Lögrétta - 14.11.1917, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
AfgreiÖslu- og innheimtunk.;
ÞÓR. B. ÞORLAKSSON.
Bankastræti n.
Talsimi 359.
Nr. 52.
Reykjavík, 14. nóvember 1917.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappí'r og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bókaverslun Sigifisar fymundssenar.
Lárus Fjeldsted,
yfirrjettarmálafærslumaCur.
LÆKJARGATA 2.
Venjulega heima kl. 4—7 sífid.
Stríðid.
Borgarastyrjöld í Rússlandi.
Hver frjettin rekur nú aöra urn
róstur i Rússlandi, og þær mjög al-
varlegar. Áöur er þess getiö, að þeg-
ar þingiö kom saman nú fyrir nokkru,
gaus upp ósamlyndi undir eins á
fyrsta fundinum. En þaö var flokkur
hinna áköfustu jafnaöarmanna, sem
ósveigjanlegastur var þar til sam-
komulags, og haföi samtök um að
ganga af þingi, eftir þvi sem sím-
fregnirnar sögðu. í 50. tbl. Lögr.
haföi ruglast nokkuð til frásögn um
þetta. En svo virðist, sem ósamlyndi
milli Maxímalista og stjórnarinnar
hafi úr þessu magnast, þangað til úr
varö fullkomin uppreisn frá þeirra
hálfu i Petrograd gegn stjórninni. Er
nánast sagt frá þessu í fregnskeyti til
Mrg.bl. frá 8. þ. m.
Þar segir, að langardagskvöldið 3.
þ. m. hafi framkvæmdanefnd her-
manna- og verkmannráðsins krafist
yfirráöa í Petrograd, bannað’ her^
mönnunum að hlýða fyrirskipunum
herstjórnarráðsins og sagt foringja
þess andvíga lýðveldinu. Hafi hún
látið þau boð út ganga til hermann-
anna, að þeir skyldu að eins hlýðnast
þeim fyrirskipunum, sem frá henni
kæmu. Fregnin segir, að stjórnin hafi
reynt að fá nefndinua til að afturkalla
þessa fyrirskipun og haft í hótunum
við hana, en það kom fyrir ekki.
Nefndin hjelt fast við það, sem hún
hafði gert.
Leið svo fram á þriðjudag, 6. þ.
m., þá var ný stjórnarbylting hafin
Og öllu sambandi slitið milli höfuð-
borgarinnar og úthverfa hennar.
Uppreisnarmenn náðu símum, talsim-
um, frjettastofum, bönkum og öðrum
stofnunum algerlega á sitt vald.
Næsta kvöld segja frjettirnar að
Petrograd sje á þeirra valdi, setuliðið
fylgi þeim að málum og stjórnarbylt-
ingin sje fullkomin, bráðabyrgða-
stjórninni sje steypt og margir af
ráðherrunum sjeu settir í varðhald.
Lenin, foringi hinni kröfuhörðustu
meðal jafnaðarmanna og verkmanna,
og jafnframt þeirra, sem fastast
heimta frið, ráði nú lögum og lofum
í Rússlandi, en stefnuskráin sje sú,
að fri'ður sje saminn þegar í stað.
Jafnframt fylgir fregn um það, að
Rússar sjeu fúsir til að láta lönd af
höndum.
Fregnin í Mrg.bl., sem hjer hefur
verið fylgt, segir að Kerensky hafi.
náð ofurlitlum meiri hluta í þinginu,
en þó á þann hátt, að honuni hafi
verið sett ýms skilyrði, svo sem um
stofnun velferðarnefndar, að hann
kæmi í veg fyrir borgarastyrjöld, ljeti
lönd af hendi til bænda og að Rússar
fengju bandamenn til að koma fram
með ákveðna friðarskilmála. Er auð-
sjeð á þessum skilyrðum, að þau eru
stíluð af jafnaðarmannaflokkunum.
En um afstöðu hinna flokkanna til
Kerensky og stjórnarinnar er ekki
getið. Önnur fregn segir, að meiri
hluti þingsins hafa greitt atkv. gegn
Kerensky. En afstaða hans innan
þingsins skiftir að sjálfsögðu litlu
meðan völdin eru í höndum uppreisn-
armanna. Fregn frá 9. þ. m. segir,
að allir ráðherrarnir hafi verið teknir
fastir nema Kerensky, en þess er ekki
getið, hvort hann hafi forðað sjer
undan, eða þá að uppreisnarmenn hafi
ekki lagt hönd á hann vegna lýð-
hylli hans, og er hið fyrra þó lik-
legra, því fregnin segir, að þeir kæri
hann fyrir landráð. í opinb. tilk.
ensku segir, að álitið sje að Kerensky
hafi farið til vígvallanna til þess að
safna saman hinum gætnari mönnum,
og bendir það á, að menn viti ekkert
með vissu um hann nú.
Það kemur fram ífregnunum.aðfult
samkomulag hefur ekki verið í fram-
kvæmdanefnd hermanna- og verk-
mannaráðsins um það, sem gert hef-
ur verið, því þar segir, að minnihluta
jafnaðarmenn hafi sagt sig úr henni,
enda var líka stjórn sú, sem steyptvar,
að meiri hluta skipuð mönnum úr
jafnaðarmannaflokkunum, og öðrum
flokkum, sem þeim standa nærri í
skoðunum. Þessir flokkar hafa því
rofnað nú í byltingunni.
Stjórnir bandamanna vilja ekki
viðurkenna yfirráð Maximalista i
Rússlandi, enda eru líka friðarkröfur
þeirra gerðar þvert á móti óskum
bandamanna, og nú vilja Maximal-
istar koma á vopnahljei þegar í stað.
Það virðist nú líka yfirvofandi, að
Þjóðverjar taki Petrograd. Fregnir
frá 10. þ. m. segja, að þeir hafi tekið
Álandseyjar og sjeu að setja heráland
í Helsingfors, höfuðborg Finnlands.
Hins vegar er sagt að Kósakkalið,
sem fylgi Kerensky, Korniloff og
Kalendin áð málum, sje á leið til
Petrograd gegn uppreisnarmönnum.
En Korniloff hafði áður gert upp-
reisn gegn Kerensky, eins og kunn-
ugt er, beðið lægra hlut og verið
handtekinn, og Kaledin hafði gengist
fyrir sjerveldishreyfingu í Suður-
Rússlandi, svo að ekki er gott að átta
sig á, hvernig því sje varið, að fylgis-
menn þeirra þriggja geti nú tekið
höndum saman. En á öðrum eins tím-
um og þeim, sem nú eru í Rússlandi,
gerist margt skjótlega.
Lenin,
Maximalista-foringinn Lenin, sem
nú er sagður ráða mestu í Petrograd,
er ævintýramaður mikill. Hann er
rússneskur aðalsmaður og lögfræð-
ingur, lenti á ungurn aldri í stjórn-
málaerjum og var út af þeim rekinn
í útlegð til Síberíu. En hann flýði það-
an og komst til Sviss, eins og fleiri
Rússar, sem lentu í óvild hjá keisara-
stjórninni. Þar fór hann að gefa út
blað, sem eggjaði til byltingar í Rúss-
landi og var mjög svæsið. Var því
laumað inn í Rússland, þótt forboðið
væri, eins og fleiri slíkum ritum, og
varð Lenin því töluvert kunnur í
Rússlandi fyrir starfsemi sína í Sviss,
og ýmsar tillögur hans höfðu þar
áhrif. Hann er sagður mjög mikill
ákafamaður, einbeyttur, djarfur og
mælskur, en þykir lítill hófsmaður i
skoðunum sinum og kenningum. Nú
er hann miðaldra maður, eða vel það.
Lenin er gervinafn, sem hann hefur
tekið sjer, en hið rjetta nafn hans er
Ulianof.
Þegar stjórnarbyltingin hófst i
Rússlandi, var Lenin í Sviss. En hann
fjekk þá heimkomuleyfi eins og aðrir,
sem líkt stóð á fyrir. Þó er sagt, að
byltingmannastjórnin hafi lengi verið
í efa um, hvort hún ætti að leyfa
honum landsvist. Miljukoff hafði lagt
mjög á móti því, en Kerensky fanst
það óráð, að banna nokkrum manni
heimkomu vegna stjórnmálaskoðana
hans, sagði, að Lenin mundi verða
skoðaður sem pislarvottur í Rúss-
landi, ef gerð væri undantekning á
honum. Fjekk hann svo heimfarar-
leyfið og kom til Rússlands yfir
Þýskaland ásamt fleiri Rússum, sem
honum voru áhangandi. Komu þá
þegar upp sögur um það, að Lenin
væri launaður af Þjóðverjum til þess
að flytja þeirra erindi meðal Rússa.
Ekkert hefur þó sannast um þaið,
þótt ýmsar líkur bendi i þá áttina.
Þegar Lenin kom til Petrograd, fór
hann að gefa út blað, sem „Prawda“
hjet, eða „Sannleikurinn“, og var að-
alstefnumark þess, að koma á friði
þegar í stað. Blaðið gerðist því brátt
andvigt bráðabyrgðastjórninni. Það
talaði eindregið máli öreigalýðsins,
hvatti hermennina til að leggja vopn-
in niður, hvað sem fyrirliðar og stjórn
segðu, og snúa sjer að hinu, að koma
á jafnaðarmannastjórn í landinu, er
síðan yrði til fyrirmyndar öllum
heimi. Þetta blað Lenins fjekk gríð-
armikla útbreiðslu og því var kent um
ýms af þeim uppþotumm, sem urðu
í hernum til og frá, og eins um ýmis-
leg uppþot, sem verkalýðurinn gerði
gegn atvinnuveitendunum. Á þennan
hátt varð Lenin, að minsta kosti í
áliti manna, aðalforingi þess fylking-
ararms jafnaðarmanna- og verk-
manna-flokkanna, sem lengst gekk í
öllum kröfum um það, að byltingin
yrði sem róttækust þegar í stað. Og
þar sem hernaðurinn út á við var til
hindrunar því, að það stjórnmála-
fyrirkomulag, sem fyrir Lenin vakti,
gæti komist á, þá krafðist hann friðar
þegar í stað, ekki sjerfriðar við Þjóð-
verja, heldur að allar ófriðarþjóðirn-
ar legðu vopnin niður. Hann krafðist
af jafnaðarmönnum Þýskalands sams
konar byltingar og Rússar höfðu gert,
og ætlaðist svo til, að jafnaðarmanna-
flokkar allra ríkja álfunnar tækju
höndum saman, neyddu stjórnirnar til
friðar og tækju þjóðfjelagsskipunina
í sínar hendur. Þessi hugsun kom
mjög fram hjá rússneskum jafnaðar-
mönnum í sumar og haust, sem leið.
Lenin hafði mesta trú á þýsku jafn-
aðarmönnunum til framkvæmda þess-
um hugsjónum sínum, og bæði frá
hálfu rússneskra og þýskra jafnaðar-
rnanna voru miklar tilraunir gerðar
tíl þess að koma á alþjóðafundi meðal
jafnaðamanna, er tæki ófriðarmálin til
meðferðar og reyndi að koma sáttum
á. Alt þetta fórst þó fyrir, og Lenin
hvarf um hríð af sjónarsviðinu.
Vegna þess að hann var talinn upp-
hafsmaður að uppreisnum þeim í
hernum, sem áður eru nefndar, var
hann sakaður um landráð af stjórn-
inni, og hún gaf út skipun um að
hann og helstu fylgifiskar hans yrðu
handteknir. En Lenin hvarf þá, og
komst undan, að sögn til Finnlands,
eða til Svíþjóðar, að' þvi er sumir
segja. En nú hefur hann aftur komið
fram á sjónarsviðið á þann hátt, sem
frá er sagt hjer á undan.
Korniloff.
Lenins-uppreisnin kemur úr mót-
settri átt við Korniloffs-uppreisnina í
haust. Efnaðri stjettirnar i Rússlandi
óskuðu Kornilofí sigurs, en nú óska
þær að sjálfsögðuKerenskysigursyfir
Lenin og hans flokki. Kerensky hefur
viljað sameina alla Rússa og draga
sem mest úr stjettabaráttunni. 1
Korniloffs-uppreisninni átti hann við
þá, sem standa hægra megin eða í-
haldsmegin viði stjórnina, en nú á
hann við þá, sem standa vinstra meg-
in. Það kom skýrt fram bæði hjá
Frökkum og Englendingum, að þeir
voru hlyntir Korniloff. En i þessari
uppreisn óska þeir stjórninni sigurs.
Þeir vilja síst völdin í höndum þefrra
manna, sem nú hafa tekið þau.
Það þótti undrunar vert, hve fljót-
lega tókst fyrir Kerensky að yfir-
buga Korniloffs-uppreisnina. Ástand-
ið virtist þó alt annað en álitlegt þá.
Yfirforingi hersins, einn af aðalfor-
kólfum byltingarinnar í upphafi, mað-
ur, sem unnið hafði sjer mikla frægð
í hernaðinum fyrir hraustlega fram-
göngu, tókst á hendur forgöngu upp-
reisnarinnar. Samt var hún bæld nið-
ur á fáum dögum.
Korniloff er Kósakki í föðurætt,
en í móðurætt af mongólskum ætt-
um, fæddur í afskektu hjeraði í Sí-
beríu, og alinn þar upp meðal mong-
ólskra hjarðmanna. En snemma bar á
námfýsi hjá honum, og fór hann fyrst
á hermannaskóla i Síberíu, og var við
herþjónustu í Turkestan, en síðan
gekk hann í gegnum æðstu hermanna-
skóla Rússa í Petrograd og leysti öll
próf þar mjög vel af hendi. Fjekk
hann þá stöðu í yfirherstjórnarráðinu,
en eirði ekki við það starf og fór aft-
ur til Síberíu, í herþjónustu þar, og
um tíma var hann i sendiherrasveit
Rússa í Kína. Hann var foringi i her
Rússa í ófriðnum við Japan, og i
orustunni miklu við Mukden var hon-
um þakkað það, að hann hefði bjarg-
að miklum hluta af rússneska hernum
frá því, að verða umkringdur þar.
Hann var einn meðal þeirra fáuRússa,
sem fengu heiöursmerki fyrir fram-
göngu sína í þeirri orustu, segir rúss-
neskur blaðamaður, sem nýlega hefur
skrifað um Korniloff.
Eftir Japanska stríðið var Korni-
loff áfram við herþjónustu í Síberíu.
En þegar Evrópustríðið byrjaði, varð
hann foringi í her Brússiloffs, er sótti
fram í Galizíu, og þótti hersveit sú,
sem Korniloff stýrði, jafnan skara
fram úr öðrum í hraustlegri fram-
göngu. Sumarið 1915 lenti hann í
höndum Þjóðverja, eftir blóðugan
bardaga, og var hann þá mjög sár,
Hann var eitt ár fangi, en tókst þá
að flýja við annan mann. Reikuðu
þeir lengi um skóga og áttu vonda
æfi. Fjelagi hans var skotinn á því
ferðalagi, en Korniloff komst undan
og inn í Rúmeniu. Eftir þetta ferða-
lag var hann hetja í augum rúss-
nesku þjóðarinnar. Og þegar bylt-
ingin hófst, var hann settur yfir her-
lið byltingarmanna í Petrograd. Það
var hann, sem tók Nikulás keisara
höndum.
í sumar var hann gerður að yfir-
foringja Rússahers á erfiðum tím-
um. Hann reyndi alt hvað hann gat
til þess að skapa aga í hernum, en
rjeði ekki við neitt. Honum sárnaði
þetta mjög. Hann tekur þá upp dauða-
refsinguna á ný, og eftir langt þjark
við stjórnina fær hann loks samþykki
hennar til þess, að hann megi beita
dauðarefsingu fyrir óhlýðni á vig-
stöðvunum. En er hann krefst þess.
að hún sje tekin upp aftur um alt
land, neitar stjórnin því fastlega. Svo
varð ýmislegfc fleira að' ágreiningi
milli hans og hennar. Hann heimtaði
að ýmsum ráðstöfunum, frá byrjun
byltingarinnar, sem hann hafði sjálfur
verið með í að gera, væri nú breytt,
og hvað eftir annað neitaðl stjórnin að
uppfylla kröfur hans. Á þjóðfundin-
um í Moskva þóttust margir geta
sjéð, hvers vænta mætti af honum.
Hann kom þangað í bílum með heil-
an flokk Kákasusmanna, og fóru þeir
svo geyst og hranalega, að menn þótt-
ust ekki hafa sjeð annað eins. Fólk
flýði lafhrætt undan, 0g borgin varð
í uppnámi. Og er hann hafði talað á
fundinum og fór aftur burtu úr borg-
inni, sögðu margir að frá honum
væri uppreisnin yfirvofandi.
Menn eru í efa um, hvað vakað
hafi fyrir Korniloff. Það þykir næsta
ótrúlegt, að hann hafi hugsað sjer,
að endurreisa hið eldra fyrirkomulag,
eða honum hafi verið það ljóst, að
hann ræki erindi þeirra, sem vildu
kæfa niður árangur byltingarinn. En
svo var þó. Rússneski blaðamaðurinn,
,sem hjer er farið eftir, segir að hann
hafi orðið verkfæri í þeirra höndum,
án þess að hann gerði sjer það ljóst
sjálfur. Hann er hermaður, en ekki
stjórnmálamaður, hálfgerður Kósakki
og hálfgerður Mongóli, sem fyrirlítur
stórborgarlífið og stjórnmálaflækj-
urnar.
Frá ítalíu.
Her miðveldanna heldur áfram
hröðum skrefum í Norður-ítalíu. Það
varð lítið úr mótstöðu ítala vil Tag-
liamento, og fregn frá 8. þ. m. segir,
að þeir hafi hörfað undan til Piave-
árinnar, sem fellur úr fjöllunum suð-
ur um sljettlendið, langt fyrir vestan
Tagliamento. En miðveldaherinn held-
ur á eftir og fregn frá 10. þ. m. segir
XII. árg.
að hann sje kominn vestur að Piave,
og Asiago hefur hann þá tekið,
norður i fjalllendinu. Siðustu fregnir
segja, að miðveldaherinn hafi enn
unnið stórsigur á ítölum og tekið 14
þús. fanga í efri hluta Piavedalsins.
Eru mest líkindi til þess, að mið-
veldaherinn taki Norður-ítalíu, eða
Langbarðaland. Cadorna, yfirhers-
höfðingi ftalía, hefur sagt af sjer, en
Diaz heitir sá, sem við hefur tekið
af honum. Lloyd George, Smuts og
Painleve, forsætisráðherra Frakka,
fóru fyrir nokkur suður til ítaliu og
áttu ráðstefnu við þá Orlando og Ca-
dorna í Rapolano, sem er austan til
í Toscana, til þess að ræða um, hvern-
ig bandamenn best gætu veitt ítölum
hjálp. Af síðustu fregn í Mrg.bl. má
sjá, að ítalir hafa hugsað sjer að
stöðva undanhaldið hjá Piave, og hef-
ur þeim verið heitið styrk til þess aí
bandamönnum, en af því sem á undan
er sagt, má sjá, að allar þær ráða-
gerðir hljóta nú að vera fallnar um
koll. Nú er í fregnunum talað um
hjálparlið frá Bretum og Frökkum í
ítalíu, undir stjórn Fayolle hershöfð-
ingja. — Það er nú sagt, að miðvelda-
menn hafi tekið alt að % milj. fanga
í þessari viðureign við ítali, og mjög
mikið af hergögnum.
Aðrar frjettir.
Á vesturvígstöðvunum sækja Bret-
ar fram í Flandern og eru helstu
frjettirnar þaðan nú þær, að þeir hafi
tekið Paschendael, sem er norður
undir hafi, skamt frá Ostend. í opinb.
tilk. ensku frá 9. þ. m. má sjá, að
Þjóðverjar og Bretar metast nú mik-
iö á. Þar segir: „Þjóðverjar reyna að
gera lítið úr sigrum bandamanna og
segja, að þeir sjeu að eins tækifæris-
sóknir, ekkert í samanburði við rot-
högg það, sem miðveldamenn hafi
veitt ítölum. Það ‘ er ómótmælanlegt,
aö ítalir hafa fengið hörð áföll, en
ekki þó eins mikil og óvinirnir segja."
Er svo sagt þar, að undanhald ítala,
fari fram með reglu og bandamenn
geri ráðstafanir til þess að treysta
varnir þeirra á nýjum stöðvum. Síð-
asta fregn segir, að áhlaup Breta í
Flandern hafi að nokkru leyti mis-
hepnast.
Það er nú sagt, að Austurríkis-
lceisari eigi að verða konungur Pól-
lands og Þýskalandskeisari stórher-
togi yfir Kúrlandi og Lithauen. Ef til
vill stendur fregnin um þá yfirlýsingu
Maximalistastjórnarinnar í Petro-
grad, sem getið er hjer á undan, að
hún skeyti ekkert um það, þótt lönd
gangi undan Rússum, í sambandi við
þær ráðstafanir.
Það er borið til baka, sem sagt var
hjer á undan, að Þjóðverjar hafi tek-
ið Álandseyjar, en ekki hitt, að þeir
sjeu að setja her á land i Helsingfors.
Er næst að ætla, að það sje gert með
samþykki Finna, vegna deila þeirra,
sem þeir hafa átt í við Rússa að
undanförnu um sjálfstæði landsins,
enda er ekki annars getið en að svo
sje. Fregn frá 7. þ. m. sagði, að stjórn
Rússlands hefði viðurkent sjálfstæði
Finnlands. En án efa er það ætlun
Þjóðverja, er þeir setja her á land í
Finnlandi, að halda honum þaðan til
Petrograd.
Austur í Mesópotamíu og í Palest-
ínu hafa Bretar átt í orustum við
Tyrki nú að undanförnu og unnið
nokkuð á báðum stöðunum.
í opinb. tilk. ensku segir, að Banda-
ríkin og Japan hafi gert með sjer
samning, þar sem Bandaríkin viður-
kenni hin sjerstöku rjettindi Japans
í Kína. Bæði ríkin viðurkenni að þau
sjeu opin hvort fyrir annars þegn-
um. Lansing, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, hafi gefið út tilkynn-
ingu, er bendi til þess, að Japan hafi
samþykt fullkomna flotasamvinnu við
Bandarikin í Kyrrahafi í sameigin-
lcgu hagsmunaskyni gegn miðveldun-
um.
Þar segir einnig; „Bretakonungur
hefur ákveðið, að 6. janúar skuli vera
þakkarhátið og bænarhátíð um alt
bretska ríkið, og þess beðið, að rjett-