Lögrétta - 14.11.1906, Blaðsíða 1

LOGRJETT
= Ritstjóri: PORSTEINN GÍSLASON, Pingholtsstræti 17.
M ^3.
Reykjavík 14. nóvember 1906.
I. árg1.
• MAq
Sy ■ HThAThomsen-
HAFNARSTR-17-18192021-22-KOLAS I-2-LÆKJAKT1-2
Karlar, konur, krakkar!
kveljandi knldi,
komið. kaupið
KOL
Kjarahaup, keyrð kauplaust.
Kolasunds-Rolai
ultLM
Blaða-ávarpið
Og
undirtektir ,Lögrjettu‘.
I „Ávatpi til íslendinga", er undir
hafa ritað, að rninsta kosti 4 blað-
stjórar1), nefnilega stjórnendur blað-
anna „h'jailkotiunnar“, „Ingólfs", „ísa-
föidar" ög „Þjóðóifs", er því lýst, að
undirskritendur hafi komið sjer sahian
uni að ; veita fylgi sitt og styðja að
því,1 fað1 ákveðin verði staða Islands
gagnvart Danmerkur ríki svo sem
hjer segir:
„Island skal vera frjálst sambands-
land við Danmörku og skal með sam-
bandslögum. er ísland tekur óhaðan
þátt í, kveðið á um það, hver mál-
efni íslands hljóti eftir astæðum lands-
ins að vera sameiginleg mál þess og
ríkisins. I ölluin öðrum málum skulu
Islendingar vera einráðir rneð konungi
um löggjöf sína og stjórn, og verða
þau mál ekki borin upp í ríkisráði
Dana".
Jafnframt er því lýst, að undirskrif-
endur vilji á þessurn grundvelli ganga
að nýjum lögum urn rjettarstöðu ís-
lands, væntanlega með ráði fyrirhug-
aðrar millilandanefndar.
Það er tekið fram, að þingmenn
hafi í Danmerkurförinni í sumar sem
leið kornið fram sem einn maður í
þessu mali og þurfi og eigi blöð Is-
lands og opinberar raddir almennings
að koma fram á sama hátt; er skorað
á þjóðina að taka í sama streng með
hverjum þeim hætti, er henni veitist
færi a að lýsa yfir skoðun sinni og
brýnt fyrir mönnum, að þessum mal-
stað verði þvi greiðlegar sigurs auðið,
því augljósara sem það sje, að öll
þjóðin veiti honum samhuga og ein-
beitt fylgi sitt.
Það er kunnugt, að allir fulltrúar
hinnar íslensku þjóðar, þeir er Dan-
merkurförina fóru, komu sjer saman
j Ritstjóri „þjóðviljans" bættistviðhinn
5., eftir að ritnefndinni var sýnt ávarpið.
Af hinum afarmiklu birgðum af alskonar vefnaðarvörum í versluninni EDIIBORG í
Ite> k jat ík. sem eru mjög smekklega valdar og afaródýrar eftir gæðum, má nefna meðal annars:
lijereft, hl. og óbl. Sirts — Stumpasirts — Oxford, margar teg. — Flanelette, ótal teg.
með ágætu verði. — Borðdúkatau — Handklæðatau — Rúmteppi, livít og misl.— Kommóðudúkar
Serviettur —- Handklæði Dorðtliiloir. hv. og misl. — Regatta — Tvisttau — Denims — Yasaklútar —
Herðaklútar — Ljómandi efni i kteini-vt'li*;»ry(irliafiiir — 14jólatan alsk. — Pils — Barna-
svuntur— Slör. - Yfirliafnir handa ungum stúlkum — Flauel — Velveteen — Moleskin — Fóð-
urtau alsk. — Hnappar og tölur alsk. — lliifur og tiattar handa gömlum og ungum — Silki og
Silkiborðar — og ótal margt íleira.
Vefnaðarvörukaup áreiðanlega best í EDINBORG að vandal
um þau tvö meginatriði væntanlegra
sambandslaga, sem tekin eru fram í
ofannefndu skjali, að Island skuli vera
frjálst sambandsland við Danmörku,
og skuli með sambandslögum. er Is-
land tæki óháðan þátt í, kveðið á um
það, liver malefni Islands skuli vera
sameiginleg mál, en að í öllum öðrum
málum skuli Islendingar vera einraðir
með konungi um löggjöf sína og stjórn.
Það var með ráði gert og samkomu-
lagi allra þingmanna, að hreyfa ekki
í þessu sambandi og að svo stöddu
hugsanlegum breytingum a stjórnar-
skránni, svo sem afnámi ríkisráðs-
ákvæðisins, eða skipun landstjóra.
Vjer, sem allir erum þingmenn og
höfum tekið þátt 1 ofangreindum sam-
tökunr þingmanna, munum að sjálf-
sögðu vinna að því, að samkomulag
náist innanlands um þær kröfur, er
alþingi flutti í Danmörku og snerta
sambandið milli landanna.
Vjer göngum að því vísu, að jafn-
framt verði ræddar í blöðunum breyt-
ingar á sjermálastjórninni, en vjer á-
lítum að þar geti verið um fleiri en
eina leið að velja og þær ekki enn svo I
rækilega íbugaðar, eftir afstöðu máls- |
ins nú, að vjer teljum rjett að gera j
nú þegar samtök um að halda að ;
þjóðinni einni ákveðinni breytingu á j
stjórnarskránni, svo sem er afnám
ríkisraðsákvæðisins.
Að öllu öðru leyti erum vjer sam-
þykkir fyrnefndu ávarpi og vjer vonurn,
að geta sýnt í verkinu samvinnufús-
leik vorn, einnig þá er kemur til breyt-
inga á stjórnarskránni.
Reykjavík 12. nóvbr. 1906.
Ritnefnd „Lögrjettu":
G. Bj'örnsson. Jón Magnússon.
Þorh. Bjarnarson.
Horfur.
Fyrir fjóriini ínánuóum
voru stjórnmálahorfur hjer á landi alt
annað en glæsilegar. Menn láu enn
í sárum eftir bardagann á þinginu
1905. Gömlu blöðin ljetu mjög ófrið-
lega; sum höfðu enda andæft móti
því, að þingmenn tæki heimboðinu
til Danmerkur, sum voru farin að
hafa hátt um fullan aðskilnað, sum
tóku hart á allri óánægju, allri ný-
breytni. En ungum blöðum og frið-
sömum, Lögrjettu og Norðra, komu
hnútur úr óllum áttiun. Þá var ekki
friðvænlegt. Og þó fanst það á öllu,
að menn óskuðu þess undir niðri, að
sættir kæmust á innanlands um þau
mal, er snerta samband Islands við
Danmörku. Reynslan skein svo bjart,
margra ára reynsla, fyrir því, að inn-
anlands sundrung hefur jafnan verið
verri farartálmi á sjalfstæðisbraut þjóð-
arinnar, en mótstaðan utanlands; hún
var farin að skína svo bjart, þessi
lífsreynsla þjóðarinnar, að enda þeir
sau glampann, senr mest hafa verið
blindaðir af innbyrðis illdeilum. ——
Menn sáu, hversu mikils það var vert,
að þingmenn væru allir sem einn
rnaður meðan þeir dveldu í Danmörku.
En fáir trúðu því, að það gæti tek-
ist. Og þess var ekki von, að menn
tryðu því.
I*j óðarfögnuður.
Það er hörmulegt máltæki, að ís-
lands óhamingju verði alt að vopni,
ljós vottur um ótrú þjóðarinnar a sjálfa
sig og hamingju sína. En ástæður eru
til als, og hjer er ástæðan sú, að þjóð
vor hefur lifað fleiri hörmungastund-
ir en fagnaðar. Fögnuðurinn yfir
stjórnarskránni 1874 var ekki óbland-
inn; hann var ekki óblandinn fögn-
uðurinn 1903, þegar stjórnarbótin
fjekst.
Þegar þingmenn lögðu af stað f
sumar, fylgdu þeim heitar óskir, en
daufar vonir.
Þeim mun rneiri var fögnuðurinn,
og það var eindreginn og óblandinn
þjóðarfögnuður, þegar sú fregn barst
heinv í hraðskeyti til Lögrjettu, að
þingmenn hefðu allir verið sem einn
maður í Danmörku, borið fram ein-
róma kröfur um frekara sjálfstæði til
handa þjóð sinni og fengið góðar
undirtektir.
Fjört'iríí þjóðarinnar.
Sjáifstæði út a við — það er fjör-
egg þjóðarinnar. Það er brothættur
hlutur. Menn mega ekki kasta því
milli sín.
Það sjá menn nú betur en aður.
Þvi hefur Danmerkurförin valdið.
Hún varð til þess að sættir tókust
meðal þingmanna. Og af því hefur
aftur leitt meiri frið innanlands, meiri
spekt, en dæmi eru til um mörg
undanfarin ár.
SambamMög'.
Þetta var meginatriðið í málaleit-
an alþingis við ríkisþingið:
Að skipað væri fyrir um samband-
ið milli landanna með sambandslög-
um, er kæmu í stað stöðulaganna, og
væru þau undirbúin af millilanda-
nefnd. eti samþykt af alþingi og rík-
isþingi. Skyldu þar talin upp sam-
eiginleg mál, sagt fyrir um meðferð
þeirra framvegis. en Island hafa ó-
skorin yfirráð yfir öllum öðrum mál-
um — sjermálum — og þeir einir
ráða því, hvernig þeim málum skyldi
stjórnað.
Það var samhuga álit alþingis, að
oss bæri eigi að bera undir danska
þingmenn breytingar á sjermálastjórn-
inni, væri oss t. d. skylt að bera
e.kki undir þá tillögur um landstjóra,
eða ráðherra, 1 eða fleiri, er eigi sætu
í ríkisráði. Það ættum vjer að ræða
á alþingi og ráða þar til lykta.
Lingið og þ.jóðin.
Alþingi flutti mál þjóðarinnar í Dan-
merkurförinni án þess að þingmenn
hefðu beint umboð til þess frá kjós-
endum sínum. Það hefur nú komið
berlega í Ijós, að þjóðin er ánægð
með þær gerðir þingsins. Hamingju
íslands er nú betur borgið en nokkru
sinni áður. Því að nú er full von til
þess, að þjóðin muni, eins og þingið,
öll standa sem einn maður.
Gestirnir að sumri.
Því hefur verið hreyft, að þjóðin
verði að sumri að láta óskir sínár ó-
tvírætt í Ijósi við konung og ríkis-
þingsmenn.
Það er rjett. Það varðaf milclu að
konungur og samþegnar vorir fái að
vita, að alþingi hafi í fytra verið í
samræmi við vilja þjóðarinnar. En
menn mega ekki ætla, að 40 dansk-
ir þingmenn geti lofað neinu fyrir
hönd ríkisþingsins. Og menn ættu
að varast að rugla saman sambands-
laga-kröfunni, sem Dönum kemur við,
og stjórnarskrárbreytingum, sem Dön-
um koma ekki við.
Stjórnarskrárbreytingai'.
Það má telja víst, ef ný sambands-
lög eru sett, að þá verði einnig gerð
breyting á sjermálastjórninni. Nú-
gildandi stjórnarskrá hvílir á grund-
velli stöðulaganna. Framtíðarstjórn-
arskra a að hvíla á grundvelli hinna
væntanlegu sambandslaga. Þess vegna
eiga sambandslögin að koma fyrst,
og því næst á að gera þær breyt-
ingar á stjórnarskránni, sem þurfa
þykir. Og þess vegna verður þing
og þjóð fyrst um sinn að hafa aðal-
lega hugann á því, hvernig sambands-
lögin skuli vera. Um það varðar
öllu, að menn sjeu sammala, allir sem
einn. Um hitt geta menn síðandeilt
heima fyrir, hvernig sjermalunum skuli
stjórnað, hvort heldur með lands
stjórafyrirkymulagi eða með ráðherr-
um, er beri málin upp fyrir kohungi.
Nýjustu borfur.
Horfurnar eru nit alt aðrar en fyr-
ir fjórum mánuðum.
Nú er vissa fengin fyrir því, að