Njörður - 10.08.1918, Blaðsíða 1

j Verð árg. er 3 kr. t
í innanlands, en 5 kr. :
I erlendis.
4. • i t -
i Gjalddagi 1. jum. i
V«>>«i>ii>«i)ti)«nt»tiiii>tii«ii«i>tM«>f«ii«iii>i«iit"t>.iiitiit>ir>ti:i»i>it>i«i*>iM
I Kemur að jafnaði út I
| einu sinni í viku eða |
i svo oft sem ástæður ;
j leyfa..
•»«>!•»■»«Utimili:*»•>>l:HMl»|.>l»i:>t lll i l I l'ilf l.:«»«»•»•»
-+3 Ritstjóri: síra öuím. Gludmundsson. >$+-
in. ÁRGr.
ísafjörður, 10. ágúsfc 1918.
M 15.
Boryararéttur.
Svo má kalla, að land það,
sem þjóðin byggir, sé undirstaða
ríkisins.
Á landinu og gæðum þess elst
fólkið og nærist, þar skipar það
sér lög og reglur, sem ætlasfc er
til að efli gagn manna, en varni
tjóni.
Því betur sem þjóðin er mönn-
uð, því meira far gjörir bún sér
um að búa vel um börn lands-
ins.
Réttinn til að njóta gæða lands-
ins, verndar laganna og klutfcöku
í sfcjórn þess köllum vér borgara-
rétt.
Borgararétt geta menn öðlasfc
með ýmsu móti.
Fyrst og fremst með því, að
fæðast í landinu; það kalla eg
borgararétt af guðs náð, eða með-
fæddan borgararétt.
Þar næst, þótt iifclendur sé,
með einhverri lögmæltri dvöl í
landinu.
Það mætti kalla áunninn borg-
araréfct.
Hann hefir stundum orðið
verði keyptur, t. d. hjá Rómverj-
um að fornu, eða verið gefinn
(sbr. heiðursborgari).
Stundum hefir hann verið tek-
inn með sverði eða öðru ofbeldi.
Svo fer þegar lönd eru unnin og
sigurvegararnir setjast í þau, eða
nytja þau heiman að.
Höfuð-greinir borgararéttar eru
þrjár, dvalarréttur, atvinnuréttur
og stjórnréttur.
I stjórnrétti felst: réttur til em-
bætta, kosningarréttur og kjör-
gengi, o. s. fr.
Að nátfcúrlegum hætti er dval-
arrétturinn grundvöllur atvinnu-
róttar og stjórnréttar.
Sá, sem ekki dvelur í landinu,
ætti ekki að mega reka þar
nokkra atvinnu og því siður taka
nokkurn þátt í stjórn þess.
Ásælni og yfirgangur brjálar
þessu víða og með ýmsu móti,
þeim löndum til stórtjóns, sem
fyrir verða.
En hvernig sem borgararéttur-
inn er fenginn, þykir hann all-
staðar dýrmætur, og því ágætari
sem löndin eru befcri og hafa
fleiri gæðum að miðla.
Hver sjálfráð þjóð og vel viti
borin skoðar borgararéttinn svo
rnikiun dýrgrip og svo mikið
undir því komið, að hann eigi
lendi í ómildra höndum, að hún
ekki veitir hann nokkrum erlend-
um manni til fulls, nema sýnt
þyki, að honum sé alvara með
að setjasfc að í landinu og líða
súrt og sætt með börnum þess.
Dvalarrófctinn ber að veita er-
lendum með aðgæzlu, atvinnurótt
með varkárni mikilli, og stjórnrétt
með því einu moti, að dvalarrétt-
urinn hafi verið vítalausfc notaður
hæfilega langan tima. —
Danir tóku Island heimildar-
laust undir sig, án leyfis og i ó-
þökk landsmanna. Þeir tóku sér
borgararétt í landinu og helguðu
sér gæði þess.
Dvalarréttinn notuðu þeir fáir
að sfcaðaldri, sem betur fór.
Atvinnuréttinu notuðu þeir
heiman að, einkum sem selstöðu-
verzlun, drógu með henni of fjár
úr landi, en hrundu fólki í eymd
og örbirgð.
Stjórnréttinn tóku þeir allan
undir sig og miðluðu landsmönn-
um litlu af, utan því, sem þeir
vildu ekki rækja sjálfir.
í lok áfcjándu aldar mátti kalla,
að hagsæld og manndáð hefði
verið hér úr landi flæmd.
Danir vissu þá ekki betur, en
þeir hefðu étið hér alfc, sem fcönn
festi á, utan fáeinar, fáráðar, mann-
skepnur, sem þeir þóttust bezt
sji fyrir með þvi, að flytja þær
til Jótlands og sleppa þeim þar
á heiðarnar.
í samfleytt áttatíu ár höfum
vér á marga vegu heimtað, og
að nokkru fengið, rétt vorn
IVý líoxnic5 í verslun
GuÖrúnar Jónasson
margar teg. af þvottasápu svo
sem: Sólskinssápu og Kreolínsápu.
Einnig mikið úrval af handsápum.
affcur úr höndum Dana, einkum
löggjafarvaldið.
Danir hafa í öllum efnum ver-
ið tregir til að láta rán sitfc
rakna, en fastast hafa þeir haldið
á selstöðuréttinum, því þeir vita
vel hvers virði hann er, fyrir þá.
Vér höfum gjörfc margar til-
raunir til að fá hann afnuminn,
en þess er engi kostur.
Álit manna á íslandi er drjúg-
um annað nú en fyrir 100 árum.
Nafn þess er víðar kunnugfc og
að góðu. Hagur landsmanna hefir
snúist nijög til bóta, vonir þeirra
glæðst og trúin á hagsæla fram-
tíð; orka þeirra og framtak hefir
að ýmsu leyti aukist og áræði
vaxið frá því sem áður var.
Danir sjá nú vel, að hér er
mörg matarholan, og óttast að
verða burt reknir, sumpart af rás
viðburðanna, en sumpart af voru
eigin viti og manndáð okkarri.
Þess vegna eru þeir venju
fremur mjúkir á manninn, heim-
sækja okkur óboðnir og heita að
láta rakna í okkar hendur það
fullveldi, sem þeir hafa oss rænt.
En Danir eru kaupmenn góðir;
kunna þeir fleira að selja en
keypt hafa.
Því heimta þeir, að vér játum
sér þann borgararétfc, er þeir hafa
tekið að óvilja vorum, notað oss
til óbætanlegs tjóns, en aldrei vilj-
að við oss sleppa.
Selstöðuróttinn gamla, óskorað-
an og aukinn frá því sem nú er,
vilja þeir fá viðurkendan og lög-
helgaðan af oss.
Skrúðklæði eru þeir til með að
leggja á herðar Fjallkonunni, só
þeim leyffc að taka hana frillutaki.
Hvað segja synir hennar og dæt-
ur hér um?