Lögrétta - 01.01.1917, Blaðsíða 1

I
i
I
.
Jón MagnúsSOn bæjarlogetí,
sem alþing hefur nu heititS fylgi til þess aö mynda hjer fyrsta þriggja
manna ráSaneytið. — Mun Lögr. síðar, þegar ráðaneytiS er myndaS,
sýna þaö í heild.
Nr. 1.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir i
Bókaversiun Siptúsar íymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
yfirrjettarmálafærslumaður.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Eimskipafj elagið.
Ekki skal gráta Björn
bónda — lieldur safna iiði,
Það mun almannarómur, að
trauöla mundi neitt einstakt slys geta
hent, sem tilfinnanlegra væri landi
voru, heldur en missir Goðafoss.
Af öllum þeim erfiöleikum, sem
heimsstyrjöldin hefur bakaS hlutlaus-
um þjóðum, er skipaeklan einna
þungbærust. Stofnun Eimskipafje-
lagsins og útvegun hinna tveggja á-
gætu skipa, sem fjelaginu lánaðist að
heimta á síðustu forvöðum áður en
ófriðarbálið lokaði öllum sundum,
hafa til þessa hjálpað þjóðinni, svo
að stór-vandræði hafa ekki hlotist
hjer á landi af skipaeklunni. Margir
eru þeir, sem spurt hafa bæði sjálfa
sig og.aðra síðustu þrjú misserin:
Hvar stæðum við, ef ekki væri
Eimskipafjelagið og innlendu skipin
okkar? Og svarið hjá öllum eitt: Við
hefðum lent í algerðum vandræðum
með flutninga að landinu og frá því,
ef ekki hefðu þessi skip verið.
Og nú er annað þessara dýrmætu
skipa tapað — þessi litli vísir til inn-
lends verslunarflota kvistaður til
hálfs.
Margt er það fleira, heldur en
skipaeklan er stafar af styrjöldinni,
sem gerir missirinn sáran.
Fyrst það, að þetta skip var mörg-
um landsmanna sjerstaklega hjart-
fólgið. f fyrstu ferð sinni til lands-
ins, í júlímánuði 1915, brautst það
gegnum hafísinn inn á hinar erfiðu
Húnaflóahafnir; þetta var fyrsta
skipakoman þangað það vorið, færði
langþráðár birgðir í búin og gerði
skipið þá þegar að óskabarni Norð-
lendinga, og reyndar fleiri lands-
manna. Um þetta orti Hannes Blön-
dal hið gullfallega kvæði sitt: „Goða-
foss og hafísinn".
Þessu næst er það að Eimskipafje-
lagið er óskabarn allrar þjóðarinnar,
fremur nokkru öðru fyrirtæki, sem
bjer er til. f stofnun þessa fyrirtækis
hafa landsmenn sýnt það sjálfum sjer
og öðrum, að þeir geta verið sam-
taka, þrátt fyrir alla sundrung, og
geta nú stofnað myndarleg fyrirtæki,
þrátt fyi ii langvarandi og margum-
talaða fátækt. Það má óhætt full-
yrða, að þjóðin skoðaði þetta fyrir-
tæki sem hold af sínu holdi, og að
það var metnaður hennar, að eins
og fyrirtækið fór myndarlega af stað,
svo mætti það og eflast og dafna vel
í samræmi við vaxandi kraft þjóð-
fjelags vors. Ef slys þetta stöðvar
vöxt og viðgang Eimskipafjelagsins,
þá er skertur metnaður landsmanna.
Þriðja atriðið, sem gerir missirinn
svo sáran, er þetta, að orsakir slyss-
ins sýndust vera of lítilfjörlegar, Ó-
gætni —- óhappstilviljun — þetta
sýnast vera aðalþræðirnir í þeim
þætti örlaganna, sem leiddi Goðafoss
upp á flúðirnar við Straumnes 30.
nóv. f. á.
Og loks má nefna það, að þetta
skip var að dómi þeirra manna, sem
vit hafa á slíkum hlutum, svo hent-
ugt í alla staði til síns ætlunarverks,
að ekkert af þeim skipum, sem siglt
hafa hjer við land, gat við það jafn-
ast. Þekking og reynsla framkvæmd-
arstjóra E. Nielsens, sem rjeði öllum
aðalatriðum í fyrirkomulagi skips-
ins, og kunnátta og vandvirkni skipa-
smíðastöðvarinnar, höfðu hjálpast að
til þess að gera skipiö svo hentugt
fyrir Norðurlandsskip, sem á varð
kosið. Kolaeyðslan var framúrskar-
andi lítil, skipið svo sterkt, að undr-
un vakti allra þeirra, sem fengust við
bj örgunartilraunirnar, f arþegarúmið
einkar notalegt, án þess þó að skerða
lestarúm skipsins um of. Og svona
mætti halda áfram að telja kosti
skipsins.
Er oss því öllum mikill harmur
kveðinn með missi þessum.
En mikill harmur var líka Ólöfu
hinni ríku kveðinn, er hún frjetti að
útlendir ránsmenn höfðu vestur í Rifi
drepið bónda hennar, Björn Jórsala-
fara, ágætasta mann þessa lands á
sinni tíð. Og þó varð henni fyrst að
orði:
„Ekki skal gráta Björn bónda,
heldur safna liði.“
Hún vissi það, að enginn verður
úr Helju grátinn.
Allur heimur grjet Baldur hinn
góða, og varð hann ekki úr Helju
heimtur að heldur, því að tröllkonan
Þökk skarst úr flokki.
„Þökk mun gráta
þurrum tárum
Baldurs bálfarar,"
kvað hún. Og Goðafoss verður ekki
heldur úr Helju grátinn, hversu
hjartfólginn sem hann er sonum og
dætrum þessa lands, enda mundi
máske finnast — utan landsteinanna
ef ekki innan — einhver sú „Þökk“,
sem grætur slys þetta „þurrum tár-
um“.
Með sorg og trega verður Goða-
foss ekki úr Helju heimtur. En vjer
Reykjavík, 1. janúar 1917.
v i 1 j u m heimta hann aftur. Og
stjórn Eimskipafjelagsins hefur vís-
að oss veg að því takmarki. Vegur-
inn er sá, að efla fjelagið svo með
hlutakaupum, að það geti látið smiða
nýjan Goðafoss í stað hins
tapaða. Og því heitir nú fjelagið á
alla landsmenn, að kaupa nýja hluti
i fjelaginu, hver eftir siuni getu.
Fyrst og fremst þarf að afstýra
hmurn yfirvofandi vandræðum, með
því að kaupa flutningaskip sem allra
fyrst, og láta það taka upp ferðir
þær, sem Goðafossi var ætlað að
fara samkvæmt ferðaáætluninni fyrir
hið nýbyrjaða ár. Vjer getum ekki
gert. oss neina von um, að það skip
verði eins hentugt i alla staði og
Goðafoss var. Sennilega að eins vöru-
flutningaskip, en það er lika nóg til
að bæta úr brýnustu vandræðunum.
En vjer verðum að hugsa hærra og
ltngra fram í tímann. Fjelagið var
þegar farið að undirbúa sig, með
hlutafjársöfnun, undir það að geta
eignast þriðja skipið — vöruflutn-
ingaskip — jafnskjótt og skipaverð
lækkar svo að hóflegt getur talist. Nú
verður fjelagið að kaupa þetta vöru-
flutningaskip tafarlaust, og lands
menn að efla fjelagið svo, að það
verði fært um það. En þó að það
takist, þá liggur þó Goðafoss óbættur
hjá garði, þanga til fengið er í
h a n s stað annað eins skip og
h a n n var — með sömu kostum og
sama vinsæla nafni. Og skorar Lögr.
á alla landsmenn að taka nú svo ör-
látlega undir áskorun fjelagsins um
hlutakaup, að þar með sje þegar
fengið svar þjóðarinnar um það, að
hún v i 11 heimta Goðafoss úr Helju,
v i 11 láta smíða sjer a n n a ð, ein s
g 0 11, skip við fyrsta tækifæri, v i 11
leggja fram fje til þess.
Reynsla þeirra tæpra tveggja ára,
sem fjelagið hefur starfað, hefur
sýnt það, að fjelagið er arðvænlegt
fyrirtæki. Árið 1915 var annað skip-
ið í förum þrjá ársfjórðunga, en hitt
skipið hálft ár. Ágóði af rekstri skip-
anna þennan tíma var fullar 100,000
kr., þrátt fyrir það, þótt útgjöldin
hækkuðu mikið vegna stríðsins, en
fiutningsgjöld væru óbreytt. Og
Lögr. er tjáð af kunnugum manni, að
ágóðinn af rekstri skipanna árið 1916
muni vera tiltölulega meiri, þrátt fyr-
ii' það að allur tilkostnaður hefur enn
aukist mikið vegna stríðsins. Fjelagið
er því arðvænlegt fyrirtæki, sem ó-
hætt er að leggja fje í.
XII, árg.
W. B.
Vandaðar vörur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuvoðir.
Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire.
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Pappír og ritföng.
Sólaleður og skósmíðavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
r
Odýrar vörur.
Hlutafjelagið ,Völundur‘
r
Islands fullkomnasta trjesmíðaverksmiðja og timburverslun
Reykjavík
hefur venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af sænsku timbri, strikuðum
innihurðum af algengum stærðum «g ýmislegum listum.
Smíðar fljótt og vel hurðir og glugga og annað, er að húsabyggingum
lýtur.
Sv. Jónsson & Co.
Kirkjustræti 8 B. Reykjavík
hafa venjulega fyrirliggjandi miklar birgðir af fallegu og endingargóðu
veggfóðri, margskonar pappír og pappa — á þil, loft og gólf — og gips-
uðum loftlistum og loftrósum.
Símnefni: Sveinco.
2'als/mi 420.
Undirtektirnar undir hlutaútboðið
eru þegar crðnar allmyndarlegar hjer
í Reykjavík, þar sem komnar eru
40,000 kr. á fáum dögum, síðan hluta-
útboðið var auglýst. En það ætti að
vera metnaður landsmanna, að safna
allri þeirri upphæð, sem út er boðin.
Og hún næst ekki nema með al-
mennri hluttöku. Þegar fjelagið var
stofnað, voru það smáu hlutirnir, 25
króna og 50 króna, sem gerðu drýgst-
an skerfinn. Og svo ætti það líka að
verða við þess.a söfnun, þvi að ein-
ungis með því móti verður takmark-
inu náð. Upphæðin, sem nú er boðin
út, er talsvert meiri en alt það, sem
safnaðist innanlands við fyrsta útboð-
ið; til þess að hún náist, þ a r f
hluttakan nú að verða að
minsta kosti eins almenn.
Sem betur fer hefur efnahagur
landsmanna alment heldur batnað síð-
an fyrsta hlutasöfnunin fór fram —
og eiga skipagöngur fjelagsins nokk-
nrn þátt í því. Svo að ef viljinn til
fjárframlaga er eins almennur og vak-
andi, þá ætti sú upphæð, sem út er
boðin, að geta safnast. Vonandi stend-
ur hagur margra svo nú um áramót-
in, að þeir eiga inni hjá kaupmanní
sínum eða kaupfjelaginu. Þeir menn
,geta ekki með neinu öðru betur trygt
framtíð atvinnu sinnar og framleiðslu,
en með því, að ávísa næsta hlutafjár-
safnara nokkru af innieigninni til
hlutakaupa. Og meiri peningar eru nú
í umferð manna á milli, en áður hef-
ur verið hjer i landi. Hver sá, sem
hefur 25 kr. eða 50 eða 100 kr. handa
á milli, sem hann ekki nauðsynlega
þarf að nota til annars, ætti að láta
fjelagið njóta þeirra. Það er besti
sparisjóðurinn. Sá, sem leggur i hann,
á von á góðum vöxtum af fje sínu.
Hann tryggir sig og sína gegn ein-
angrun og flutningaskorti í framtíð-
inni. Hann heldur uppi metnaði þjóð-
ar sinnar. Hann heimtirGoða-
f o s s ú r H e 1 j u.
Bretski samningurinn.
Svarað ráðherra. '
Eftir Matth. Þórðarson.
Niðurl.
Aðalmarkaðurinn.
Aðalmarkaðurinn er á Norðurlönd-
um fyrir flestar vörur vorar. — Að-
almarkaðurinn Var alveg lokaður. 1)
Þetta segir ráðherra í Lögrjettu. Hjer
varð þá annaðhvort að gera, að missa
aðalmarkað vorn o. s. frv. eða að
komast að sem aðgengilegustum
samningum við Breta um það áð þeir
keyptu vörur, sem vjet hjer eftir gát-
um ekki selt til Spánar, ítalíu eða
Ameríku, þvi að um markað i öðrum
löndum var ekki að tefla fyrir áður-
nefndar vörur. Hvar átti að selja af-
urðir, sem ómögulegt var að selja
nema á Norðurlöndum ? 2) Þessar
vörur telur ráðherra að sjeu: A11
s a 11 k j ö t, nær öll síld, síldarlýsi,
hákarlalýsi, þorskalýsi, 3) og einnig
mikið af saltfiski og ull. — Saltkjöt
og síld hefur auðvitað mestmegnis
verið selt til Norðurlanda, og hefur
verið notað þar, en svo er ekki með
hinar vörutegundirnar, sem hann
nefnir. »
í verslunarskýrslunum, sem ráð-
herra náttúrlega ber fyrir sig í þessu
efni, stendur auðvitað að síld, kjöt,
lýsi, saltfiskur o. s. frv. flytjist til
Norðurlanda frá íslandi, en að þess-
ar afurðir íslands seljist ekki nema
á Norðurlöndum, það er auðvitað
rangt. Veit ekki ráðherra, að þótt
kaupmenn frá Norðurlöndum kaupi
og flytji inn íslenskar afurðir, þá selja
þeir megnið af þeim aftur út til ann-
1) Stórt letur.
2) AuðvitaS alt með stóru letri hjá ráð-
herra.
3) En sú sundurliðun á lýsinu! Því tel-
ur hann ekki meS skötulýsi, sellýsi, hnýsu-
lýsi, háfslýsi, andarnefjulýsi, o. fi. teg.?