Lögrétta - 08.01.1919, Blaðsíða 1

Ritstjóri:
ÞORST. GÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
Afgreiðslu- og innheimtum.
ÞÓR. B. ÞORL.4KSSON
Bankastræli 11.
Talsimi 359.
Nr. 1.
Reykjavík 8. janúar 1919.
XIV. ár.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön
Aðalstræti 16.
Stofnsett 1888. Sínii 32
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls
konar ritföng, kaupa allir í
Bókaversl. Sigf. Eymundssonar.
Heilbrigðisráð.
Landlæknir vill breyta stjórn heil-
brigðismála íslands
Eins og áður hefur verið um
talað hjer í blaðinu, hefur influ-
ensuveikin hjer komið á stað mikl-
um blaðaumræðum um heilbrigð-
ismál og sóttvarnir, og er það víst
almenn skoðun lækna landsins, að
landlæknir hafi í þeim umræðum
oft orðið fyrir ástæðulausum árás-
um, eins bg einn af merkustu lækn-
unum, Guðm. Hannesson prófes-
sor, hefur opinberlega sagt. En
landlæknirinn hefur sjálfur beitst
fyrir því, að koma breytingu á heil-
brigðismálastjórnina og mun það
hugsun hans, að stofnað verði heil-
brigðisráð, sem hafi á hendi yfir-
umsjón með heilbrigðismálunum
Um þetta skrifaði hann stjórnar-
ráðinu 29. des. síðastl. og hefur
Lögr. fengið að sjá það brjef hans
og birtir það hjer á eftir. pað er
svohljóðandi:
Til stjórnarráösins.
29.—12.—1918.
Hjer með leyfi jeg mjer að vekja
athygli hins háa stjórnarráðs á því,
að þær bráðabirgðaráðstafanir, sem
gerðar hafa verið til varnar útbreiðslu
kvefpestarinnar (influenzu) hjer á
landi hafa mætt ýmsum þeim örðug-
leikum, að mjer virðist sem brýna
nauðsyn beri til þess, að koma sem
allra fyrst föstu skipulagi á þær sótt-
varnir, ef annars gerlegt þykir og
þjóðinni til gagns, að halda þeim á-
fram.
1 lögum nr. 24, 1907, 2. gr. 5. máls-
gr., er svo fyrirmælt, að stjórnarráð-
ið skuli kveða á um það, með samráði
við landlækni, hverjum vörnum skuli
beita gegn útbreiðslu hverrar þeirrar
farsóttar, sem lögboðið er eða fynr-
skipað að verja almenning fyrir. Þann
úrskurð stjórnarráðsins á svo að til-
kynna hverjum hlutaðeigandi hjeraðs-
lækni, en læknir gera þær ráðstafan-
ir almenningi kunnar, því samkvæmt
1. gr. nefndra laga eiga hjeraðslækn-
ar, hver í sínu umdæmi, undir um-
sjón landlæknis og stjórnarráðs, að
sjá um varnir gegn útbreiðslu næmra
sjúkdóma.
Nú er hinu háa stjórnarráði ef-
laust kunnugt, að ýms blöð landsins
— menn, sem enga þekkingu hafa á
sóttvörnum — halda því fram statt
og stöðugt að ummæli mín um erfits-
leikana á vörnum gegn influenzu sjeu
einskis virði; hefur þetta uppistand
leitt til þess, að ýmsar tillögur mínar
og sumra merkustu hjeraðslækna
landsins hafa verið að engu hafðar
og hjeraðsstjórnir og sveitastjómir
tekið ráðin í sínar hendur, og hagað
sóttvörnun hver eftir sínum geðþótta;
er það til dæmis, sem stjórnarráðinu
er fullkunnugt, að þegar „Lagarfoss"
kom til Akureyrar í vetur og hafði
verið þar í viku í sóttkví, án þess að
neinn veiktist, þá var það álit hjer-
aðslæknis í Akureyrarhjeraði og mitt
líka, að lengri sóttkvíun væri óþörf,
en engu að síður ákvað bæjarstjórn
Akureyrar að sóttkvía skipið viku í
viðbót, og rjeði því, að svo var gert.
Tíðarandinn og hugsunarháttur
þjóðarinnar hefur tekið þeim stakka-
skiftum á síðasta áratug, að nú er
svo komið — sem meðal annars má
marka á þessu sóttvarnarmáli — að
það virðist hverjum manni um megn,
hversu mikla reynslu og sjerþekkingu
sem hann kann að hafa til brunns að
bera, að fara einn síns liðs með ýms
mestu vandamál þjóðarinnar, og reisa
rönd við sívaxandi öfgum og hleypi-
dómum fákunnandi manna. Jeg finn
glögt, að þetta sannast á mjer og
beilbrigðismálum landsins.
Og fyrir því leyfi jeg mjer nú að
fara þess á leit, að hið háa stjórnar-
ráð snúi sjer til læknadeildar háskól-
ans í þessum þjóðarvanda, og mælist
til þess, að læknakennararnir, ásamt
landlækni, láti stjórnarráðinu í tje
a) Tillögur um fast fyrirkomulag
á vörnum gegn kvefpestarfaraldri
þeim, sem nú gengur yfir allan heim,
ásamt rökstuddri álitsgerð um það
hvaða líkur eru til að slikar varnir
komi þjóðinni að haldi.
b) Tillögur um nauðsynlegar
breytingar á stjórn heilbrigðismála
bjer á landi.
Virðingarfylst.
G. Björnson.
SíSan brjefið var skrifaS hefur
þaS gerst í málinu, aS Læknaf jelag-
iS hefur kosiS 3ja manna nefnd, þá
Guðm. Hannesson prófessor, Jón
Hj. Sigurðsson hjeraðslækni og
Stefán lækni Jónsson, til þess, á-
samt landlækni, að íhuga málið og
gera þær tillögur, sem landlæknir
hefur beðið um. Hverjar tillögur
nefndin beri fram, er enn ekki
kunnugt, en málið er nú komið
frá henni til læknadeildar háskól-
ans og hefur hún þegar haldið einn
fund um það. Má nú búast við, að
khún leggi bráðlega tillögur fyrir
stjórnarráðið um það tvent, sem
landlæknir talar um í brjefi sínu.
Stríðslokin.
Þingkosniugamar í Englandi.
Þær fóru fram rjett fyrir miðjan
desember og úrslitin urðu fyrst kunn
rjett fyrir árslokin. Lloyd George
vann þar mikinn sigur. Hann hjelt
því fram, að samvinna sú, sem átt
l.efur sjer stað milli sjórnmálaflokk-
anna á stríðsárunum skyldi haldá a-
fram framvegis, og er það samsteypu-
fiokkur, bygður á því, sem sigrað
hefur, en íhaldsmannaflokkurinn fyr-
verandi mun hafa þar yfirtökin. —
Samsteypuflokkurinn fjekk 528 þing-
sæti, verkmannaflokkurinn 65, frjáls-
lyndi flokkurinn, sem Asquite stýrir,
25, óháðir íhaldsmenn 8, írskir heima-
stjórnarmenn 7 og Sinn-Fein-flokk-
urinn 73. Eldra þingið var þannig
skipað, að íhaldsmenn höfðu 288
þingsæti, frjálslyndi flokkurinn 260,
verkmannaflokkurinn 38, írskir
heimastjórnarmenn 77 og Sinn-Fein-
fíokkurinn 7. Sýnir þetta straum-
hvörfin. Frjálslyndi flokkurinn hefur
rofnaðog fylgirmikill meiri hlutihans
L!oyd George, en Asquit verður f ráskila
með litinn minnihluta. Sjálfur fjell
Asquit við kosningarnar. Verkmanna-
flokkurinn hefur fjölgað þingsætum
sínum töluvert, en hefur þó enn lít-
inn mátt í þinginu. Og tveir af for-
vígismönnum hans hafa fallið, Hen-
derson, sem eitt sinn átti sæti í stjórn-»
inni með Lloyd George, en varð ó-
sáttur við hann út af afstöðu verk-
mannaflokksins til friðarumleitana
rússnesku Bolsjevikastjómarinnar, og
Macdonald, sem jafnan hefur verið
vinveittur friði. Á Irlandi sýna kosn-
ingamar stórkostlegan vöxt Smn-
Fein-stefnunnar. Lítur út fyrir, að
írsku málin geti enn orðið ensku
stjórninni að vandræðum. ,
Meðan kosningahríðin stóð yitr
var það sagt í einni símfregninni, að
steínuskrá Lloyd George væri í 6 að-
algreinum, en þær væru þessar: I. að
mál Vilhjálms keisara yrði dæmt. 2.
að hegnt yrði öllum þeim, sem ábyrgð
bera á frömdum glæpum í stríðinu.
3. að Þjóðverjar greiði eins miklar
hernaðarskaðabætur og þeir sjeu
framast færir um. 4. Bretland fyrir
Breta. 5. að rjettur sje hlutur þeirra,
sem harðast hafa orðið úti í stríðinu.
6. að hverjum manni geti liðið vel í
landinu (þ. e. Englandi). 3 fyrstu
liðirnir eru um hefndir, sem frám eiga
að koma við mótstöðumennina í ó-
friðnum, og hefði þeim víst eigi verið
teflt fram efstum í stefnuskrá flokks-
ins í kosningahríðinni, ef ekki hefði
verið álitið, að einmitt þeir drægju að
sjer fylgi fjöldans, eins og raun hef-
ur orðið á. Hinir, sem hægra hafa
viljað fara í öllu þessu, verða undir.
11. des. hjelt Lloyd George ræðu i
Bristol og talaði um herhald Evrópu-
þjóðanna framvegis og um hernaðar-
skaðabæturnar, sem sigurvegurunum
bæru nú. Þar sagði hann m. a.: Bæði
hjer og annarstaðar hefur verið
reynt að hræða kjósendur með því,
að stjórnin ætli sjer að hafa öflugan
fastaher í landinu framvegis. Þetta
er ekki rjett. Herskyldu var komið
hjer á út af nauðsyn. Þegar þeirri
nauðsyn verður eigi leng-ur við bor-
ið, þá falla lögin um sjálf sig, og eng-
in ástæða er til að endurnýja þau. ±ui
það er eigi undir því komið, hvaða
skoðanir jeg læt hjer í ljósi í kveld,
hvort þið viljið hafa herskyldu í ein-
hverri mynd framvegis. Það er ein-
göngu komið undir friðarskilmálun-
rnn. Hvað var það, sem neyddi okkur
til að lögleiða herskyldu? Það var
hinn mikli ófriður, sem hervöld meg-
inlandsins hafa flækt okkur inn í.Það
voru hinir miklu fastaherir megin-
landsiin.s, sem steyptu heiminum i
.stríð. Þjóðverjarþóttustsannfærðirum
það, að enginn gæti staðist hinn ósigr-
andi her þeirra. Sú skoðun magnaðist
þang-að til að hún varð óviðráðanleg.
Og ef þið viljið fá varanlegan frið,
ef þið viljið koma i veg fyrir það, að
ógnir þessa ófriðar verði endurtekn-
ar, þá verðið þið að afnema föstu
herskylduna á meginlandi Evrópu.-
Og fari einhver til friðarráðstefn-
unnar og haldi, að eigi sje hægt að
kveða niður herskylduna á megin-
landinu, þá segi jeg, að sá hinn sami
sje ekki hæfur til þess að vera full-
trúi á friðarráðstefnunni. Ef Þjóð-
verjum verður bannað að hafa 5
miljón manna Her, Austurríkismönn-
um 4 miljóna her, Tyrkjum 2 milj-
óna her og Búlgurum miljónaher, þá
ætti ekki að vera nein ástæða til þess
fyrir aðrar þjóðir að hafa miljóna-
heri. Þeir eru að eins byrðarauki. Þeir
eyða fje frá iðnaðinum einmitt þegar
landið þarf á öllu sínu að halda í við-
skiftqm. — Það er stór munur á her,
sem dreginn er saman til sóknar, og
þeim her, sem ætlaður er til varnar.
Þýska hernum er ætlað að ráðast á
aðra, en breski herinn er að eins
til vamar. Flotinn er að eins til varn-
ar, en eigi til árása. Og þess vegna
ætlum vjer ekki að leggja hann niður.
Öldum saman höfum vjer varið
breska eyríkið fyrir innrás og vjer
viljum eigi eiga neitt í hættunni fram-
vegis. — Um skaðabæturnar sagði
hann: Hjá öllum siðuðum þjóðum er
það lögvenja, að sá sem tapar máli
verður að greiða kostnaðinn. Það er
eigi gert í hefndarskyni, heldur er
rjettlæti í því fólgið. Það þýðir það,
að dómstóllinn hefur komist að raun
i'm, að annar málsaðilj hafi farið
íneð rangt mál. En það er önnur á-
stæða en þessi til þess, að Þjóðverj-
:.r borgi brúsann. Stríðið hefur kost-
að þá minna heldur en okkur. Við
urðum að koma okkur upp miljóna-
her. Við urðum að halda úti gríðar-
stórum flota, því í raun rjettri höfum
við haft vörslu alra hafa. Hermenn
okkar hafa hærra kaup og það er
tetur sjeð fyrir skyldmennum þeirra
heldur en er í Þýskalandi. Og þess
vegna er stríðskostnaður okkar einnig
mikið meiri heldur en stríðskostnaður
Þjóðverja. Kostnaður okkar hygg
jeg muni vera 8000 miljónir Sterl-
ingspunda, en Þjóðverja 6—7000 milj-
ónir. Það er óverjandi, að sá sem
hefur rangt fyrir sjer og tapar, skuli
borga minna heldur en hinn, sem hef-
ur rjett fyrir sjer og vinnur — og
það því fremur, sem skuldir okkar
ciga að skiftast niður á 45 miljónir
íbúa, en þeirra niður á 70 miljónir
íbúa. Við höfum ráðgast um við fjár-
málaráðunauta okkar hvað Þjóðverj-
ar mundu geta borgað mikið. Þeir
voru í miklum efa um það. Fyrir
stríðið var áætlað, að þjóðarauður
Þjóðverja mundi vera 15—20 þúsund
miljónir. Þótt allur þessi auður væri
tekinn — en það er ekki hægt, því
að 70 miljónir manna verða að lifa á
honum til þess að gera hann arðber-
berandi—þámundi hann eigi hrökkva
fyrir hernaðarskaðabótum. — Þess
vegna hef jeg altaf talað um það, að
Þjóðverjar verði að greiða eins mik-
ið og þeir eru framast færir úm. Getl
þeir greitt meira en við búumst við,
þá verða þeir að gera það.
Frá Þýskalandi.
Frásögn Khafnarskeytisins í síð-
asta tbl., um framgang Spartacus-
flokksins í Berlín hefur verlð mjög
orðum aukið. Rjett á eftir kom fregn,
sem sagði að ráðið væri fram úr vand-
ræðunum á þann hátt, að vinstri-
sócialistamir þrír, Haase. Dittmann
og Barth, færu úr stjórninni. Eftir
því, sem á stóð, sýnist sú lausn kyn-
leg, en Lundúnafreegn frá 31. des
segir, að hægri-sócialstaflokkurinn
hafi þá einn myndað stjórn, eða bætt
inn í hana 3 mönnum, í stað þeirra,
sem viku. Þessir nýju ráðherrar eru:
Noske, áður landstjóri í Kiel, Wissel,
úr matvælaráðunetinu, og Loebe, rit-
stjóri úr Saxlandi. Ebert er áfram
fosætisráðherra, Scheidemann utan-
ríkisráðherra og Noske hermálaráð-
herra.
Lundúnafregn frá 3. þ. m. segir,
að Foch hershöfðingi hafi fyrir hönd
vopnahlj essamninganefndarinnar lýst
því yfir, að ef Bolsjevíkar í Þýska-
landi fái yfirhöndina, hætti banda-
menn öllum samningum þegar í stað
og líti svo á, sem bráðabirgðafriður-
inn sje búinn. Þessi yfirlýsing hafði
komið fram út af óspektum þeim í
Berlín, sem frá var sagt í síðasta tbl.
L.undúnafregnin segir einnig, að sím-
að sje frá Berlín, að stjórnmálamenn
og þingflokkar reyni nú að gera al-
þýðu manna það ljóst, að bandamenn
muni koma með her til Berlínar, ef
Bolsjevíkahættan sje ekki kveðin þar
niður.
Vilhjálmur keisari er nú sagður
hættulega veikur af inflúensu og af-
leiðingum hennar. Hann er enn í Hol-
landi. Fregn frá 6. þ. m. segir Hert-
ling, fyrv. ríkiskanslara, dáinn. Mac-
kensen hershöfðingi er nú sagðui
herfangi bandamanna í Saloniki.
Ýmsar fregnir.
Sameiginlegur friðarmálafundur
bandamanna á að byrja 13. þ. m.,
í París, og er það undirbúningsfundur
undir aðalfundinn. Bretar hafa kosið
fulltrúa þangað, segir Lundúnafregn
frá 2. þ. m., og meðal þeirra eru, fyrir
stjórnarinnar hönd, Lloyd George,
Balfour og Bonar Law. Robert Cecil
lávarður verður ráðgjafi í öllum þeim
málum, sem snerta alheimsbandalag
þjóðanna, Foch er sagður vera meðal
fulltrúa Frakka og að sjálfsögðu Cle-
menceau. Pasphitch, fyrv. forsætis-
ráðherra Serba, verður aðalfulltrúi
þeirra á fundinum.
Khafnarfrjett frá 3. þ. m. segir, að
ágreiningur sje milli þeirra Wilsons
og Clemenceau um alþjóðabandalag-
ið. Ef ekki náist samkomulag, ætli
Bandarikin að byggja stærsta her-
skipaflota heimsins. Lundúnafregn
frá 6. þ. m. segir, að það sje senni-
legt, að fyrsta verk friðarráðstefn-
unnar verði, að koma á fót alþjóða-
sambandi til bráðabirgða. Siðan verði
sjerstakri nefnd falið að vinda bráð-
an bug að þvx, að koma fram með
uppástungur um, hvernig alþjóðayfir-
ráðum skuli háttað. Alþjóðastjóm
muni sennilega hafa ítök í ýmsum
sameiginlegum stofnunum og stjórn-
ardeildum bandamanna, sem reynst
hafi vel í ófriðnum.
Wilson forseti vill fyrst og fremst
láta leggja fram stórfje til þess að
ljetta hungursneyðina í Evrópu.
Hann álítur að Bandarikin verði að
senda þangað 300 milj. sterlingspunda
virði af matvælum næstu 7 mánuðina.
Wilson forseti hefur nú verið suður
á ítaliu, en búist var við honum það-
an til Parísar í gærmorgun. Alstaðar
er honum tekið með mestu virktum.
I för með honum er kona hans og
dóttir.
Rússneskir Bolsjevíkar hafa tekiö
Ríga. Floti bandamanna er að halda
út úr Eystrasaltshöfnunum vegna
þess, að nú eru þær að frjósa.
Japanar eru að kalla her sinn heim
frá Síberíu.
Frá Póllandi.
í Lundúnafregn frá 3. þ. m. segir,
að 30 þús. Pólverjar hafi tekið marg-
ar borgir í norðanverðu Þýskalandi
og hersveitir Þjóðverja þar fari hall-
oka fyrir þeim. En nú sje þýska
stjórnin að gera út meiri her til þess
■að mæta þeim. Khafnarfregn frá
sama degi segir, að Pólverjar sjeu
að reyna að leggja undir sig öll landa-
mærahjeruð Þýskalands, Austurríkis
og Ungverjalands. Lundúnafregn frá
í gær segir Jiessar fregnir frá Pól-
landi: Á sunnudaginn var gerð til-
raun til þess að steypa stjórninm 1
Warschau. Lítill flokkur vopnaðra
manna lagði undir sig ýmsar opinber-
ar byggingar og handtók helstu ráð-
herrana, þar á meðal forsætisráðherr-
ann, Moraczewski. Sú fregn flaug
síðar fyrir, að ráðherrarnir hefðu
komist undan, en sú fregn hefur ekki
verið staðfest.
Bylting þessi miðar að því, að
koma á laggirnar samsteypustjórn.
Pilsudski hershöfðingi hafði fyrst
verið henni mótfallinn, en hallaðist
að henni síðar, og var hann ekki tek-
inn höndum. Paderewski forseti er
hlyntur samsteypustjórninni, en hafði
farið til Krakau, áöur en byltingin
var hafin. Þaðan var hann kvaddur
á ráðstefnu með Pilsudski.
Vetrarharka í Englandi. Símfregn
frá 6. þ. m. segir: Það er nú alsnjóa
um nær alt England. í Yorkshire eru
12 feta djúpir skaflar. Víða eru síma-
þræðir á kafi í snjó og járnbrautar-
samgöngur hafa mjög truflast.
Tóbaksverslun frjáls. Viðskifta-
ráðuneytið breska tilkynnir, að frá
11. janúar falli úr gildi allar þær
skorður, sem settar hafa verið við
innflutningi, úthlutun og verði á tó-
baki, segir simfregn frá 4. þ. m.
Níræðs-afmæli átti Magnús Árna-
son snikkari síðastl. jóladag, 25. f.
m. og fjekk hann þá heimsóknir og
heillaóskaskeyti frá ýmsum vinum
sínum og kunningjum. Magnús er enn
vel ern og hraustur og fæst öðru
hvoru við smíðar,-
Vilhj. Stefánsson norðurfari. Ný-
komin Vesturheimsblöð segja, að
hann hafi 31. október í haust komið
til New-York úr norðurför sinni, er
staðið hefur yfir i 5 ár. Hann hefur
gert margar og merkilegar uppgötv-
anir í þessari ferð sinni, og breyta
þær mjög eldri uppdráttum af löndum
þar norður í kuldabeltinu. Vilhjáim-
ur kom nú heim vegna þess, að hann
veiktist, fjekk bæði lungnabólgu og
taugaveiki. Nokkrir af förunautum
hans eru enn eftir á ferðalagi norður-
frá og tók aðstoðarmaður Vilhjálms,
Storker Storkerson, við forustu þess
flokks. Ætlaði sá flokkur að láta ber-
ast austur á bóginn með ísnum í vet-
ur og bjóst við að komast til Síberíu
í febrúarmánuði.