Fréttir - 10.07.1918, Blaðsíða 1
DAGBLAÐ
72. blað.
Reybjavík, raiðvikudaginn 10. júlí 1918.
2. árgangur.
I
XJrslitakappleikur milli Víkings og* skipsmanna af
Islands Falk verður kl. 9 i kvöld.
/nga litla.
Ejiir Guslaj Fröding.
Inga litla, Inga mín, — syng óð fyrir mig,
svo einmana' er sál mín og torfœrt um stig,
mjer leiðist, því að þung er mjer sorgin.
Inga litla, Inga mín, — syng óð fyrir mig,
mjer er soo tjetl og glatt í hug að fá að hlusta’ á þig,
að indœl verður eyðileg borgin.
Inga litla, Inga min, — syng óð fyrir mig,
jeg ætla hálfu kóngsríki mínu’ að sœma þig
og gulli' og silfri’ er byrgir min borgin.
Mitt gull í borg og silfur er einmitt ást mín sjálf,
en önnur helft míns kóngsríkis, — það er sorg mín hálf.
Nú, Inga litla, — er þjer geigvœn sorgin?
Guðm. Guðmiindsson.
Þegna-ójöfnuður.
Kjarninn í öllum réttarkröfum
íslendinga fyrr og síðar felst í
þessum orðum:
ísland handa íslendingum.
Þess vegna hafa íslendingar al-
drei viljað viðurkenna þá kröfu,
sem Danir hafa fastast sótt til yfir-
ráða hér: að hafa sameiginlegan
fœðingjarétt eða jafnan rétt til
auðæfa landsins, sem íslendingar
sjálfir.
Um þetta hefur þrætan í raun
og veru staðið síðan íslenzk fram-
sóknarbarátta hófst, enda er hér
um mikilvœgasta og veigamesta
höfuðatriðið að ræða.
Vér viljum rifja upp fyrir les-
endum vorum gildi »jafnréttis þegn-
anna« og tökum hér upp brot úr
grein eftir herra Einar Benedikts-
son, sem rituð er skömmu eftir
aldamótin, en er í fullu gildi enn
í dag:
»Danir hafa að undanförnu við-
urkenl i sérmálalöggjöf íslendinga,
að hérlendir menn gœtu haft rétt-
indi hér á landi fram yfir »ríkis-
borgarana«.
Og þeir hafa einnig viðurkent í
löggjöfinni, að íslendingar hefðu
nokkurn rétt til »sérstakra« laga-
ákvæða fyrir sig, án einskorðunar
við danskan rétt.
í þeim brotum og molum af
þjóðlegri löggjöf alþingis, er komið
hafa fram að undanförnu, sést
ofurvel, að það eru einmitt sérrétt-
indi íslendinga fram gfir aðra
»ríkisborgaraa á sérmálasvœðinu,
sem öll hin síðari pólitiska þræta
milli Dana og íslendinga snýst um
í raun og veru, þegar hismið er
skilið frá kjarnanum. — —
Og menn verða að leggja vel
niður fyrir sér, hve feiknamikill
hiunur er á þessu »formlega jafn-
rétti« þegnanna og »sönnu jafnréttin
þeirra.
Það er t. a. m. ekki sannarlegt
jafnrétti íslendinga og Dana, að
hérlendum mönnum er heimilað
að reka fiskiveiðar við Jótlands-
s^aga ... gegn því að Danir, sem
ckki eru búscttir hér, megi reka
fiskiveiðar hér við land. — Og
enn harðara er það þó, að Fær-
eyingar, Grænlendingar . . . skuli
geta komið hér og staðið í öllu
jafnfætis hérlendum mönnum að
réttindum yfir sjó og landi.
Sannarlegt jafnrélti íslendinga og
Dana væri það, ef hérlendir menn
hefðu þeim mun meiri hlunnindi
að lögum á íslandi, sem Danir
standa betur að vígi í raun og veru
í samkeppninni við íslendinga hér
i landi.
Danir eru auðug þjóð en íslend-
ingar bláfátækir. Það er því ekki
sannarlegt jafnrétti, að láta danskt
auðmagn leika sér hér eftir vild
(án skilyrðis um búsetu fjáreig-
anda eða fjárstjórnanda hér i landi)
— og bjóða svo íslendingum hér i
móti »að koma með auðmagn sitt
til Danmerkur«.
Það er sannarlegur þegna-ójöfn-
nðnr að leggja fáment, viðáttu-
mikið, órœktað, fiskiauðugt fossa-
land eins og ísland, í formlegt og
skilyrðislaust þegnasamband við
fjölbýlt, þröngsetið, alrcektað, fiski-
snautt og fossalaust land eins og
Danmörku.
Eg nefni hér að eins það, sem
verður þreifað á.
En íslendingar með islenzkan
anda og nokkra taug af íslenzku
þjóðerni munu einnig sjá, hvað
tunga vor og þjóðareinkenni mundu
græða á þessu . . .
Eg býst varla við, að nokkur
maður þori að neita því, að með
þessu verða íslendingar gerðir að
»þegnum þegnannan.
Lagalegt jafnrétti »í orði« getur
orðið hinn mesti ójöfnuður »á
borði«.
Það stoðar ekki, þó menn vísi
hér til þess, að íslendingar geti
fengið »embætli í Danmörku«. —
Það sýnir einungis það eitt, að
Danir ættu einnig að geta fengið
embætti hér og enginn hefur neitt
á móti því! — —
En ofan á alt það, sem að fram-
an er sagt um hinn svokallaða
þegnajöfnuð og sannkallaða þegna-
ójöfnnð má bæta einu við, sem
hefði víst þótt nægja í gamla daga
— og nægði á dögum Jóns Sig-
urðssonar, það er, að íslendingar
hafa aldrei sjálfir beðið um slíkan
»þegnajöfnuð« við Dani — þangað
til nú, að wfulltrúarnirw* 1) sýnast
ætla að fá þjóðina til þess, að
biðja um hann.
Skyldi þeim takast það?«
(Úr bæklingnum »Ný-valtýskan og
landsréttindin«. Rvlk 1902).
1) Það er alveg eins og höfundur-
inn hefði ritað þelta í dag (sbr. »l)ags-
brún«).
(Overland) Sími 128.
I.
Tungumál þjóðanna lútaþróunar-
lögmálinu, fæðast, þroskastog deyja.
Gömul tungumál deyja út og ný
myndast má næstum segja; því
að breytiþróun sú, er á sér stað í
lífi tungumálanna, er oft svo gagn-
ger og yfirgripsmikil, að vart má
kenna eitt tungumál að nokkrum
öldum liðnum. Lífskjörin eru mis-
jöfn og orsakir þær, er breyting-
unum valda, misjafnar. Hljóðin,
orðstofnar og viðskeyti, endingar
og setningaskipun, alt er breyting-
um undirorpið. Gömul orð breyta
mynd og merkingu og ný orð eru
tekin upp, annaðhvort að láni úr
öðrum málum, eða þá smíðuð af
þeim efnivið, er til er, orðstofnum
er tengdir eru saman og blásið
lifandi anda í; enn önnur deyja
og rísa aldrei upp að eilífu; sum
eiga því láni að fagna, að koma
aftur fram á sjónarsvið lífsins
eftir nokkurra alda hvild. —
Breytingum orðmyndanna veldur
oft bægðarauki, eins og t. d. er
svo verður í framburði að so,
guðsþökk að gustuk o. s. frv. En
oft veldur breytingunni sú sum-
part ósjálfráða ummyndun nei-
staklingsins á útlendu eða úreltu
orði, er sprottin er af hljóðlíkingu
og hugtaka-samleitun, er oft á sér
stað. Þetta er raunar eðlilegt og
á sér stað hjá öllum þjóðum. Sum
útlend orð, er upp eru tekin, er
mjög erfitt að muna, og er því
ekkert hægara, en að setja þau í
samband við einhver áður kunn
orð. Önnur útlend orð eru fram-
borin með hljóði, er ekki eru tll
i því máli, er tekur orðið upp og
rennur þá hið óþekta hljóð saman
við hljóð þau, er líkust eru hinu
nýja. Rennur þá oft þektur orð-
stofn saman við óþektan og hið