Dagsbrún - 08.09.1917, Blaðsíða 1

iEMJIO EKkTI 1 A O Lj ¥ ¥ M r^OUI® EK*r
hano.nd. J I J ¥3 n 1N L "AW01WPI ^
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
gefið út af’alpýðuflokknum
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
28. tbl.
Reykjavlk, laugardaginn 8. september.
1917.
Dýrtíliarmálm á þingi.
ii.
Þinginu hlýtur að vera Ijóst, að
mikil þrengingatíð vofir yfir öllum
verkalýð við sjávarsíðuna, í kaup-
stöðum og kauptúnum þessa lands.
Stopul atvinna við fiski- og síld-
veiðarnar í vor og sumar — og
fyrirsjáanlegur atvinnuskorturfram-
undan —, ásamt okurverði á öll-
lífsnauðsynjum, gerir miklum
fjölda fólks alveg ómögulegt að
framfleyta sér og sínum komandi
vetur.
Verkamenn og verkakonur, sjó-
hlenn og iðnaðarmenn sem ekki
framleiða neitt af því, er þeir þurfa
til lífsviðurhalds, og aðeins lifa á
Því, sem þeir fá fyrir vinnu sína,
eru ekki svo fáar þúsundir af íbú-
um þessa lands; mætti því ætla,
löggjafarnir tækju eitthvert til-
fft til þessara stétta og leituðu
'úargráða, þegar þrengingar vofa
yfir þeim.
Þeir eru heldur ekki svo fáir,
fnlltrúarnir á þingi, sem þesssr
stétt,ir ættu að eiga ítök í.
Það er rétt, að rifja upp fyrir
sér, hvaða þingmenn það eru, sem
kosnir eru úr kjördæmum, þar
Sem sjávarmenn og kaupstaðabú-
ar eru annaðhvort meirihluti eða
ölikill kiuti af kjósendum kjördæm-
isins.
Þm. Borgfirðinga Pétur Otte-
Setl, mun að miklu leyti eiga þing-
^nsku sína að þakka íbúum á
■^kranesi, sem að mestu eru þurra-
^öðarmenn og sjómenn, og verður
fröðlegt að heyra, hvernig þing-
ö^aðurinn gagnvart þeim fóðrar
framkomu sína í almennu dýrtíð-
'Vmálunum á þingi.
Líkt er að segja um þm. Barð-
strendinga, hr. Hákon Kristófers-
Sorii í hans kjördæmi er stórt kaup-
ifin, og fjöldi sjómanna og verka-
^nnna.
. 5r. Matthías Ól., þingm. Vestur-
sfirðinga, þingm. Norður-ísfirðinga,
Sfra Sig. Stef., þingm. S.-Múlas.
^veinn í Firði og Björn R. Stef.,
Utlgm. Gullbr. og Kjósars. Björn
ílstjánsson og Kristinn Daníelss.
þingm. Vestmanneyinga Karl
jlnarsson, eru miklu fremur fuil-
_ ar kauptúnabúa og sjávar-
nna, heldur en landbænda, og
öp1 Ótvflæð skylda þeirra, að vera
uð ^'r ^yrfrtarmenn þess á þingi,
° ^úrrabúðar-, verkamanna og sjó-
, nna sféttunum sé veittur stuðn-
r> sem um munai-, til þess
óf -iifa af neyðar tíð, sem af
r’ ai'vandræðunum stafar.
í
erp
frjördæmum ýmsra þingmanna
i)£e fjöfmenn kauptún þótt
nduf ggU pejrj( svo gem j
Eyjafjarðarsýslu (þm. Stef. Stef. og
Einar Árnason), Norður-Þingeyjar-
sýslu (þm. Ben. Sv.), Norður-Múla-
sýslu (þm. Jón Jónsson og Þorst.
M. Jónsson), Vestur-Skaftafellssýslu
(þm. G. Sveinsson), Árnessýslu (þm.
Sig. Sig. og E. Arn.), Dalasýslu
(þm. Bjarni frá Vogi), Strandasýslu
(þm. M. Pét.), Húnavatnssýslu (þm.
Þór. J. og Guðm. Ól.) og í Skaga-
fjarðarsýslu (þm. Magn. Guðm. og
Ól. Briem).
Þá eru þingmenn kaupstaðanna,
þeir bæjarfógetarnir M. Torfason
(þrn. ísf.) og Jóh, Jóh.'tþm. Seyðf.),
Magnús kaupm. Kristjánsson (þm.
Ak.) og síðast, en ekki síst, ráðu-
neytisforseti Jón Magnússon (2. þm.
Rvíkinga).’) Væru þeir auðvitað
sjálfkjörnir forkólfar og stuðnings-
menn hinna frekustu ráðstafana
til almennrar dýrtíðarhjálpar, vegna
þess, að í kjördæmum þeirra hlýt-
ur þörfin fyrir hana að vera einna
mest. Og þessir herrar mega líka
líka vita það, hver í sínu lagi, að
framkoma þeirra í þessu máli
verður vegin í kjördæmum þeirra,
og hamingjan hjálpi þeim, ef hún
reynist léttvæg.
Landskjörnu þingmennirnir ættu
einnig að vera svo vel valdir (og
ekki þarf að drepa þá hreppapóli-
tík eða kjósendahræðsia), að þeir
sæju, hvílíka nauðsyn ber til ítar-
legra og skjótra almennra dýrtíð-
arráðstafana.
Að lokum er svo landsstjórnin.
Það hefði víst flestum þótt sjálf-
sagt, að hún, sem slík, hefðibeitt
sér fyrir þvi á þingi, að henni
væri veitt víðtæk heimild til þess,
að geta hjálpað almenningi sem
best fram úr dýrtíðinni, einkum þar
sem stjórninni hlýtur að vera það
ljóst, að að henni verður gengið,
þegar vandrœðin aukasl. En
þrátt fyrir þetta hefir hún ekki
gert neitt í þessa átt, nema ef
telja skyldi það, að forsætisráð-
herrann kom hlaupandi inn í neðri
deildar salinn, eftir að búið var
að fella frv. Jör. Br. um almenna
dýrtíðarhjálp, og bað þá nú, bless-
aða, i bjargráðanefndinni, að taka
þetta atriði til athugunar aftur!
Hafði þó sami maður látið falla
orð, á fjölmennum fundi hér í
haust, sem menn tóku sem loforð
hans um að fylgja fram á þingi
svipaðri dýrtíðarhjálp og ínefndu frv.
Þó að verklýðsstéttirnar ættu
þannig að eiga með húð og hári
nokkra fulltrúa á þingi, marga að
*) Hr. Jör. Brynj., 1. þm. Rvikur,
er ekki talinn hér, þvi hann hefir lagt
sinn skerf til dýrtíöarmála almennings,
sbr. frv. lians um að selja vörur undir
verði o. fl. Til maklegs lofs þeim B.j.
frá Vogi og E. Arnórss. má geta þess,
að þeir fylgdu frv. Jör. B. (minni hl.
bjargráðanefndar n. d.).
miklu leyti og ítök í nær öllum,
eins og bent hefir verið á hér að
framan, þá hefir þó raunin orðið
sú, að þegar við þessum stéttum
blasir atvinnuleysið og sultardauði,
skella * þingmenn skolleyrunum
við réttmætum kröfum þeirra, eins
og meðferð neðri deildar á frum-
varpi Jör. Brynj. um að selja vör-
ur undir verði, sýnir. Ættu slíkar
aðfarir að verða til þess, að herða
á samtökum verklýðsstéttanna, og
benda þeim á, að velja eingöngu
fulltrúa úr sínum flokki, hvort
heldur er til þingsetu, í bæjarstjórn
eða hreppsnefndir. —
Frumvarp meirihlutans, í neðri
deild um almenna dýrtíðarhjálp,
sem birt var í síðasta blaði, er nú
hjá bjargráðanefnd efri deildar, og
meðan ekki sést annað, verða menn
þó að vona, að það verði fært í ekki
lakara horf, en frumvarp neðri
deildar minnihlutans.
í efri deild eiga líka sæti 3
þingmenn kaupstaðanna, M. T.,
Jóh. Jóh. og M. Kr., og mætti
sjálfsagt vænta, að þeir legðu alt
kapp á, að koma þessu í viðun-
andi horf, þó ekki verði sagt, að
svo mjög hafi hingað til borið á
brennandi áhuga þeirra í þessu
máli.
Það er svo margbúið að taka
fram hér í blaðinu, hvaða ráðstaf-
anir verði að telja nauðsynlegar
til að forða miklum fjölda fólks
frá því að verða hungurmorða, þeg-
ar á næstu mánuðunum, vegna
undanfarins og yfirvofandi atvinnu-
brests og dýrtíðar, að það virðist
óþarfi að taka það enn upp.
Þó skal í stórum dráttum bent
á hið helzta:
að selja vörur undir verði,
að hið opinbera haldi uppi stór-
feldum atvinnubótum, sem byrji
þegar í þessum mánuði,
að veita þeim, sem hafa svo rýra
atvinnu, að þeir ekki geta kom-
ist af, vegna dýrtíðarinnar, styrk
til að standast hana, og þurfi
ekki að endurgreiða það fé.
Yrði það ofan á að landsstjórn-
inni yrði heimilað að veita slík-
an styrk, eða ef [ójlánsleið meiri-
hluta frumv. yrði farin, þá verð-
ur þingið að ganga svo frá lög-
unum og landsstjórnin frá reglu-
gerðum þeim, er þar um kunna
að verða settar, að aðgangur að
því fé yrði svo greiður, að til þess
að öðlast það þyrfti ekki ærumeið-
andi heimsóknir og skoðanagerðir
harðsvíraðra fátækranefnda eða
hreppsnefnda, því margir eru þann
veg skapi farnir, að þeir kysu held-
ur að deyja drottni sínum úr
sulti og kuldakvöl, heldur en að
þurfa að sæta slíkum aðförum.
Þó að þannig löguð dýrtíðar-
hjálp yrði 2—3 miljóna útgjalda-
auki fyrir landssjóð, og meiri hluta
þess yrði varið til styrktar verk-
lýðsstétt landsins, þá má benda á
að stéttarfélagi bænda (Búnaðar-
félaginu) og stéttarfélagi útgerðar-
manna (Fiskifélagi íslands) eru
árlega veittar fjárhæðir úr lands-
sjóði, svo mörgum tugum, jafnvel
hundruðum þúsunda skiftir^Bún-
aðarfél. þó miklu meir), og það
verður samanlagt líka miljóna-
útgjöld fyrir landssjóð á fáum ár-
um, og er þessa ekki getið hér
til að telja það eftir, heldur að
eins til samanburðar.
t löndum flestra annara þjóða
voru þegar á fyrsta stríðsári sett
lög, sem lögðu háan skatt á tekj-
ur þeirra, sem græddu offjár á
stríðsverðinu, og var það fé svo
notað að nokkru til þess, að létta
undir dýrtíðina hjá lágt launuðu
stéttunum.
Þetta hefir þinginu hér láðst
að gera, hvort það er að kenna
þekkingarskorti þingsins á þjóð-
félagsmálum skal ósagt látið. Hins
skal ekki getið til, að það hafi
verið af eigingirni ráðandi stétta
í þinginu.
Það er hart, þegar kaupmenn,
stórútgerðarmenn og stórbændur
landsins, sem hafa rakað saman
fé, svo hundruðum og tugum þús-
unda skiftir — og smærri fram-
leiðendur, sem einnig heldur græða
fé en hitt — sleppa með allan
sinn stríðsgróða undan réttlátum
sköttum, að þá skuli þeir, sem
dýrtíðin hefir hrakið og hrjáð frá
byrjun styrjaldarinnar, verða að
lokum að lognast út af úr sulti
og seyru, vegna þröngsýnis lög-
gjafanna.
Þingið má ekki við því, að gera
eina skyssuna enn í dýrtíðarmál-
i^num, eða réttara sagt, láta ógerð-
ar sjálfsagðar og nauðsynlegar ráð-
stafanir til almenningsheilla. Það
réttlætti nafnið, sem sumir hafa
gefið því, að kalla það „dýrasta
Bíóið“. A.
Fyrsta málið.
Fyrsta málið, sem fulltrúi Al-
þýðuflokksins, hr. Jörundur Brynj-
ólfsson, flutti á aukaþinginu í vet-
ur, var um einkasölu landssjóðs
á steinolíu.
Eins og sagt hefir verið frá hér
í blaðinu, 'var því máli þá vísað
til landsstjórnarinnar, með rök-
studdri dagskrá, til undirbúnings
og rannsóknar fyrir þingið í sum-
ar. Kom svo stjórnin fram með
frumvarp um einkasölu-heimild á
steinolíu fyrir landsstjórnina, og
hefir það nú breytingalítið gengið
í gegnum þingið, og var afgreitt
sem lög frá aiþingi 3., sept sl.