn.
Hefðarkonur nota daginn til
þess að viðra peysufötin,
þennan virðulega búning, sem
minnir á „fósturlandsins
Freyju“ allra alda, jafnt Guð-
rúnu ósvífursdóttur sem
íiöfnu hennar frá Lundi.
Aðalinntak dagsins er þó
vitaskuld dagskráin eða sá
boðskapur, sem ræðumenn
og skáld flytja þingheimi.
Islendingadagsnefnd hefir
nú sem endranær haft mikinn
viðbúnað. Dagskráin verður
,með líkum hætti og á síðast
liðnu sumri. Frú Guðrún
Stevens verður fjallkona
dagsins í ár. Hin hefðbundnu
minni verða flutt af þeim séra
Kristjáni Róbertssyni í Glen-
boro og Erlingi Eggertssyni
.lögfræðingi í Winnipeg.
Hjörtur Pálsson bókavörður
flytur ljóð dagsins. Auk þess
má nefna bæði einsöng og
kórsöng. Að öðru leyti verða
hátíðarhöldin nánar auglýst
•hér í blaðinu.
Islendingadagurinn er há-
tíðlega haldinn úti í guðs-
grænni náttúrunni. Þær
vættir sem sitja und skaut-
um himins og veðrum stjórna
hafa því ráð framkvæmda-
nefndar í hendi sér. Á liðn-
Vigfús Guðmundsson rit-
höfundur hefir sýnt blaðinu
óá góðvild að senda því í
flugpósti úrklippur úr dag-
blaðinu Tíminn svo að segja
vikulega og þökkum við hon-
um hjartanlega fyrir þessa
aðstoð, sem er sannarlega vel
jegin. Veitið athygli auglýs-
ingu um bækur hans á bak-
síðu blaðsins, þær eru
skemmtilegar og hafa hlotið
mjög góða dóma; hann skrifar
meðal annars um ferðir sínar
hér vestan hafs. — I.J.
☆
Gultormur hlaut
heiðursverðlaun
Dómnefndin fyrir Heiðurs-
verðlaunasjóð Daða Hjörvar
hefur, hinn 28. júní 1963, ein-
um rómi. ákvarðað að veita
Guttormi skáldi Guttorms-
syni heiðsursverðlaun sjóðs-
ins úr gulli, (eftir 12. gr.
skipulagsskrárinnar), „til
góðra minja um komu skálds-
ins heim á ættland sitt, þá er
hann var nær hálfníræður, og
flutti þá enn þjóð sinni kvæði
sín og talaði til hennar á
tungu feðra sinna með þeim
ágætum, að ein útvarpsstund
varð hjartnæmur atburður í
sögu íslenzkrar tungu“.
Tíminn 5. júlí
☆
Bjartsýnir
á kísilgúrinn
„Rannsóknir í sambandi við
stofnun kísilgúrverksmiðj-
unnar við Mývatn hafa ekkert
neikvætt leitt í ljós og við
erum mjög bjartsýnir á þetta
fyrirtæki", sagði Jakob Gísla-
son, raforkumálastjóri, í við-
tali við blaðið í dag.
Baldur Líndal, efnaverk-
fræðingur, er nú kominn til
landsins, en hann hefur að
undanförnu verið í Hollandi
og kannað m. a. markaðs-
möguleika fyrir framleiðsl-
una, sem af kísilgúrvinnsl-
unni gæti orðið, eins og Tím-
inn skýrði frá nýlega. Kvaðst
raforkumálastjóri ekkert geta
sagt um árangur af þeirri för,
enda væri málið hvergi nærri
fullkannað ennþá, en óhætt
væri að fullyrða, að ekkert
um árum hefir verið vel með
þessum tveimur aðiljum.
Væri því óskynsamlegt að
ætla, að öðruvísi fari á þessu
sumri.
Framkvæmdanefndin hvet-
ur alla íslendinga, hvar svo
sem þeir kunna að vera
staddir á þessu meginlandi,
að gleyma ekki íslendinga-
deginum í ár.
Haraldur Bessason
settur ritari.
neikvætt hefði ennþá komið
fram við þessar rannsóknir.
Unnið er af fullum krafti
norður í Bjargarflagi í Náma-
fjalli við að bora eftir vatni,
en þar er „allt sjóðandi" eins
og þeir sögðu þar norður frá,
þegar fyrri holan gaus svo
myndarlega um daginn.
Vatns- og gufuorka í þeirri
holu hefur enn ekki verið
mæld en af gosinu að dæma
er þar um geysilega orku að
ræða.
Tíminn 10. júlí.
☆
Vara við ofskipulagningu
á ferðamálunum almennf
Tveir framámenn hinnar
voldugu ferðamiðlunar, Cook,
eru staddir hérlendis um þess-
ar mundir, þeir Sidney G.
King, fulltrúi viðskiptamála
Cook í London, og H. Guy
Valentine, forstjóri Cook í
París.
Hafa þeir ferðazt hér á veg-
um Geirs Zoega, sem er um-
bjóðandi Cook. Þeir King og
Valentine ræddu við frétta-
menn á skrifstofu Flugfélags
íslandö í morgun. Þeir létu
mjög vel yfir dvöl sinni hér,
rómuðu þægilegt viðmót
landsmanna, dáðust að hrein-
viðrinu og sérkennum nátt-
úrunnar. Jafnframt bentu
þeir á sitthvað, sem betur
mætti fara svo sem ófull-
nægjandi þjónustu á merkis-
stöðum, þar sem ekki er hægt
að kaupa póstkort eða filmu
í myndavél og skort á fram-
stilltum leiðbeiningum yfir-
leitt. Þeir virtust gera sig á-
nægða með þjónustu, fæði og
verðlag á hótelum, en báðir
vöruðu við ofskipulagningu í
ferðamálum almennt og töldu
fyrir mestu að veita einfalda
þjónustu og leggja áherzlu á
þau sérkenni, sem Island hef-
ur umfram öll önnur nálæg
lönd.
Tíminn 10. júlí.
☆
Haíísinn er aðeins 8
Mílur frá landi
Hafísinn er nú mjög nálægt
Vestfjörðunum, nær en hanm
hefur verið undanfarin ár á
þessum tíma. I kvöld er ís-
röndin talin vera aðeins 8—10
mílur undan Horni. Nú er
hæg austlæg átt á þessum
slóðum, og gera menn sér
vonir um, að ísinn muni reka
brott aftur.
Álllangt mun síðan ísrönd-
in hefur verið svo nálægt
landi á þessum tíma árs.
Fyrir nokkrum áratugum
mun það hins vegar ekki hafa
verið sjaldgæft, og kunna
fullorðnir sjómenn sögur frá
síldveiðum er þeir veiddu
Æðsti valdhafi í
Nort-hwest Territories
Þann 10. júlí 1963 tilkynnti
Hon. Arthur Laing ráðherra
Northern Affairs and Nati-
onal Resources, að Sambands-
stjórnin hefði skipað Benja-
mín G. Sivertz Commissioner
fyrir Northwest Territories.
Mr. Sivertz hefir lengi verið
Director of Northern Ad-
ministration í þessari stjórn-
ardeild. Hann situr í þessu
nýja embætti sínu þar til 31.
marz 1964, en þá kemur til
framkvæmda hin væntanlega
löggjöf um að skipta 1 tvennt
óessu norður svæði Kanada
og breyta stjórnarlögum þess.
(Sjá ritstj órnargrein).
Mr. Sivertz er íslenzkur að
ætterni og væntum við að
geta birt af honum mynd og
frekari greinargerð seinna.
„Enginn er öruggur
meðan menn svelta"
Alþjóðlega matvælaráð-
stefnan, sem FAO kvaddi
saman, hófst í Washington 4.
júní s.l. Hana sitja yfir 1000
manns, sem fást við matvæla-
framleiðslu eða fjalla um fé-
lagsleg og efnahagsleg vanda-
mál, sem eru tengd henni.
John F. Kennedy Bandaríkja-
forseti lagði til, að einbeita
3æri almenningsálitinu að
óeirri alþjóðlegu viðleitni að
útrýma hungri, sem væri ó-
solandi bæði frá siðferðilegu
og félagslegu sjónarmiði.
Meðan þriðjungur af þjóðum
heimsins lifir við matvæla-
skort, getur enginn einstakl-
ingur, engin þjóð verið á-
nægð, eða örugg, sagði hann.
U Thant framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna lét svo
ummælt, að því aðeins væri
hægt að ráða bót á hungur-
vandamálinu, að almennt yrði
tekin upp sú vísindalega land-
búnaðartækni, sem hefði bor-
ið svo furðulegan árangur í
þeim löndum, sem lengst
væru á veg komin.
Brezki sagnfræðingurinn
Arnold Toynbee sagði í fyrir-
lestri að mannkynið ætti að
skoða sig sem eina heild þeg-
ar um væri að ræða fram-
leiðslu og dreifingu matvæla,
ef við eigum að vinna bug á
hungrinu, verður að sannfæra
mannkynið um nauðsyn þess
að takmarka barneignir af
frjálsum vilja. Markið er há-
marksvelmegun, ekki há-
marksfólksfjöldi.
vaðandi síld svo að segja
innan um ísinn á þessum
slóðum.
Tíminn 9. júlí.