Ingólfur - 28.10.1913, Blaðsíða 1

INGÖLFUR
XI. árg.
Reykjavík, þriðjudaginn 28. október 1918.
43. blað

maóLFim
kemur ót að minsta kosti einu sinni
1 viku á þriðjudögum.
Árgangurinn kostar 3 kr., erlend.
is 4 kr. Uppsögn skrifleg og bund-
in við áramót, og komin til útgef-
anda fyrir 1. október, annars ógild.
Ritstj.: Benedikt Sveinsson,
Skólavörðustig 11 A. Talsimi 345.
Afgreiðsla og innheimta i Austur-
strœti 3. Talslmi 140.
Póstkort íslands
(stórt kort með öllum póitleiðum)
fæst í
Afgreiðslu Ingólís
Austurstræti 8.
Kostar 95 aura.
Lítið í gluggann!
Alþingi roíið.
Kosningar 11. apríl næstk.
Horfurnar í stjórnarskrár-
málinu.
_____•
22. þ. m. barst landritara svo látandi
aimakeyti frá ráðherranum:
Khöfn 20. okt. 1913.
Alþingi roiið í dag. Kosningar
fara fram 11. apríl 1914. Tekið fram
í konungsbréfinn, að ef nýkosið Al-
þingi samþykki stjórnarskrárfrum-
rarpið óbreytt, muni konungur stað-
festa það, en jafnframt verður ákveð-
ið eitt skifti fyrir «11, sarakræmt 1. gr.
frumrarpsins, með konungsúrskurði,
sem ráðherra íslands ber upp fyrir
konungi, að lðg og mikilsrarðandi
stjórnarráðstafanir rerði,eins oghing-
að til, borin upp fyrir konungi í rík-
isráðinu og á þrí rerði engin breyt-
ing nema konungur staðfesti Iðg um
réttarsamband milli landanna þar sem
önnur skipnn sé gerð.
Dagblaðið „Vísir“ fékk skeyti frá
Khöfn 21. þ. m. og hljóðar það á þessa
leið:
Stjórnarskráin í ríkisráðinu í gær-
dag. Umræður prentaðar. Konung-
ur Yill staðfesta frumvarpið (en)
setja óbreytilegt ákvæði «neð undir-
skrift ráðherra að íslenzk lög og
stjórnargerðir ræðist (og) berist upp
í ríkisráðinu, (þar til) ríkiseiningin
(er) lögfest.
Sím»keyti þes»i eru ekki »vo glögg,
að á þeim megi byggja fullnaðardóm
um afstöðu konungsvaldsins gegn stjórn-
arskrárfrumvarpinu.
Simskeyti „Ví»is“ »egir, að umrœður
um málið hafl verið birtar — og munu
þær vera lærdómaríkar.
Að »vo »töddu er því fátt að «egja
um boðskap þenna, en þess muu nú
brátt kostur að athuga hann betur.
Skógrækt og sandgræðsla
á Suðurlandi.
Kunnugur maðnr segir frá.
Síðuatu áriu hefir ekki all-litlu fé
verið varið til skógræktar og sand-
græðslu hér á landi, en því miður virð-
ist eftirtekjan ekki hafa verið að sama
skapi.
Lands»tjórnin hefir verið heldur ó-
heppin í afskiftum sinum af akógrækt-
armálinu, eins og mörgu öðru. Fyrsta
sporið var stigið á „löggjafarþinginu
í Botuíu“ 1906, þegar þingmannalið
stjórnarinnar lofaði kapteininum, að það
*kyldi ráða hingað útlendan búfræðing
til^forstöðumanna skógræktarmála, mann
sem sldrei hafði í»land «éð, og greiða
honum 5000(J) hr. árslaun. — Ingólf-
ur talaði einn blaða gegn „Botníu fjár-
veitingunni" um þingtímann 1907. Sýndi
fram á, hve ó»kyn»amlegt væri að ráða
til þeisa starfs mann, alókunnan öllum
landiháttum, og hversu óforsvaranlega
þeir þingmenn færi með landafé, er
heitið höfðu óþektum búfræðing 5000
króna áralaunum 1 Ádrepa blaðains
hafði svo mikil áhrif, að þingherrarnir
sáu sér ekki annað fært en heykjaat á
loforðunum um kaupgjaldið, og færðu
það niður í þrjú þúsund krónur, sem
að vísu eru óvenju há búfræðingslaun
hér á landi, en að öðru leyti var Botníu-
loforðið haldið og stjórnin veitti „ókunn-
uga manninum11 þesaa nýjú atöðu.
Það hefir komið æ betur og betur í
Ijós siðan, hversu stórlega misráðið það
var að taka bráðókunnugan mann til
þeas að stjórna skógrækt og aandgræðslu.
í þá atöðu þarf einmitt mann, sem
gagnkunnugur erlandsháttum, þekkir ís-
lenzka veðráttu, jarðvog, búnaðarháttu og
þjóðina ajálfa svo vel, sem einungis er á
færi innlenda manns. Útlendingur hlýt-
nr að verða að mörgu leyti sem álfur
út úr hól, hver»u góðan vilja sem hann
kann að hafa og hversu vel, sem hon-
um kann að hafa látið bústjórn aust-
ur i Kúsalandi eða suður á Spáni.
Ingólfur telur það nauð#ynlegt, að al-
Þjóð manna viti hverjn fram viudur
um skógræktarmálið og hefir því hitt
að máli mann, aem gagnkunnugur er
■kógrækt og aandgræðslu á Suðurlandi.
Hann sagði af létta, það sem um var
spurt og fóru»t orð á líka luud »em
hér segir:
„Eins og þér vitið, á skógræktarstjór-
inn að sjá um verklegar framkvæmdir
hér á landi, bæði um aandgræðslu og
skógrækt. Héfir hann unnið að þeim
störfum aíðan 1906. Það »em unnið
hefir verið að aandgræðslunni hefir meat
verið gert með girðingum.
Fyrstu girðinguna setur hann ajálf-
ur það ár austur á Itangárvöllum, hjá
Stóra-Hofi. Síðan hafa verið aettar girð-
ingar á sjö stöðum öðrum: Reykjum
á Skeiðum 1908 og 1909; hjá Kallað-
arnesi i Flóa, milli Þjórsár og Rangár
(inn á afrétti) og á Hvolsvelli í Hvol-
hreppi 1910; hjá Óaeyrarnesi í Flóa
1911 og 1912 og hjá Mjósundi í Flóa
og Ytri-Sólheimum í Vestur-Skaftafells-
sýalu 1913.
Fyrst er þá að minnast á þessar girð-
ingar. Allar held eg þær sé settar nið-
ur samningalaust, ekkert minst á eign-
arrétt á þeim, viðhald eður afnot. Girð-
ing sú, er akógræktarstjóri setti sjálfur
hjá Stóra-Hofi, var sett á sandmel, sem
reyndist ófær til græðslu, ecda var það
augljóst, því að sandklöpp var þai víð-
ast ber, sem girðingin var sett. Var
hún þvi tekin upp og fiutt austur á
Hvolsvöll 1910. Royndar hafði verið
reynt að sá í hana meðan hún stóð hjá
Hofi, en það kom að engu gagni. Um-
tal varð um það, þegar flytja átti efnið
úr henni, hvort bóndinn á Hofi (Guðm.
Þorbjarnarson) ætti hana ekki; kvaðst
hann telja sig hafa keypt hana sem
önnur mannvirki með jörðinni, en lét
þó kyrt það mál.
Flestum mun finnast sjálfsagt, að girð-
ingum þesíum eé haldið við af sand-
græðslufé — en þó telja ábúendur þeirra
jarða, sem þær standa á, sjálfsagt, að
þeir hafi arð þann, sem þær gefa af
sér. Á þrem stöðum var t. d. »íðast-
liðið sumar slegið í sandgræðslu-girð-
ingum: Á Reykjum á Skeiðum um
250 hestar; hjá Kallaðarnesi líkl. um
200 hestar og hjá Mjóaaundi víst 60—
70 hestar, en ekkert af þessu gengur
til kostnaðar eða viðhalds girðingunum.
Með öðrum orðum: Ábúendur jarðanna
skoða ví»t þessar girðingar óvarðandi
sig að öðru leyti en því að hirða úr
þeim afurðirn&r.
Ef samningar væri gerðir um það í
upphafi, að sandgræðslan hefði það land
til um»jónar að öllu leyti, aem girt er,
— hefði bæði kostnað og hagnað um
ákveðið árabil, þá gæti það ataðist, að
haldið væri áfram að girða. En ef
haldið er áfram að girða blint á ýms-
um stöðum með sömu fyrirhyggju sem
að undanförnu, þá má búast við, að það
fé, sem veitt er, fari eingöngu til við-
halds girðingunum þegar fram i sækir.
Það, sem mér finnst þurfa er þetta,
í fám orðum:
1. Fastir samningar um hverja girð-
ingu, sem sett er, eða aett kann að
verða.
2. Ekki ætti að setja fleiri girðing-
ingar en efni leyfa, að hægt sé að fram-
kvæma í þeim alla nauðsynlega vinnu
t. d. á næstu 5—10 árum. Því að
eftir þann tima má búast við, að við-
hald á girðingunni vaxi. Ef girðingin
er algerlega í höndum sandgræðslunnar
þes»i 10 ár, svo að húu eigi allar af-
urðirnar þann tíma og þá búiðaðhefta
■andfokið svo að óhætt sé að nota land-
ið, mætti afhenda það til eiganda.
Ófært er að bæði sandgræðslumenn
og eigendur geti metist um yfirráð á
því landi, sem græða á.
Þá er nú að athuga betur, hvað
skógræktar»tjóri gerir í þesau. Flestir
skoða svo, að það fé, sem veitt er
í fjárlögunum til sandgræðslu, »é ætlað
til að hefta sandfok og varna uppblæatri
á landi.
Girðingar þær, sem settar hafa verið
og hér eru áður nefndar, eru líka fleat-
ar settar í þeim tilgangi, þótt þær nái
ekki tilgangi sínum af því að vinnu
vantar á þeim svæðum, sem girt hafa
verið. Má þó nefna tvær girðingar,
sem ekki virðast settar til að varna
uppblæstri eða sandfoki.
Önnur er milli Þjórsár og Rangár;
hana verður að skoða, sem afréttar-
girðingu til að varna fé að Landmanna-
afrétti.
Hin girðingin var sett í vor hjá
Ytri-Sólheimum íMýrdal. Eruþargirt-
ir aurar, sem myndast hafa af árfram-
burði og er ekki nokkur vottur þar af
saudfoki. Mælast slíkar girðingar ekki
vel fyrir, þegar stór svæði eru að eýði-
leggjast í frjósömum héruðum og ekk-
ert hægt við að gera vegna fjárskorts.
Einnig standa margar sandgræðalugirð-
ingarnar og eyðileggjast ár frá ári án
þess *ð nokkuð sé unnið í þeim að
gagni. Verst er þó og aárast með það
fé, aem verja á til vinnu, að því sé
varið á þann hátt, að vinnan komi ekki
að gagni, en spilli fyrir málefninu, og
verði á þann hátt bæði beint og óbeint
mest til þess að vekja vantraust almenn-
ings á slíku nauðsynjaverki, sem sand-
græðslan er og til að anka útgjöld, sem
ekki koma að gagni.
Fróóðlegt væri að vita, hvaðan skg-
ræktarstjórinn hefði sína sandgræðslu-
þekking. Verk hans og fyrirskipanir
virðast margar benda til þess að ráð-
stafanir hans sé þekkingarlaust tilrauna-
fálm. Fer þar oft saman vanþekking
á íslenzkum staðháttum, íslenzku þjóð-
lífi og íslenzkri stjórn og verklegum
framkvæmdum.
T. d. má nefna það, að í sumar skip-
ar hann skógarvörðum Einari Sæmund-
aen og Sumarliða Halldórssyni að fara
austur í LaugardaJ, höggva þar skóg
upp í Efstadal og fleyta honum niður
eftir (Brúará og svo eigi sandgræðslu-
meDnirnir að flytja hann að Reykjum
og nota hann við sandgræðsluna. Þetta
hcpna»t svo vel, að eftir hálfs máuað-
ar veru skógarvarðanna og þriggja ann-
ara manna í 10 daga, komast loks fram
að ferjuitað hjá Reykjaneii 120 knippi
af skógi; af 270 knippum sem kastað
var í ána. Hitt sat fa»t í ánni, ýmist
í gjám, eða á klettum og eyrum, sem
ekki var hægt að ná til. Þessi 120
knippi vóru svo fiutt á ferju yfirHvítá
og þaðan á vögnum að Reykjum á Skeið-
um. Fróðlegt væri að fá að sjáglögg-
an reikning yfir, hvað skógur þessi hef-
ir ko»tað, með öllum þeim böndum og
útbúnaði sem hafður var!
Óhætt er að fullyrða að ekki kom-
ust að Reykjum meir en eitthvað 20—
25 hestburðir og varla tekur hver hest-
burður af hrísinu yfir meira en 6—8
ferfaðma. Verk þetta var framkvæmt
um hásláttinn og var því öll vinna og
allur koatnaður talsvert mikill. Menn
hafa að líkindum ekki fengist fyrir
minna, en 5 krónur á dag. Flestir
aem á mintust þesaa hádönsku verk-