Árvakur - 11.04.1914, Blaðsíða 1

Minnisseðill.
11. Vj>i-íl 1014.
Ávarp
til alþýðukjósenda i Reykjavik.
Kosningardagurinn er kominn, þiö
eigið þvi að gera ykkur glögga grein
íyrir, hverja þið eigið að senda á þing.
Leyfið mér, sem er einn úr ykkar
hóp, að skýra ykkur stuttlega frá
kosningarhugleiðingum mínum.
Engum dylst að hór i hæ er aðal-
lega um 2 flokka að ræða: alþýðu-
menn sem iifa af handafla sínum, og
embeettismenn og stærri atvinnurek-
endur, sem lifa af embættislaunum
sinum og atvinnurekstri.
í>að er og kunnugt að síðari flokk-
urinn á marga fulltrúa, bæði á þingi,
og ekki sízt þar sem landstjórnin er.
Núverandi ráðherra hefir frá upphafi
vega sinna verið broddborgari og borið
hagsmuni þeirrar stéttar fyrir brjósti,
aiþýðuna hefir hann látið skifta sig
litlu, eins og einokunarfrumvörp hans
og meðnefndarmanna hans, fylgið við
læknataxtann 1907, sóknargjöldin 1909,
vörutollslögin 1912 og skattafrumvörp-
in og launafrumvörpin 1913 sýna og
sanna.
Þið getið því átt von á nýjum álögum.
Og það því fremur sem mér er ekki
kunnugt um, að i flokki sambands-
manna sé nokkur sá, er viiji á sig
leggja að vera talsmaður lítilmagnans
gegn ónærgætni stjórnarinnar og flokks
hennar.
Við verðum því að eiga öruggan
fulltrúa á þingi til þess að hlúa að
hagsmunum okkar og verja okkur
yfirgangi. Og Jíklegasti fulltrúinn er
Lárns H. Bjarnason af öllum þing-
mannaefnum þeim sem eru í boði.
Litum fyrst á Jónana, þingmanna-
efni Sambandsmanna.
Jón Magnússon er velviijaður mað-
ur og greiðvikinn við æðri sem iægri.
En hann hefir ávalt átt því láni að
fagna á þingíerli sínum, að vera nú-
verandi ráðherra sammála.
Jón Þoriáksson verkfræðingur er
séður og vel viti borinn; en hann
heflr frá blautu barnsbeini, eins og
verkfræðing sæmir, tamið sér að spyrja
um, hvað borgi sig bezt. Og því er
hann líklegri til þess að styðja hverja
stjórn en fella, jafnvel þó ástæða væri
til skifta. — Sveinn Björnsson og Sig-
urður Jónsson þingmannsefni sjálstæð-
isflokksins eru báðir vel viti bornir
menn, en óreyndir í pólitík. — Aftur á
móti er Lárus H. Bjarnason reyndnr
fulltrúi alþýðunnar. Sakir hags-
muna hennar hefir hann þau 14 ár,
er hann hefir setið á þingi, margoft
slegið marga brýnuna við beztu vini
sína og floksmenn, að eg ekki nefni
andstæðinga hans. í bæjarmálum
hefir hið sama verið upp á baugi.
Hann er sjálfkjörinn og örnggnr
talsmaður alþýðnnnar, og þetta hef-
ir, þegar á alt er litið, meir en nokk-
uð annað bakað honum óvinsældir hjá
svonefnum höfðingjum og þeirra liði.
Þeir kunna ekki við að fyrirætlanir
þeirra séu afhjúpaðar og sýndar í sínu
rétta Ijósi, sízt af samstéttarmanni,
og vita að alþýðan er þó að lokum sú
sem ræður þingi og stjórn, þegar hún
lærir að þekkja sinn vitjunartíma.
Kjósum því allir prófcssor Lárns
H. Bjarnason og einhvern þann
mann með honum sem vór teljum
líklegan til þess að gæta hagsmuna
ali.ýðu þessa lands, því velfarnan al-
þýðunnar er velfarnan landsins.
Alþýðumaður.
Kosningablaðs-þvœttingi
»Lögréltu“ i dag, verður
svarað siðar.
Hvai Mr l. H. B. gert?
Af því að kosningablað »ísaf.«
sem kom út á föstudaginn langa,
þann daginn, sem er átakanlegasti
vottur um ofurmagn ranglætis og
rógs, nauðgar sannleikanum óvana-
lega rikt og ófimlega um gerðir L.
H. B. í almenningsþarfir, skulu hér
stuttlega talin þau málin, sem L. H.
B. hefir látið sérstaklega til sin taka.
Á alþingi 1901
skiftust menn sérstaklega um 2 mál:
Annað var Landsbanka-
m á 1 i ð . »ísaf.« og hennar þinglið
vildi þá friðlaust leggja landsbank-
ann niður og reisa danskan banka
»íslandsbanka« á rústum hans. L.
H. B. barðist á móti þvi með hnú-
um og hnefum, lagði til að bank-
inn fengi að standa áfram við hlið
hlutabankans danska, sbr. þiqgskjal
481, 1901, en svo grimmir voru þá-
verandi andstæðingar, núverandi
vinir bankans, að þeir drápu þessa
tillögu i neðri deiid. En hún sigraði
samt, því að landshöfðingi leiddi
hana óbreytta til sigurs i efri deild,
sbr. þingskjal 625, 1901, og málið
kom svo seint til neðri deildar aftur,
að hún þorði ekki að fella breytingu
efri deildar, með þvi að þá hafði
ekki unnist tími til að koma hluta-
bankanum á.
Hitt málið var stjórnar-
skrármálið.
Vinir »ísaf.«, þánefndir Valtýingar,
héldu fram ráðherrastjórn í Kaup-
mannahöfn. En 10 menn í neðri
deild, þar á meðal L. H. B„ tóku
upp hugmyndina um innlenda stjórn.
Valtýingar höfðu sitt fram, en á
næsta þingi sigraði þó Heioiastjórn-
ar-stefnan.
Á ankaþinginu 1902
var samþykt frumvarp um að ö 11
stjórn islenskra sérmála skyldi alflytj-
ast hingað. L. H. B. var aðalstuðn-
ingsmaður þess frumvarps, en þó
skal fúslega játað, að ísaf. og henn-
ar menn studdu það síðar drengi-
lega. »ísaf.« sagði frumvarpið svo
gott þá um haustið, að wóhugsandi
væri að nokkur íslendingur gcrðist
svo fifldjarfur að hrófla við þvi«.
Á því þingi flutti einn af þáver-
andi vinum »ísaf.«, Guðlaugur sál.
Guðmundsson í annað sinn frumv.
um að leygja landhelgina fyrir báð-
um Skaftafellssýslunum, bestu fiski-
mið botnvörpunga okkar, útlendum
auðmönnum, og fékk í lið með sér
ýmsa góða menn, t. d. H. Hafstein
og Pétur Jónsson, en L. H. B. og
nokkrir fleiri lögðust svo fast á móti
að frumvarpið féll í annað og síð-
asta sinn.
Hvað ætli botnvörpungar vorir
hefðu sagt, ef allur sjórinn fyrir
Skaftafellssýslunum báðum hefði ver-
ið lokaður fyrir þeim?
Á alþingi 1903
báru 2 fylgismenn »lsaf.« Guðl.
Guðm. og Sk. Th. fram frumvarp
um ákyrgð ráðherra, en það var
svo bágborið, að þingið lagði það
alveg á hylluna og samþykti gagn-
ólíkt frumv. sem L. H. B. samdi.
Frvarpið þótti þá ekki lakara en
það, að það var samþykt í báðum
deildum i einu hljóði alveg
óbreytt. Alþt. 1903 A 181—86 og
B 218—21.
Á sama þingi samdi L. H. B. fr.-
varp til landsdómslaga, sem þó ekki
varð útrætt á þvi þingi. En svo
gott þótti neðri deild fr.varpið, að
hún samþykti það i einu hljóði.
Alþt. 1903 B 248, 52.
1905 lagði stjórnin frumvarpið
fyrir að nýju og þó lakara að ýmsu
leyti, meðal annars með þeirri breyt-
ingu, að nú þurfti 4/s dómenda i
stað 2/s e^*r frv- frá 1903 til að
sakfella ráðherra. Gallarnir sem
Kbl. ísaf. telur á lögunum eru þvi
ekki L. H. B. að kenna, enda enn
ríkar varið sakleysi manna í ýms-
um öðrum löndum. Þannig þarf
alla kviðdómendur til að sakfella
sakborinn mann i öllum brezkum
löndum.
Á alþingi 1907
og í kirkjumálanefndinni árið á
undan átti L. H. B. mikinn þátt í
stórbótum á ýmsum helstu göllum
á kirkjumálum vorum, og væri gam-
an að vita meðal hvaða skepna
»Kosninga-Páll« hefir lifað, hafi hann
engan heyrt minnast þeirra laga
»óbölvandi«. Eða var það ekki til
bóta að fá söfnuðum umráð kirkna
sinna? Var það ekki til bóta að
leyfa sóknarmönnum að kjósa frjálst
milli allra umsækjanda? Var það
ekki til bóta að jafna laun sóknar-
presta, án þess að íþyngja landssjóði
eða landsmönnum með 1 krónu?
Var það ekki líka til bóta, að gera
prestum fært að húsa sæmilega prest-
setrin sem hafa verið og eru al-
mennings eign?
Frá alþingi 1909
má minna á bannlögin og háskóla-
lögin, sem L. H. B. átti mikinn
þátt í.
Hver þorir í alvöru að neita því
að breytingar L. H. B. á bannfrum-
varpinu, sbr. Alþt. 1909 A bls. 538
—44 hafi verið til bóta? Að minsta
kosti ættu »ísafm.« ekki að neita
þvi, því að þær voru flestar sam-
þyktar í e i n u hljóði og allar með
stórmiklum atkvœðamun og var L.
H. B. þá þó i minni hluta sbr. bls.
578—80.
Um það, hvort afskifti L. H. B. af
háskólamálinu hafi verið nokkurs
virði eða ekki nægir að vísa til
Alþt. 1909. Hann var aðalflutnings-
maður málsins á alþingi og hafði
undirbúið það undir þing með hin-
um embættisskóla-forstöðumönnun-
um. Og þingflutningur hans á þvi
var þannig lagaður, að það var
samþykt í deild hans með öllum
samhljóða atkvæðum B I bls.
432, 443.
Frá alþimri 1911
má minna á hafnarlög Rvíkur og
bankarannsóknina. Um afskifti L. H.
B. af fyrra málinu nægir að visa til
Alþt. 1911 B I bls. 761, 65—6,
775—78.
Og hvað hæft er i því, að banka-
rannsókn efri deildar hafi ekki verið
annað en »tómur. lygauppspuni« á
Björn heitinn Jónsson, sést væntan-
lega bezt af þvf, að 3 af tryggustu
vinum B. J. greiddu atkv. með
L. H. B. i því málf, sem sé: Gunnar
Ólafsson, Jósef Björnsson og Sig.
Stefánsson, þáverandi formaður Sjálf-
stæðisflokksins, sbr. Alþt. 1911 B I
bls. 440.
Ekki vill »Kosninga-Páll« heldur
eigna L. H. B. neinn þátt í afdrifum
einokunarlaganna 1912.
En það er of skamt síðan að
nokkur trúi honum uin það.
L. H. B. sagdi það fyrir hér í barna-
skólagarðinum i Maí 1912, nokkr-
um mánuðum áður en kom til mót-
mæla úllendu sendiherranna, að út-
lendingar myndu mótmæla þeim,
sbr. Lögr. 29. Mai 1912, og um af-
skifti hans af steinoliumálinu bera
þingtiðindin nægilegt vitni.
Ekki er »Kosn.-Páll« sannorðari
um afskifti L. H. B. af konungsboð-
skapnum. L H. B. fann fyrstur
allra að honum, en ísaf. tók honum
með fögnuði i langri ritstjórnargrein
sbr. ísaf. 19. Nóv. 1913. Þar segir
svo: »Væri bæði ilt og óviturlegt
verk af oss að samþykkja stjórnar-
skrána ekki á næsta aukaþingi, því
er það að ísl. kjósendur verða nú
fyrst og fremst að beimta af þing-
mannaefnum öllum skýlaust loforð
um að samþykkja stj.skrána óbreytta
á aukaþinginu. Að fara nú enn að
tefla frumvarpinu i t v i s ý n u, það
væri slikt óheillaverk, að firra verð-
ur þjóðina«.
Ekki vill »Kosninga-Páll« heldur
kannast við það, að L. H. B. hafi reynt
að halda hlffiskildi fyrir e f n a -
m i n n i mönnum.
í því efni nægir að minna á mót-
mæli hans gegn:
uppskrúfuðum læknataxta
1907,
sóknargjöldum 1909,
farmgjaldi 1912,
áttföldum fasteignaskatti
1913,
margtöldum tekjuskatti á
tekju/ága menn og
hækkuðum launum með nýj-
um þungum álögum.
í þessu sambandi má og geta þess,
að hann lagðist i bæjarstjórninni
bœði móti hækkuðum lóða-
skatti, er aðallega hefði hitt þá
fátæklinga sem eiga kálgarða og fisk-
þurkunarpláss og móti hinni geypi-
legu lækkun á gjaldi fyrir v a t n s -
s a 1 e r n i, sem aðeins kemur efna-
mönnunum að haldi.
Nú, en ef hin þingmannaefnin
öll, sem sumpart eru óreynd og
sumpart hafa sannanlega lagst
móti hagsmunum almennings og al-
þýðu eru líklegri til að reynast
betur en L. H. B. bara af þvi, að
annað parið ber sjálfstæðisflokks-
nafn en hitt sambandsflokksnafn,
þá er sjálfsagt, að hafna L. H. B.,
enda ætti það að vera hægðarleikur,
alténd með beinum eða óbeinum sam-
tökum milli flokkanna.
Andstæðingar sumir halda þvi að
kjósendum L. H. B„ að yfirstimpla 6.
augað, augað, sem ekkert nafn stend-
ur aftur undan ásamt auganu fram
undan hans nafni.
Pað er Lokaráð, til þess að ó-
nýta atkvæði þitt. Pá mátt ekki
snerta við 6. auganu. Þvi er of-
aukið.
F’ú átt að yflrstimpla augað fram
undan uafni L. H. B., og svo aug-
að fram undan því nafni, sem þú
treystir best.
L. H. B. er vís, ef allir fylgis-
menn gera skyldu sína.
Skrifst. Heimastj.m. 11. April 19U.
í »KosningabIaði«, sem kom út í
dag frá ísafold, er grein: Á ég að
kjósa L. H. B.?
Texti greinarinnar eru nokkur at-
riði úr ræðu-kafla eftir mig í »Ar-
vakri«.
Ég minnist hjer að eins á örfá
atriði setn sýnishorn af sannleiksást
þeirri og samvizkusemi, sem grein
þessi er rituð af.
T. d. segir höf.: »Bannlögin. —
Jón (o: ég) segir, að Lárus hafi
verið andvigur bannlaga-stefnunni
en þó greitt atkvæði með bannlóg-
unum. — Eigum við þá helzt að
kjósa þá á þing, sem fylgja þvi
fram, sem þeir álita rangt — greiða
atkvæði móti sannfæringu sinni?«
Þeir sem lesið hafa það sem ég
sagði um þetta efni, munu sjá alt
annan lit á þessu heldur en því
sem ég sagði.
Ég sagði, að Lárus hefði verið
hlyntur bindindisstarfsemi, en and-
stæður bannlagastefnu. Því hefði
hann eigi viljað leggja bannmálið
undir alþýðuatkvæði eins snemma
og gert var. Hann hafði ekki þá
sömu trú og sumir aðrir, að at-
kvæði alþýðu mundi falla á móti
banni. En hann lýsti þá þegar yfir
þvi, að ef atkvæði féllu með bann-
inu, þá teldi hann sjer að sjálfsögðu
skylt að veita alþýðuviljanum laga-
búning og fylgja þeim lögum ræki-
lega fram. Og það hefur hann gert
allra manna einbeittast. Er þetta
nú það sama sem Kosningablaðið
hermir eftir mjer?
Ég hafði sagt, að Lárus hefði
verið forvígismaður i baráttunni fyrir
þvi að fá æðstu stjórn sérmála vorra
inn i landið 1902-’03. Um þetta
segir Kosningablaðið, að barátta
Lárusar hafi eingöngu snúist um
það, að sannfæra sjálfan sig og
aðra.
Snýst ekki einmitt öll stjórnmála-
barátta um það?
f þessu tilfelli voru það sömu
mennirnir, sem nú kalla sig »Sjálf-
stæðismenn«, sem árið áður höfðu
barist fyrir þvi, að æðsta stjórn sér-
mála vorra skyldi vera i Kaupmanna-
höfn (Valtýskan — Hafnarstjórnar-
stefnan). Það voru einmitt þessír
menn, sem létu sannfærast og greiddu
allir atkvæði með stjórnarskrárfrv.
þvi, sem þeir vilja kenna við Alberti.
Og það er þeim hér sagt til hróss.
En ekki ættu þeir nú að draga úr
þökkinni til þeirra, sem þá komu
vitinu fyrir þá.
Um ráðherraábyrgðar-lögin segir
Kosn.bl., að þau séu svo meistara-
leg, að það sé alveg ómögulegt, að
koma fram ábyrgð á hendur nokkr-
um ráðherra eftir þeim. Væri nú
svo, sem ekki er, þá væri það ekki
að kenna ábyrgðarlögunum, sem
eru óbrjálað verk Lárusar. Sé það
örðugra en æskilegt er, að koma á-
byrgðinni fram, þá er það lands-
dómslögunum að kenna, — þó ekkí
frv. Lárusar að þeim lögum, heldur
breytingum, sem stjórnin gerði á
þvi 1905. — Stjórnin hækkaði mjög
tölu dómaranna, sem til áfellisdóms
þurfti og fjölgaði mjög tölu þeirra,
sem ákærði mátti ryðja. — En
auk þess er það fjarstæða ein, að
»ómögulegt« sé að koma ábyrgð
fram eftir lögunum, jafnvel eins og
þau eru.
Tíminn er of naumur til þess aö
taka fyrir alla þessa grein lið fyrir
lið. Þetta verður að nægja, sem
sýnishorn.
Það sem blaðið segir um kirkju-
málalögin (sem vel að merkja eru
alt önnar lög en nefskattslögin, sem
óvinsæl eru og Lárus barðist móli);
það sem blaðið segir um háskóla-
lögin, um launahækkunarfrumvörpin
og um fleyginn í konungsúrskurð-
inum stendur alt á sömu brauðlót-
unum og er alt jafn auðvelt að tæta
sundur lið fyrir lið. En geta má
þess, að engin merki sáust til þess,
að Sjálfstæðismenn fyndu neina hvöt
til að rísa upp á móti þessum fleyg
fyr en Lárus hafði fyrstur allra
krufið konungs-úrskurðinn væntan-
lega og orðalag hans til mergjar í
Arvakri. Ekki fyr en þar á eftir
lét Jón Jensson til sín heyra á Stú-
dentafélagsfundi í sömu átt. Og
löngu siðar þeir Einararnir, Bene-
diktsson og Arnórsson; en sið ist
urðu þau »Ingólfur« og »lsafold«
til að taka að sér þann málsstað,
sem Lárus hafði fyrst dregið fram.
10. April 1914.
Jón ólafsson.
Gutenberg - 1914*