Dagsbrún - 12.01.1918, Blaðsíða 1

4
fremjið bkki RANOINOI DAGSl B 1 R1 U N N [ ÞOLIBIKKI BANOINDI
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIÐ ÚT AF ALÞÝÐUFLOKKNCM
RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
2. tbl., 4.
Reykjavlk, iaugardaginn
1 2. janúar.
1918.
Yerlnamafélagið DA&SBRUN
heldur skemtisamkomu laugardaginn 12. og sunnu-
daginn 13. janúar í Báruhúsinu, og hefst kl. 8 síðd.
á laugargagskvöld og kl. 7 síðd. á sunnudagskvöld.
Félagsmenn vitji aðgöngumiða í Bárubúð fyrir laugardagskvöld
á föstudag kl. 12—7 siðdegis og fyrir sunnudagskvöld á laug-
dag kl. 12—6 síðdegis.
Fjölbreytt skemtiskrá.
Nefndin.
Bxjarstjörnarkosmng
fyr og nú.
(Frh.). Það er einkennilegt við
þetta nýja fólag, Sjálfstjórn, Tam-
many, eða hvað menn nú vilja
kalla það, að það er ekki meiri-
hlutinn sem ræður í því, eins og
í öðrum fólögum. Nú er félagið að
allra witorði stofnað beinlínis til
þess að reyna að hefta hin vax-
andi áhrif alþýðunnar á bæj-
armálin, með öðrum orðum stofn-
að til þess að vinna í þá átt, að
þeir fáu geti ráðið þeim mörgu,
sem sé minnihluti bæjarbúa ráðið
yfir meirihlutanum. Það má því
með sanni segja, að stofn-
endur þessa nýja félags séu sjálf-
um sér líkir, þegar þeir láta megin-
reglu sína, „minnihlutinn ráði
meirihlutftnum" ná einnig til inn-
anfélagsmála. Fjórtánda grein fé-
lagslaganna segir svo fyrir, að fó-
laginu stjórni fulltrúaráð og félags-
stjórn. í stjórninni eiga sæti fimm
menn, en í fulltrúaráðinu 40 til
60 manns, og á það að ráða með
félagsstjórninni, en almennum fó-
lagsmönnum er gefinn kostur á að
samþykkja það, sem hinir gera.
Fulltrúaráðið á að kjósa stjórnina,
og eru undirskriftir formanns, ritara
og gjaldkera nægilegar til þðss að
skuldbinda félagið gagnvart öðrum
(14. gr. B.). Stjórnin getur því ein
ráðið öllum félagsmálum, þó full-
trúaráðið sé ekki með henni, en
varla er hugsanlegt að slíkt komi
fyrir, því lögum félagsins er svo
dásamlega fyrir komið, að ’stjórn-
in geti ráðið því hverjir verði full-
trúar, ef hún hefir fullan þriðjung
félagsmanna með sér. Fulltrúakosn-
ing fer sem sé þannig fram, að
stjórnin lætur prenta lista með
50 nöfnum þeirra manna, sem hún
álítur hæfa til þess, að vera full-
trúar, og er þeim listum (atkvæða-
seðlum) útdeilt á aðalfundi. Fund-
armenn mega strika út nöfn á
þeim lista, en mega elcki bœta við,
°8 »þeir, sem ekii verða strikaðir
út á þriðjungi atkvæðaseðlanna
teljast kosnir" (14. gr. A, 8.—9.
lína),
Er ráðið gott?
Vafalaust hafa þeir, sem stofn-
þetta félag, álitið að samein-
ln8 gömlu flokkanna væri vísasta
ráðið til þess að hefta framgang
■^'ÞÝðuflokksins, en búast má við
að reynslan verði alt önnur. Hér
1 ^eýkjavík eru allir skynsamir
a|þýðumenn fyrir löngu búnir að
að þeir eiga heima í Alþýðu-
°kknum, en ekki í gömlu flokk-
UöUQl, og þeir rninna athugulu
^eðal alþýðunnnr, sem fram að
þessu haft fylgt einhverjum af
gömlu flokkunum, hljóta nú að
sjá hvert stefnir.
SýrtíÐartánin.
Þá er því fyrir nokkru slitið,
þinginu, sem átti að ráða fram úr
vandamálum þjóðarinnar í nánustu
framtíð. Þingmenn eru komnir
heim til sinna háttvirtu kjósenda
og líta til baka yfir verk sín, og
sjá vonandi að þau eru „harla
góð“. En skyldu háttvirtir kjós-
endur líta svo á málið yfirleitt?
Sjálfsagt ekki allir.
Það skal fúslega játað, að það
er vandi að ráða vel fram úr
vandamálum þjóðarinnar á þessum
tímum, en að hvika þurfi frá vegj
réttlætisins og taka misréttið í
þjónustu sína, til að koma bjarg-
ráðum við, er eigi að síður frá-
leitt. Og þó hafa þingmenn gert
þetta hvorttveggja á þinginu nýaf-
staðna. Það er fjarri ætlan minni,
að vega öll störf síðasta þings á
metaskálum hér; þess gerist ekki
þörf og ástæður leyfa það ekki.
Eitt atriði dýrtíðarmálanna verður
gert hér að umtalsefni — hin al-
menna dýrtíðarhjálp.
Það skal þá strax tekið fram,
að lánin til atvinnubóta og heim-
ild fyrir landsstjórnina til að selja
vörur (kol) undir verði, er spor í
rétta átt. Atvinnubótahjálpin óefað
þjóðþrifaspor, ef rét.t er á haldið.
Þar eru bjargráð á ferðinni, bygð
á viti og framsýni, verði þeim eigi
spilt af bæjar- og sveitastjórnum.
Um dýrtíðarlánin er öðru máli
að gegna. Þar hefir þingið leiðst
inn á glapstigu, og hefði sú ráð-
stöfun betur verið ógerð.
Þrjár hliðar eru á því máli —
og allar svartar.
Fyrst er það, að lánin, eins og
þau verða framkvæmd, koma ein-
staklingunum ekki að þeim notum,
sem til er ætlast. Sveita og bæjar-
stjórnir eru milliliðir og ábyrgjast
lánin gagnvart landssjóði. Nú er
flestum fátæklingum þann veg
farið, að þeim vaxa í augum stórar
fjárupphæðir. Þegar þeir því biðja
um dýrtíðarlán, tiltaka þeir þá
lægstu upphæð, er tiltök eru, að
bjargi þeim frá skorti og eymd.
Þó verða þessar fjárupphæðir svo
háar, að þeim, sem eiga að út-
hluta á áhyrgð sveita- og bæjar-
félaga, vaxa þær svo í augum, að
af þei'm verður klipið og þær
færðar svo niður, að lánþegi er
litlu nær eða engu bættari eftir
en áður. Skorturinn engu fjarlæg-
ari, né kringumstæðurnar rýmri.
Svo er að öðru leyti engin trygg-
ing fyrir því fengin, að þessi dýr-
tíðarlán byggi að verulegum mun
fyrir skort meðal þeirra, sem þau
eru ætluð. Efnaminna fólkið er
ekkert gefnara fyrir að skæla fram-
an í það opinbera, en aðrar stéttir
þjóðfélagsins. Neyðin getur lengi
verið búin að gista hibýli fátækl-
ingsins áður en kallað er á hjálp.
Sjálfstæðisþráin er engu sjaldgæf-
ari meðal fátækra en efnaðra. En
boli dýrtíðarhjálpin ekki neyðinni
yfirleitt frá híbýlum fólksins, er
unnið fyrir gíg. Rétta leiðin á
þessu sviði hefði verið sú, að fá
sveita- og bæjarstjórnum fé til
umráða, sem svo hefði verið út,~
býtt meðal þeirra, sem þrengst áttu
í búi, eftir tillögum og vísbendingu
sérstakrar nefndar á hverjum stað.
Og þessi hjálp œtti að vera dýr-
tíðarsyrkur en ekki lán. Skulu
ástæður færðar fyrir því hór á eftir.
Þá er sú hlið málsins, sem veit
að bæja- og sveitastjórnum litlu
álitlegri en sú, sem hefir verið
talað um hér að framan. Prátt
fyrir alt nurl, nízku og varasemi
gagnvart einstaklingunum — lán-
þegunum, verður hér um stórar
fjárupphæðir að ræða, svo fremi
sem um verði að ræða langvar-
andi dýrtíð, og atvinnuskort meðal
verkalýðsins. Nú þarf enga fram-
sýni til að sjá, að meiri hluti dýr-
tíðarlánanna borgast ekki inn á
réttum tima — og mikill lúuti
þeirra aldrei, og sést þá hvað
sveita og bæjafélögin eiga fyrir
höndum.
Sjálfsagt spyrja nú einhverjir,
hvers vegna þurfi að ætla að ein-
staklingarnir borgi ekki lánin nema
seint og illa eða aldrei. Til þess
eru eðlilegar orsakir, og óefað
mörgum sýnilegar
Meðan dýrtíðin stendur yfir og
þröngt er í búi, er alt sparað, sem
hægt er að spara. Matinn þarf
fólkið að hafa, á meðan nokkur
ráð eru til að kljúfa það. Fatnað-
ur og búsáhöld ganga úr sér og
ekki ráð á að kaupa í skarðið.
Þegar svo að fram úr fer að rofa
og einstaklingarnir eiga að fara að
borga dýrtíðarlánin, eru bú þeirra
orðin eins og hánytjakýrnar, sem
mjólkað hafa yfir sig og holdin
hafa tálgast af utan og innan.
Margra ára eldi þarf til að koma
slíkum skepnum í sæmileg hold
og ekki munu búin ná sér fyrir-
hafnarlaust og á fyrsta ári eftir
að stríðinu slotar. Dýrtiðin er
heldur ekki úr sögunni með stríð-
inu og lítil ástæða til að halda að
steiktar gæsir fljúgi í fang dag-
launamannsins, eða að brauð falli
af himni ofan á borð hans, þótt
mannvitið verði mannvonskunni
einhverntima yfirsterkari suður í
álfunni. Það er enginn von til að
menn, sem að eins komast af,
með því að hafa góða atvinnu og
undir vanalegum kringumstæðum,
geti farið að borga skuldir frá dýr-
tíðarárunum, þótt eitthvað rýmkv-
ist um. Mikið af lánunum borg-
ast því aldrei.
Þá er þriðja hlið málsins — og
hún er svörtust.
Sjaidan hafa hafrar verið skildir
jafn greinilega frá sauðum, sem
átt hefir sér stað hjá vorum hátt-
virtu fulltrúum á síðasta þingi,
þegar þeir útbýttu náðarbrauðinu
meðal lýðsins. Embættislýðurinn
fær dýrtíðarstyrk í ýmsum mynd-
um, jafnvel stórgróðamenn, sem
grætt hafa tugi eða hundruð þús-
unda á stríðinu. Og embættislýð-
urinn er ekki krafinn þessa fjár
síðar. Hans er að meðtaka og
njóta. Þar með er það klappað og
klárt. En verkamennirnir, sem rás
viðburðanna sviftir möguleikanum
til að framfleyta sér og sínum,
er veitt lán, sem þeir síðar verða
að borga með rentum, en þó öðl-
ast þeir ekki rétt til þessara veg-
legu hjálparmeðala, fyr en neyðin
er komin inn úr dyruhum.
„Berið hver annars byrðar", er
kjörorð postula jafnréttisins og
mannúðarinnar. Enginn dirfist að
draga efa á réttmæti og sannleiks-
gildi þessara orða, og hugsjónin,
sem að baki þeirra stendur, er
guðdómleg. Hvenær, ef ekki nú,
ætti það að vaka fyrir þeim, sem
greiða eiga fram úr vandamálum
þjóðarinnar, að skifta dýrt.íðar-