Norðri - 14.12.1910, Blaðsíða 1

I
NORBRÍ
V. 48. Akureyri, miðvikudaginn 14. desember
Til minnis.
Bæiarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7.
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánudaga, mio-
vikudaga og laugardaga kl.4—6.
Ritsímastöðin virka daga kl. 8 f h. tilde. h.
helga daga 8—11 og 4—6.
Bókasafnið þriðjud., fimtud. og laugard. kl.
5—8. Sunnud. 10—11 og 4—8.
Pósthúsið hvern virkan dag 9—2 og 4—7.
helgid. 10—11 f- h.
Útbú íslandsbanka 11—2.
utbú Landsbankans 11—2.
Stúkan Akureyri fundard. þri3i«d.kv. kl. 8
Brynja miðvikud.kv. kl. 8.
isafold Fjallkonan sunnud.kv. kl. 4.
Bjánaleg blekkingar-
tilraun.
<Norðurland& segir 3. þ. m.: »Eftir
kenningu J(óns) Ó(lafssonar) hefir H.
H(afstein) drýgt með þessu [að láta
kjósa þjóðkjörna þingmenn í sept. 1908]
hreint og skært stjórnarskrárbrot, sem
enga átyllu er unt að finna fyrir í lög-
um, enga afsökun.» Þetta er heimsku-
leg staðhæfing, sem enga átyllu hefir í
kenningum Jóns Ólafssonar. Pvert á
móti.
Pessa fjarstæðu er blaðið að reyna
að fóðra með opnu bréfi 8. maí 1908
um almennar kosningar, og sem hljóð-
ar svo:
»Með því að lög nr. 41, 20. okt.
1905, hafa fært til daginn, er hið reglu-
lega þing á að koma sanian, frá 1.
júlí til 15. febrúar, og með því að 3
regluleg þing hafa þegar verið hald-
in á yfirstandandi kjörtímabili, en það
er eigi runnið út fyr en 30. júní 1909,
þá höfum vér ákveðið að almennar
kosningar til alþingis skuli fara fram
10. dag sept. þ. á.«
En blaðið þegir vandlega um opið
bréf, sem kom út sama dag með und-
rskiift konungs og H. H. og hljóðar
svo:
«Par eð vér með opnu bréfi dag-
settu í dag höfum fyrirskipað að nýjar
almennar kosningar til alþingis fari fram
10. dag septembermánaðar þ. á. höf-
um vér allra mildilegast ákveðið að
leysa upp alþingi það sem nú er frá
9. s. m.
Því ákveðum vér hér með, að al-
þingi sem nú er, skuli leyst upp frá 9.
sept. 1908.«
Af þessu bréfi er það svo augljóst,
sem nokkuð getur verið, að H. H.
hefir eigi þózt geta tekið umboð af
þjóðkjörnum þingmönnum 1908 nema
með því að fá konung til að leysa upp
þingið, en til þess er fylsta heimild í
stjórnarskránni. Aftur nær þinguppleys-
ing eigi til þeirra konungkjörnu og þess
vegna verður ekki hægt að taka af þeim
þingmenskuumboð fyr en þingmensku-
kjörtími þeirra er á enda.
Þetta er svo einfalt og óbrotið, að
það sætir furðu, að »NI.« vill gera sig
að fífli með tilraun til að villa aimenn-
ingi sjónir í þessu máli, með því að
bera fram bláber, og öllum hugsandi
mönnum auðsæ, ósannindi um skoðan-
ir H. H. og J. Ól. um þetta efni.
Hvorugt stjórnarblaðið í Rvík hvað
hafa reynt að verja samþykt Kefl-
víkinga í þessu máli, og því síður mundu
þeir hafa reynt að verja þá heimsku að
þingrof 1908 væri í samræmi við að
svifta konungkjörna þingmenn þing-
menskn áður en kjörtími þeirra væri á
enda. Slík heimska var óþekt á Suð-
urlandi fram að síðustu mánaðamót-
um, og er það leiðinlegt fyrir Norð-
lendinga að jafn mikilli pólitískri mein-
loku skildi hafa slegið niður hér á
Norðurlandi.
Annars kvað nú J. Ól. og fl. vera
búnir að molda og ganga vel frá leiði
Keflavíkursamþyktarinnar, og hafði ein-
hver Einar Páll talað yfir moldum þessa
laungetna afkvæmis stjórnarflokksins.
Eg sé að Norðri og Gjallarhorn ætla
að sjá um útför þessa andvanafædda
afkvæmis hér Norðanlands. En hver
mundi vilja tala yfir moldum þess
hér? Já hver? eg hefi verið að hugsa
um það hver mundi fást til þess, og
komist að þeirri niðurstöðu, að við
hefðum flestir svo mikinn pólitískan
þroska, að við færum ekki að halda
lofræður yfir leiði jafnvitlausrar tillögu.
Ekki einusinni Karl Finnbogason mundi
látið narra sig til þess.
Pað eru annars sorgleg tákn tímana,
hvað miklar pólitískar fjarstæður hafa
komið fram í blöðum tveggja þing-
manna. Tólfunum þótti kastað í fyrra,
þegar «Fjallkonan« flutti vitleysuna um
ráðherravaldið. En það má þó segja
ritstjóra þess blaðs til heiðurs, að hann
kvað hafa afsakað það flan við suma
kjósendur sína og beðið fyrirgefning-
ar á því. Eigi þótti hóti ofar staðið,
þegar «NI.» gleypti við og hélt fram
meinloku eins lítilssiglds stjórnardind-
is: »Ráðherrann fer með vald þingsins
milli þinga.« En einna dýfst er þó
sundið í þrasinu um þingsetu hinna
konungkjörnu, því svo lítur út, sem
augu og eyru sumra séu í því máli,
sokkin ofan í kviksyndi heimsku og
fáfræði skilningsleysis og flokksofstækis.
Petta þref um að svifta hina kon-
ungkjörnu þingmensku, minnir mig á
atburð, sem eg hefi heyrt að skeð hafi
á öðru löggjafarþingi voru (1877), þá
sat í neðri deild þjóðkjörinn þingmað-
ur, sem var miðlungi vinsæll af þing-
mönnum. Hann þótti rækja þingstörf-
in slælega, vera lítill reglumaður o. s.
frv. Einhverjum þingmanna kom þá til
hugar að réttast mundi að reka þenna
þrjót af þingi, og fóru tveir þingmenn
til aldraðs þingmanns úr Norðlendinga-
fjórðungi, sem þótti vitur maður og
lögkænn, og báru undir hann þessa
ráðagerð. Karl snerist illa við og varð
æði stórorður, og spurði hvort þeir
væru svo miklir aular, að halda að hægt
væri að reka fullrúa fólksins af þingi.
Sagði sig varðaði ekkert um hvernig
maðurinn væri utan þings eða hvaða
skoðanir hann hefði, hann kæmi hneigsl-
islaust fram á þingfundum. Hann klykti
út með þessum orðum og var ærið
hvass: »Pótt S,,,, , ingar hefðu sent
mesta þorpara á þing, sem eg veit eigi
til að þessi maður sé, yrði hann að
halda sínu sæti og hafa sinn rétt« Mála-
leitunarmennirnir biðu ekki eftir tneiri
röksemdum, þeir sáu að farið var að
síga í karl til muna, og varð stutt um
kveðjur, og eigi er þess getið að þeir
hreyfðú málinu frekar. Gamli maður-
inn skyldi hvað þingmannsvald og
þinghelgi var, og honum sárnaði, að
heyra um ráðabrugg til að misbjóða
því.
Síðan eru liðin 30 ár, og til þess
mætti sannarlega ætlast, að vér værutn
orðnir ofarlítið meiia stjórnarfarslega
þroskaðir, og þó endurtekur vitleysan
sig, tilræðið við þingræðið, við þing-
mannavald og þinghelgi. Pað sýnir all-
ur vaðallinn um þingfrestun og þing-
rekstur núverandi konungkjörinna þing-
nianna.
Nú er gamli maðurinn, sem kæfði
í byrjun vitleysuna, að hugsa sér
að reka af þingi þjóðfulltrúann 1887,
kominn undir græna torfti. En hafa þá
vorir yngri menn jafnnæma tilfinningu
fyrir rétti þingmanna og þola þeir jafn-
illa og hann að tilræði sé gert að
svifta þá umboði. Eg er í vafa, en eg
vildi þó geta vonað það. Eg sé mér
til ánægju að J. Ó. er heitur fyrir rétti
þingmatina, en því miður ltefi eg heyrt
nokkra tala á þá leið, að rétt væri að
reka þá konungkjörnu af þittgi.
í þessu efni mun oss alment vanta
nokkuð til þess að vera búnir að ná
jafnmiklum pólitískum þroska og sum-
ar menningarþjóðir, sem þingræði hafa
vanist,
Gatnall kjósandi.
Ferð um Austurland.
Eftir Jón H. Þorbergsson.
A síðastl. vetri ferðaðist eg tölu-
vert um Austurland, mest í því skyni
að leiðbeina mönnum í sauðfjárrækt.
Búnaðarfélag íslands veitti mér styrk
nokkurn, og ætlaðist til að eg verði
honum einkum til ferða og starfa á
svæði Búnaðarsambands Austurlands og
í samráði við stjórn Sambandsins.
Um starfsemi mína eða bendingar
þær er eg gaf á ferðinni ætla eg ekki
að orðlengja, en vildi hér með nokk-
rum orðum segja af ferð minni, hvern-
ig mér leist á sveitir þær, er eg fór
um, og af viðkynning minni við bænd-
ur.
Veturinn var, eins og menn muna,
nær því óslitinn illviðrabálkur, er gerði
allt líf daufara, en land óg sveitir óásjá-
legri, Ávalt skortir þá tnikið á fegurð
landsins, er það hefir kastað litklæða-
skarti sumarsins, og færst í vetrarhjúp-
inn.
Eg byrja ferðasögu mína á Húsavík,
en þaðan lagði eg 23. nóv. Fór eg
með pósti, sem leið liggur yfir Tungu-
heiði til Kelduhverfis. Á þeirri leið
gerðist fátt sögulegt, en snjómikið var
á heiðinni og seinfarið, og lauk dagur-
inn áður en við komumst af henni; en
er dimt var orðið þar á heiðinni, færð-
umst við niður í lækjargil eitt mikið,
og gekk fremur seint að komast upp
úr því, enda var rifið og hjarn í gil-
brekkunum. í Kelduhverfi fór eg hratt
yfir, en þá sveit þekti eg töluvert áður,
Landmegin að sveitinni liggja víðáttu-
miklar og landgóðar heiðar og fjalllend-
ur (Reykjaheiði, Ásheiði); er því sauðfé
þar oft vænt á haustum. Fóðra má þar
og vel, því slægjulönd eru þar góð nið-
ur í «Sandi«. Útbeit er þar víða góð
einkum á býlum upp við afrétt, enda
eru þar á sumum býlum ekki aðrar
slægjur en túnin. í þeirri sveit býr lif-
legt og þægilegt fólk; samkomur eru
þar ekki fátíðar. Par eru ísalög mikil á
vetrum og skautaferðir. Um nýrri fram-
farafyrirtæki er mér ókunnugt.
Úr Kelduhverfi fór eg í Axarfjörðinn
og gisti í Sandfellshaga. Var Björn
Jónsson hreppstjóri að afgreiða póst,
um kvöldið og hafði eg lítið tal af
honum. Paðan lagði eg með Vopna-
fjarðarpósti yfir Axarfjarðarheiði, er hún
langur fjallvegur og miður álitlegur fyr-
ir ferðamenn í skamdegi, þá allra veðra
er von. Vorum við 10. kl.trua þar
yfir og höfðum þó altaf skíðafæri. Pá
tekur við Pistilfjörður, í honum dvaldi
eg lítið eitt, og staðnæmdist þar fyrst
á Svalbarði. Hr. prófastur Páll Jónsson
tók mér alúðlega og hvatti mig til að
fara þar um fjörðinn í fjárræktarerind-
um.
Pistilfjörður er strjálbygður, en Iand-
kosta- og útbeitarsveit, einkum þar, sem
fé hefir þara við sjóinn. Sauðfé er þar
afurðamikið, ull af því nemur oft 4 pd.
af kind. Fullorðnir sauðir gera þar
stundum um 80 pd. kjöt, algengt um
60 pd. Kristján Pórarinsson í Laxárdal
slátraði hrút í fyrra haust, er gerði
106 pd. kjöt en 30 pd. mör (með
garnmör), en það var 60 °/o af lifandi
þunga hrútsins, sem teljast má mikið
hjá okkur. Bændur þar hafa margir
300 — 400 fjár.
Töluvert af rekavið felst þar til, við
sjóinn, sem bændur nota til húsabygg-
inga og eru það töluverð hlunnindi.
Heldur virtist mér daufur bragur yf-
ir sveitinni, og mun því mest valda
fólksfæðin. Kveður svo ramt að fólks-
eklu þar síðustu árin, að um 16
jarðir hafa lagst þar í eyði, síðan um
1870 að Ameríkuferðir hófust.
Á tveimur af býlum þessum standa enn
tilheyrandi húsabyggingar. Pað er á
Kúðá og Hafursstöðum, á Kúðá sögðu
bændur mér að væri 2 kúatún og mætt
fóðra þar, þar að auk 200 sauðfjár og
2 — 3 hesta. í Þistilfirði eru litlar vega-
gerðir og ár óbrúaðar, svo ferðamenn
meiga stundum vaða árnar, og það á
vetrardag. Úr Þistilfirði lagði eg leið
út á Langanes. í þeirri sveit eru lík skil-
yrði og í Þistilfirði, þó er þar æðar-
varp töluvert, mest á Sauðarnesi. Bænd-
ur sækja, þar nokkuð sjó. Mjög er þar
strjálbygt og jarðir eigi fullsetnar og
um 8 jarðir hafa farið þar í eyði, síð-
an um 1870.
(Framh.)