Lögrétta - 20.11.1912, Blaðsíða 2

220
LÖGRJETTA
rf
0>
s
b/)
o
<u
G
G
<L>

V-i 4-T O
rt «j
cuo oq c
v* ^ O w
E 8>u
£ * *
*2 t—» »—I »—1
'O
G ..
So S
CD <L>
c/l
rt _
1 >
G co
00
rt I
O
vr»
Px=1
u
rt
O, ^ „ .
E oo N G
J2 ° I §
N
o
«
tuo •*
= 'Cd
CjJ .
*“ 3 ■* «•
M M -rt o
O ro
G u
*j rt rt
5 E?
M « jS
G
b i6
cij
t > . M
t'' TJ s D TJ
«=l G bx <L> Ö 1
HH G P bc
-*-» / u V 4-»
GO JD E
u- rt J3
cö V- cd :0
XTL—3 gJ 44 u-
CÖ
CTJ 0 u
tl
C=x-H <42 > 0 Q, CO >. <u Oi

O
M
ö o“ 1 vo
1 0 00 1 LO
M ro
0“ ö*
ú 1 I
1 1
1895.
50 ára afmæli alþingis.
W Edinborg stofnuð.
Nóbelsverðlaunin. Símað er frá Khöfn
í morgun, að Gerhart Hauptmann fái bók-
mentaverðlaun Nobelsjóðsins í ár. Haupt-
mann er þýskt skáld, fæddur 1862, frægast-
ur fyrir leikrit sín.
Nazim pasja. Það er áður sagt, að í
byrjun ófriðarios fengi Abdullah pasja yfir-
stjórn Tyrkjahers. En yfirstjórnin var brátt
af honum tekin og fengin Nazim pasja, er
áður var hermálaráðherra.
Albert Gnndtzman, danskur blaðamað-
ur og rithöf-
undur, andað-
ist 23. f. m.
Hann var síð-
ast við blaðið
„Riget" og rit-
aði þar jmest
um bókmentir.
Hingað kom
hann í kon-
ungsförinni
Í907 og var
Nationaltíðinda". Auk
eftir hann nokkur
þá tfðindamaður
blaðamenskunnar liggja
skáldrit.
Enska þingið. Stjórnin varð undir við
atkvæöagreiðslu þar í neðri málstofunni 11.
þ. m., með 22 atkv. mun. Þar var að ræða
um írska malið, fjárframlög úr ríkissjóði til
írlands.
J. A. Fridericia, prófessor í sögu við
háskólann í Khöfn, er nýlega dáinn, fædd-
ur 1849.
<D
E
o
CQ Ot
• o.
S £
2- E
> > >
Innkaupin 1
Efdinborg
auka gleði —
minka sorg.
Lögrjetta kemur &t á hvarju o miö
vikudegl og auk þets aukablöð við og við,
mintt 60 blöð alt á árL Verð: 4 kr. árg.
á ftlandl, erlendlt 5 kr. Gjalddagl 1. júlí.
megin á Balkanskaganum, suður til
Griklandshafsins, og skuli þau ekki
mótmæla þvf, segja, að samlyndið
sje nú svo gott milli bandaþjóða
Balkanskagans, að þetta ætti að
vera auðsótt.
Þetta landvinningamál Serbíu er
nú mjög rætt í útlendum blöðum og
svo að heyra sem vandræði mikil
geti úr því orðið áður en því verði
til lykta ráðið.
Búlgaría fylgir Serbíu í kröfum
hennar. Forseti Búlgaraþingsins, M.
Daneíif, er 12. þ. m. í Budapest,
höfuðborg Ungverjalands, sendur
þangað frá aðalherstöðvum Ferdi-
nands konungs, að því er menn
þykjast vita til samninga og mála-
miðlunar. Bæði Austurríkiskeisari, ut-
anríkissráðherra Austurríkis og rfkis-
erfinginn, Fr. Ferdínand erkihertogi,
voru þá Budapest. Svo var sagt, að
Ferdinand erkihertogi færi upp úr því
til Berlínar til viðtals við Þýskalands-
keisara.
Serbar eru þá á leið með her
vestur yfir Albanfu, til hafnarbæanna
þriggja, sem nefndir eru hjer áundan,
og hafa að engu aðvaranir þær, sem
þeir hafa fengið frá Austurrfki og
Ítalíu.
í sfðustu útlendum blöðum (frá 12.
þ. m.) er enn gert ráð fyrir, að þessi
þræta geti jafnast á friðsamlegan
hátt. En þó er auðheyrt, að við
öllu er búist. Það er talað um, að
höfuðborg Serba, Belgrað, sje varn-
arlítil gegn árás frá Austurríki, en
þá jafnframt gert ráð fyrir, að ef til
þess kæmi að á það reyndi, þá væri
Rússum að mæta. Þeir hafa nú
mikinn her á vesturtakmörkum rfkis-
ins, 700 þús. manns að sögn, og
þessi her hefur verið vígbúinn frá
byrjun ófriðarins. Svarta hafs floti
Rússa er 9. þ. m. kominn að norður-
mynninu á Bosporus.
Grikkland.
Það var mikil gleði f Grikklandi,
er Salóníkí var unnin frá Tyrkjum
Áþenuborg var öll ljósum prýdd nótt-
ina eftir að fregnin kom þangað,
klukkum var hringt o. s. frv. Krón-
prinsinn gríski var fyrir hernum, er
tók borgina, og Georg konungur hjelt
þangað, er hann fjekk fregnina. Það
er yfir höfuð látið vel af framgöngu
grfska krónprinsins í þessu stríði.
Getið er þess, að Salonikí hafi
gefist upp fyrir Grikkjum á St. De-
metrfusar-dag, en St. Demetríus er
dýrlingur borgarinnar.
Helmingur af fbúum Salonfki, sem
alls eru um 160 þús , eru Gyðingar,
sjerstakur þjóðflokkur, sem rekinn
hafði verið frá Spáni og Portúgal á
16. öld og talar sjerstakt mál, sem
kallað er „ladine" og Ifkist mest
spönsku.
Montenegró.
Sfðustu fregnir f útlendum blöð-
um segja, að Serbar sjeu nú áleiðis
til liðs við Montenegrómenn í viður-
eigninni við Tyrki hjá Skútarívatn-
inu, þvf Serbar hjeldu með her vestur
yfir Albaníu. Það hefur verið áhuga-
mál Montenegrómanna, að auka við
land sitt hjeraðinu við Skútarívatnið,
þar sem flestar orustur þeirra hafa
nú staðið.
Stórveldin og stríðið.
Þess er áður getið, að stórveldin
hafi neitað Tyrkjum um milligöngu.
Beiðnin var á þá leið, að tekið væri
þegar fyrir alla bardaga og friðar-
skilyrði sett.
Frakkastjórn svaraði þessu svo, að
ekki gæti komið til mála, að stór-
veldin neyddu þau ríki, sem ófriðn-
um hjeldu uppi, til að hætta, og
milligöngu gætu þau ekki tekið að
sjer nema með vilja og samþykki
allra, sem hlut ættu að máli. Rússa-
stjórn vildi fá yfirlýsingu frá Tyrkj-
um um, að þeir saettu sig við þau
friðarskilyrði, sem stórveldunum kæmi
saman um, annars gæti ekki verið
um milligöngu að tala. Lfk þessu
voru svör hinna stórveldanna.
Strfðssambandsrfkin svöruðu hvert
f sínu lagi fyrirspurn frá stórveldun
um svo, að þau vildu sjálf í sam-
einingu gera út um friðarskilmálana
við Tyrki.
Yfirráðherra Englendinga hefur
sagt, að ekki geti komið til mála,
að sambandsrfkin verði svift árangri
af þeim sigrum, sem þau hafa unnið,
En svo hefur þrætan um land-
vinningar Serba komið hreyfingu á
sum stórveldin, eins og áður segir.
í fyrstu, er talað var um skifting
Tyrklands, gerðu flestir ráð fyrir
því, að Albanía yrði sjerstakt ríki.
Það var talað um, hvort sæka skyldi
Albönum konung, og þá bent til
Skandinavíu, Danmerkur eða Sví-
þjóðar. En sigur sambandsþjóðanna
er orðinn stærri en nokkurn varði,
og eftir þvf fara nú kröfur þeirra.
Þau lögðu út í stríðið þrátt fyrir
hótanir stórveldanna, að þau skyldu
ekkert upp úr því hafa. Og nú er
svo komið, að stórveldin lýsa yfir,
að þau standi alls ekki við þær hót-
Gnir. Þetta styrkir auðvitað sam-
bandsrfkin f því, að fara nú sínu
fram.
Enskur blaðamaður birtir samtal,
sem hann átti við Kiamíl stórvesír
Tyrkja nú nýlega, og var Kfamíl
þungorður í garð stórveldanna fyrir
afskifti þeirra af þessum ófriði frá
upphafi, sagði, eins og satt er, að
þau hefðu verið sjálfum sjer ósam-
kvæm í framkomu sinni, þar sem
þau hefðu, er ófriðurinn hófst, lýst
yfir, að landvinningar skyldu engir
verða af þessu stríði, á hvoruga
hliðina, en neitað svo milligöngu,
er Tyrkir voru ofurliði bornir. Hann
taldi stórveldunum skylt að hindra
það, að Búlgarar tækju Konstantí-
pel, því ef svo færi, þá yrði uppþot
gegn kristnum mönnum um öll lond
Tyrkja. Og það uppþot stæði ekki
í þeirra valdi að kæfa niður.
€kkert vopnahlje.
Síðasta símskeyti.
Sfmað er frá Khöfn í morgun, að
enn sjeu daglegar orustur við Tcha-
taljavígin og verði þar ýmsir ofan á.
Eftir því að dæma hefur Tyrkjum
verið neitað um vopnahlje það, sem
áður var símað að þeir hefðu beð-
ið um.
Einkasöluleyfi á steinolíu.
Fiskifjelag íslandsjhjelt í gærkvöld
fund til þess að ræða um, hvort til-
tækilegt væri fyrir það, að sækja
um einkasöluleyfi á steinolíu sam-
kvæmt lögum síðasta alþingis. Fund-
urinn samþykti í einu hijóði svo-
látandi tillögu:
„Fundurinn samþykkir, að stjórn
Fiskifjelagsins sæki til landstjórnar-
innar um einkaleyfi fyrir fjelagið til
steinolfusölu hjer á landi, samkvæmt
steinolíulögunum, og að stjórn fje-
lagsins haldi áfram að undirbúa
málið bæði hjer f bænum og úti um
landið".
Ferð lil KapaiaMnar.
Eftir Bjarna Sœmundsson.
(Niðurl.). III.
Á skipinu var fjöldi farþega; frá
Höfn kom allmargt af íslendingum
og 7 Tjekkar (Bæheimsmenn) á skemti-
ferð til íslands, og í Leith bættist við
hópur af Englendingum og Skotum;
margt af þessu fólki var hið alúð-
legasta (þar á meðal var gamla frú
Disney Leith á 15. ferð sinni til ís-
lands) og eftir að jeg komst í kynni
við það, hafði jeg nóg að gera að
fræða það um ýmislegt viðvíkjandi
Iandinu og reyndist nú sem oftar,
að Bretar eru hinir þægilegustu menn
í viðmóti og svo blátt áfram, þegar
maður kynnist þeim.
Af löndum, sem á skipinu voru,
má fyrst fræga telja glímukappana,
sem komu frá Ólympíuleikunum f
Stokkhólmi. Það voru nú karlar í
krapinu. Það var happ að Botnfa
var ekki fúinn trjedallur, því að þá
hefði hún liðast í sundur undir þeim
miklu átökum, þegar þeir voru að
reyna kraftana hver á öðrum og liðka
vöðvana, eða þutu hver á eftir öðr-
um, eins og byssubrendir, stafna á
milli, rjett eins og þeir væru á Stadion
í Stokkhólmi, en skipið ljek á reiði-
skjálfi undir fótataki þeirra. Annars
voru þeir mestu skikkelsismenn, eins
og við hinir og bestu fjelagar. En
ekki hefði jeg viljað hafa þá íkosti;
þvílík matarlyst. Einu sinni varjeg
svo ljettúðugur, að fara að keppa við
einn þeirra í þeirri háleitu list, sem
kallast kappát; jeg gat setið eins
lengi og hann, en etið — nei, og
hann var þó sá yngsti af þeim. En
þó skal jeg taka það fram, að Sig-
urjón bragðar ekki ket nema á stór-
hatíðum.
Þessir menn eru annars svo kunnir,
að það er óþarfi að vera að orð-
lengja um þá. Tveir ungir landar
voru og með, sem jeg vildi minnast
á, en f fullri alvöru. Það voru tveir
bræður úr Reykjavík. Þeir höfðu
verið við hvalveiðar með Norðmönn-
um f Suður-Georgíu; það eru eyjar
sunnarlega íAtlantshafi, 920 mílur aust-
ur af Eldlandi. Var mjög fróðlegt
að tala við þá og heyra um hvalfang-
aralifið þar syðra, þar sem saman
voru komnir menn af ýmsum þjóð-
um. Súrt er lifið þar, bæði á sjó og
landi í loftslagi, sem er hráslagalegra
og hrakviðrasamara en vfðast annar-
staðar, og sitt af hverju reyna þeir,
sem leita sjer atvinnu svo langt frá
átthögum sínum í eyðieyjum úti f
reginhafi. — Þessir menn sýndu það,
að ekki þurfa menn að verða rudd-
ar eða slarkarar, þó að þeir sjeu með
útlendum veiðimannalýð, langt frá
allri siðmenningu, og betur væri, að
allir ungir menn í Reykjavík væru
jafn-prúðir í framgöngu og þessir.
Meðal ýmissa hluta, sem þeir sögðu
mjer, var það einkum merkilegt, að
hvalur hafði veiðst þar á annari stöð-
inni, sem hafði haft íslenskan skutul
(o: frá hvalveiðamönnum hjer) í sjer.
Ef hvalurinn hefur f raun og veru
fengið skutulinn í sig hjer, þá hefur
hann heldur en ekki ljett sjer upp.
Þegar jeg kom upp að morgni hins
10. ág. vorum við komnir inn undir
land út af Eyjafjöllum, og var besta
veður, hægur norðanvindur, en mjög
napur, og brá okkur Hafnarförum
töluvert við eftir hitann í Danmörku.
Kl. 7 komum við til Vestm.eyja og
lágum þar f 3 tíma til þess að losa
2 bátsfarma, og mátti það heita mjög
slæleg uppskipun og óvanalega sein
á þeim stað, í besta veðri, og þó
hafði skipstjóri gert þeim aðvart með
merkjum, að hann hefði vörur til
þeirra. Jeg get þessa af því, að með
skipinu var fjöldi útlendinga, sem
vildu flýta sjer sem allra mest til
Reykjavíkur, til þess að nota sem
best sinn dýrmæta tíma, og Eyja-
mönnum varð ekki einu sinni að þvf,
að senda báta út að skipinu til þess
að bjóða fólki flutning í land, eða
inn f Klettshelli; til þess var nógur
tími. Jeg vissi að það voru ýmsir,
sem vildu komast f land og sjá eitt-
hvað, en enginn bátur kom. Jeg er
viss um, að þegar svona stendur á,
gæti einn mótorbátur með tveim
mönnum á fengið góðan skilding í
tvo tíma, og útlendingar farið ánægð-
ari frá Eyjum.
Kl. 8 */a um kveldið komum við
til Reykjavíkur og þar var ekki
hörgull á bátum til þess að kom-
ast í land. Því líkur gauragang-
ur, rjett eins og sagt er að sje á
legunni í Port Said, þegar farþega-
skip koma þangað frá Evrópu; bát-
arnir leggja hópum saman að skip-
inu, eins og ætti að hertaka það
með öllu saman, (jeg taldi 14 í þetta
skifti), jafnvel áður en skipið er lagst
að fullu og sópast svo fram með,
þegar teygt er úr keðjunni, og mildi
að ekki verða stór slys að; svo
byrja þesssi makalausu kapphlaup
upp stigann, rjett eins og væri ver-
ið að ráðast til uppgöngu á óvina-
skip, og alt lendir í einni þvögu og
vitleysu. Hvað jítlendingar hugsa
um höfuðstað vorn við svona tæki-
færi, veit jeg ekki, en jeg verð fyrir
mitt leyti feginn, þegar þessi hálf-
menningarbragur hverfur með hafn-
argerðinni.
Jæja, jeg komst greiðlega í land,
og þar með var ferðinni lokið, og
mikil voru umskiftin, að sjá höfuð-
stað vorn, samanborið við höfuðborg-
ir Skotlands og Danmerkur; en fæst
orð hafa minsta ábyrgð, og þessvegna
vil jeg ekki fara út í neinn saman-
burð. — Svo nenni jeg ekki að
segja söguna lengri, og vona nú,
ritstjóri góður, að jeg hafi leyst þig
úr vanda, en að þú hafir um leið
fengið nóg af svo góðu og verðir
framvegis varkárri í því að bjóða
fólki uppá ferðasögur. Vale.
Dánarfregn.
Hinn 13. september síðastl. andaðist óð-
alsbóndi Vilhjálmur Guðmundson að
heimili sínu Ytribrekku á Langanesi.
Vilhjálmur var fæddur á Skálum í
sömu sveit 16. jan. 1854. Foreldrar hans
voru Guðmundur Sigurðsson og Aðal-
björg Jónsdóttir, sem lengi bjuggu á
Skálum, og hefur ætt þeirra verið merk
og mannmörg í sveitinni um langan
aldur. —
Vilhjálmur ólst upp hjá foreldrum sfn-
um þar til hann var 24 ára gamall, þá
fór hann að Sauðanesi, til síra Vigfúsar
Sigurðssonar og var hjá honum 1 2 ár,
en fór svo aftur heim að Skálum til for-
eldra sinna. Ári síðar giftist hann Sig-
ríði dóttur Davíðs Jónssonar á Heiði, og
bjó þar eitt ár í tvíbýli við tengdaföður
sinn, en fluttist þá enn á ný að Skálum
og bjó þar í 7 ár, og að þeim liðnum
fluttist hann að Eldjárnstöðum og var þar
í 4 ár. — Vorið 1893 keypti hann jörð-
ina Ytribrekku og fluttist þangað það
sama vor, og bjó hann þar til dauðadags.
Þau hjón eignuðust 10 börn. Þrjú þeirra
dóu í æsku, en hin öll eru uppkomin: Guð-
mundur giftur, Þuríður gift, en Sigtrygg-
ur, Aðalbjörg, Axel og Davíð eru heima
hjá móður sinni og Árni nemandi lhin-
um almenna mentaskóla. Einn dreng
vandalausan hafa þau hjón alið upp
frá fæðingu.
Vilhjálmur var hinn mesti dugnaðar
og framkvæmdarmaður, hagur vel, eink-
um á trjesmíði, lagvirkur og sjerlega út-
sjónarsamur við öll verk. Hirðusemi
hans og ráðdeild var sönn fyrirmynd
og hófsamur var hann og í öllu, enda
komst hann brátt 1 góð efni. — Hann
varði miklum penigum til að menta
börn sín og búa þau sem best undir
lífstörf þeirra. Að jarðabótum vann
hann mikið. Hann sljettaði í túni og
gjörði túnauka um 10 dagsláttur, hlóð
landamerkjagarð 300 faðma langan að
a/3 hlutum og girti um tún sitt, sem er
um 30 dagsláttur, auk skurða í túninu.
Bæ sinn allan bygði hann upp mjög svo
vel, þess utan áburðarhús, hlöður og öll
peningshús, svo nú eru hús á jörðinni
hin veglegustu. Má því með sanni segja,
að heimili hans var sönn fyrirmynd, þar
sem allar þær jarðabætur og umbætur,
á húsum og í hvívetna öðru, bera þess
ljósan vott, að hjer starfaði mikill atorku-
og fyrirhyggjumaður, þar sem öll þessi verk
voru unnin á tiltölulega stuttum tíma.
Og það, sem allra best lýsir lyrirhyggju
hans, er þetta, að mjer er ekki
kunnugt um að hann nokkru sinni tæki
meira lán en svo, að það væri borgað
næsta nýár, og þurfti hann þó æði oft á
talsverðu fje að halda. I viðskiftum sín-
um var hann sjerlega áreiðanlegur svo
að eitt orð hans var nægileg trygging
fyrir skilvísri borgun, enda heimtaði hann
líka, sem eðlilegt var, skilsemi og orð-
heldni af öðrum.
Hann sat 1 hreppsnefnd um 26 ár og
tók yfir höfuð mikinn og góðann þátt í
öllum þeim málum, er sveitina varðaði,
og var þar, eins og yfirleitt, ætfð mjög
tillögugóður og úrræðagóður, enda Ijet
hann sjer ætíð mjög umhugað um hag og
velferð sveitar sinnar í hvívetna.
Að lundarfari var Vilhjálmur sannar-
legt prúðmenni, gætinn í orðum og stilt-
ur vel, gestrisinn og glaðvær á heimili
sfnu. Sambúð þeirra hjóna var sönn
fyrirmynd. Hann var maður mjög vel
hygginn, en naut í æsku litilla mentunar,
eins og þá var títt. Fann hann sárt til
þess og talaði oft um að það stæði sjer
fyrir þrifum; lýsti sjer í þvf, sem og mjög
mörgu öðru, hin sjaldgæfa hreinskilni
hans, sem kom fyrir að mönnum þótti
fullmikil. Hann átti engan óvin, gladd-
ist ætíð yfir þegar öðrum gekk vel, en
kvartaði aldrei undan, þótt eitthvað bljesi
á móti honum sjálfum.
Ekkja hans og börn sakna sárt hins
látna sæmdarmanns og vinir hans og
sveit hafa að baki að sjá hinum nýt-
asta manni og besta dreng.
Vinur hins Idtna.