Norðurland - 16.07.1904, Blaðsíða 2

Nl.
166
mest í Einarsstaðatöðunni, en feitin
mest í höfrunum. Það er sjálfsagt,
að því stórvaxnari sem grastegundirn-
ar verða, því meiri trefjar eru í þeim;
mikið er þó komið undir, á hvaða
tíma þær eru slegnar. Ef þær eru
ekki slegnar fyr en fræið er orðið
þroskað, þá hafa þær í sér mest af
þessu efni. Þetta veit eg, að sumir
menn á Norðurlandi finna til foráttu
hinni nýju ræktunaraðferð, sem Hóla-
skóli kennir, og fólgin er í því að
ráða, hverjar fóðurjurtir séu ræktaðar;
en það getur ekki orðið nema með
sáningu og sáðskiftum. Og miklar
líkur eru til þess, að stórvaxnara
hey fáist með þeirri ræktunaraðferð;
en það verður meira og að mestu
laust við illgresi; og eru þó ekki
hér með upp taldir allir þeir kostir,
sem þessi ræktunaraðferð hefir í för
með sér, ef rétt er að farið.
Það er sannarlega athugunarvert,
að þau tún vor, sem eru bezt ræktuð,
mestan áburð fá, eru ríkust af illgresi.
Því er ekki svo farið — þótt það
sé sumra trú — að hægt sé að drepa
allar illgresistegundir með áburði. Eg
hefi veitt því eftirtekt, að á þeim
túnum, sem eru bezt ræktuð, er t. d.
þéttskipað ætifífii (bifukolla) og brenni-
sóley. Fræ þessara tegunda verður
fullþroskað fyrir sláttinn, þar sem
túnin eru í góðri rækt; þær sá til
sín og ná fljótri útbreiðslu og verða
ofjarlar góðra fóðurtegunda. Þar sem
túnin eru í órækt, ber minna á þess-
um illgresistegundum, af því að þær
ná ekki fullum þroska og geta ekki
sáð til sín. Ekki er unt að verða
laus við illgresið, nema það sé plægt
niður og sáð til fóðurjurtanna.
Eg sé ekki úr vegi að minnast
hér lítið eitt á þúfurnar, landpláguna,
sem vér höfum við að búa. Ekki þó
því að heilsa, að allir sjái óþægindin
og óhaginn, sem þeim er samfara,
því sumir telja óhag í því að slétta
stórþýfi. Fyrir þessu gera þeir sér
grein á þann hátt, að með því að
þúfurnar séu rifnar niður minki yfir-
borðið og þvf sé minna gras á lárétt-
um bletti en þýfðum með sama um-
máli. Þessir hagfræðismolar eru, sem
betur fer, léttir á metum. Því ská-
hallara sem yfirborð jarðarinnar er,
því gisnara standa grösin, því að
aðalrótin vex lóðrétt niður og hver
jurt þarf ákveðið rúm, og aldrei vex
gras á lóðréttum vegg og ekki heldur
á lóðréttum þúfum. — Hér í Noregi
hafa menn eftir Islendingum: »því
meiri þúfur, því meira gras«.
Hér í Rygafylki standa berar klappir
og berg upp úr túnunum og jarðvegs-
lagið er víða ekki dýpra en i — 2
kvartil. Þessum hleinum mega þeir
riðja úr vegi m®ð sprengitundri og
aka burt, til að fá landið slétt, og
víða er erfitt að auka ræktaða landið,
vegna þess, hve jarðvegurinn er grunn-
ur og víða bergið bert.
A íslandi er jarðvegurinn í túnun-
um víðast djúpur, sem stafar af því,
að loftið hefir ekki komist í gott
samband við moldina og ekki getað
leyst hana sundur, vegna þess að
jörðin er aldrei opnuð, aldrei plægð;
of mikil moldmyndun á sér stöðugt
stað og mikið af næringarefnum liggja
ónotuð í moldinni og koma aldrei að
gagni. í Bárðardal, þar sem ísland
blæs upp, standa fjögurra álna há
moldarbörð. Vér þurfum, víðast, ekki
annað til að fá túnin slétt, en plægja
niður þúfurnar. Utan túns eru víða
moldarríkir móar, vaxnir fjalldrapa,
lyngi, þussaskeggi o.' fl., sem er
mikið fljótlegt að bylta um með plóg
og taka til ræktunar. En íslendingar
hafa ekki tíma til þess; á vorin þu'rfa
þeir að rista torf og hlaða moldar-
veggi, og á haustin þekja og hlaða
»í kring um« hey og sitja með skjól-
ur og dalla í heyhlöðum sínum, til
að taka á móti leka. —
Nei, vér getum aldrei notað hey-
vinnuvélar, nema vér verðum lausir
við þúfurnar. Vér verðum aldrei laus-
ir við þúfurnar, nema vér plægjum
landið við og við.
Hallgr. Þorbergsson.
Valdið yfir veröldinni.
Hinn nafnkendi danski listavinur og
auðmaður, dr. Carl Jacobsen, hefir ritað
í danskt blað um Bandaríkin, eftir að
hafa í vor farið vestur um haf. Hann
kemst meðal annars svo að orði:
Margir kalla Bandaríkin »framtíðar-
landið*. Það er rétt; en réttara væri
samt að kalla þau »nútíðarlandið«, því
að nú þegar er það voldugasta ríki
veraldarinnar. Ekkert land tekur þeim
fram að valdi, auðæfum og framtaks-
semi. Og þegar litið er á þær feyki-
legu framfarir, sem eiga sér stað nær
því í öllum efnum, þarf ekki mikla
framsýni til þess að gera sér grein
fyrir því að seint eða snemma muni
þau draga v’ldið yfir veröldinni úr
höndum Norðurálfunnar. Við kunnum
enn að geta talið okkur æðri menn-
ing til gildis; en vafasamt er það nú
þegar orðið, hvern rétt vér höfum til
þess. Því að Bandaríkin stíga þar á-
fram risaskrefum.
Lengi hefir það alkunnugt verið, að
nær því í öllum efnum, sem að iðn-
frœði lúta, eru Bandaríkjamenn komn-
ir langt á undan Norðurálfumönnum.
En að almennri mentun, skólum, al-
þýðubókasöfnum, gripasöfnum, háskól-
um og öllu því, er þessu heyrir til,
er starfað af svo miklu kappi, að ekki
verður þess langt að bíða að vér hætt-
um að verða Bandaríkjum fremri í sið-
menningu, ef vér erum ekki nú orðnir
eftirbátar þeirra.
Þess er áreiðanlega skemmra að
bíða en flesta grunar, er hlutfallið
milli Bandaríkjanna og Norðurálfunnar
verður hið sama eins og milli Róma-
borgar og Grikklands fyrir 2000 árum.
Fiestir menn munu, hver í sinni
grein, hafa mikið að læra í Ameríku
og mikið þangað að sækja. En eink-
um ættu þeir, sem eru leiðtogar ann-
ara manna, annaðhvort að fara þangað
sjálfir eða senda þangað vestur menn,
til þess að kynna sér vandlega þær
greinar atvinnulífsins, eða þær menta-
stofnanir, sem framar standa í Ame-
ríku en nokkurstaðar annarstaðar.
Þar er einkum að tefla um húsa-
gjörð og vélasmíði. En naumast er
nokkur sú grein smáiðnar og hand-
iðnar, er ekki sé langtum lengra komin
vestra en hér.
Hin mikla hófsemi Ameríkumanna
er siðmenningaratriði, sem mikið ber
á. Menn sjást aldrei druknir. Þegar
veraldarsýningin var opnuð í St. Louis,
voru þar 140,000 menn viðstaddir;
hvorki eg né förunautar mínir sáu
nokkurn drukkinn mann.
Fagurt dæmi þess, hve siðmenning
Ameríkumanna er á háu stigi, er það,
að konum er í engu öðru landi sýnd
jafn-mikil virðing og þær hvergi jafn-
mikið teknar til greina. En ekki verð-
ur heldur móti því mælt, að konur
eru hvergi jafn-fagurlega þroskaðar,
hvergi jafn-ríkbornar og f Bandaríkj-
unum.
Menn verða ekki að eins að dást
að andlits-fríðleikanum, heldur engu
síður limaburði, látprýði og öllum
yndisleik þeirra. Ekkert samsvarandi
er til nema með höfðingjum Englend-
inga---------
Ameríkumenn eru enn eftirbátar
Norðurálfumanna í listum. En dr.
Jakobsen segir, ,að ekki sé nokkur
ástæða til að efast um, að Ameríku-
menn verði líka í þeim efnum jafn-
okar Norðurálfumanna innan skamms.
Svo mikill er áhuginn og framtaks-
semin.
X
Samgangna-samband
□L 3L við Svíþjóð.
Blaðið »Dannebrog« segir, að stjórn-
arbreytingin á íslandi og þær framfarir,
sem vænta megi hér á landi, sérstak-
lega fyrir stofnun íslandsbanka, hafi
vakið mjög athygli manna í útlöndum
og löngun til þess að geta fengið hlut
í þeim viðskiftagróða, sem hér sé í
vændum. Eitt dæmi þess sé það, að
Svíar vilji fá beinar samgöngur milli
Svíþjóðar og Islands, þvf að þeir segi,
að ágóðinn af þeim viðskiftum, sem
eigi sér stað með Svfum og íslend-
ingum, fari mestur í vasa millimanna
í Khöfn. Því er haldið fram í skýrslu,
sem sænsk-norski generalkonsúllinn í
Khöfn, kammerherra Berencreutz, hefir
samið, að Svíar gætu kept á íslandi
með fjöldamargar vörutegundir, ef þeir
hefðu beinar samgöngur til landsins.
Stórkaupmaður Tulinius hefir boðist
til að láta skip sín koma við í Halm-
stad á ferðum þeirra milli Khafnar og
íslands gegn 500 kr. þóknun í hvert
skifti. Frá Halmstad er útflutningur
mikill á timbri til íslands.
»Dannebrog« bætir við fréttina um-
mælum í þá átt, að vonandi hafi danskir
kaupmenn vakandi auga á því að láta
ekki viðskiftin við íslendinga ganga úr
greipum sér; Danir eigi meiri rétt til
að græða hér á Islandi en aðrar þjóð-
ir. En þeir megi gæta vel að sér, þvf
að samkepnin sitji um þá í hverju
horni.
» • • ••••••••••••
•T||þ'''ii|íi>-'iT|ii~,iiji?:tIijiT:^Jjf':íj(i»íitjfi':^:iíiíiI:níjiírrnjJiD*Mjj?':^íí?:^i?
Reglugjörðar-uppkasf.
Hr. Guðm. Finnbogason hefir samið
»Uppkast að reglugjörð fyrir hinn lærða
skóla í Reykjavík«, og stjórnin hefir
látið prenta það. Að ýmsu leyti er þar
um mikilvæga framför að tefla frá því,
sem vér eigum nú við að búa. En jafn-
framt eru á þessu »uppkasti« mjög
svo aðgæzluverðir agnúar, sem vér
bæði óskum og vonum fastlega að
stjórnin gjaldi varhuga við. Nokkur
grein mén verða gerð fyrir málinu í
næsta blaði Norðurlands.
Um síra Maffhías
Jochumsson hefir prófessor Otto
Borchsenius ritað einkar lofsamlega
og ástúðlega grein í blaðið »Danne-
brog«.
2>rauða$am$teypa
£undarbrekku-prestahal/s.
Okkur Bárðdælum brá í brún, þegar
við spurðum fréttirnar af héraðsfund-
inum að Ljósavatni 20. júní, þær frétt-
ir, að ætlast væri til að Lundarbrekku-
prestakall sameinaðist Mývatnsþingum.
Þessi ákvörðun er í okkar augum, og
mér er óhætt að fullyrða mjög margra
héraðsmanna, svo óeðlileg og ranglát,
að eg álít rétt og nauðsynlegt að
mótmæla henni sem fyrst opinberlega.
Síra Benedikt á Grenjaðarstað lagði
það til á héraðsfundinum, að brauð
hér í Suður-Þingeyjarprófastsdæmi yrðu
sameinuð þannig: Laufás, Grenivfk og
Þönglabakkasókn yrði eitt prestakall,
þá Háls-prestakall og Brettingsstaðir,
þá Lundarbrekku-prestakall og Þór-
oddstaðar, þá Helgastaða-prestakall (að
undanskildri Þverársókn) og Grenjað-
arstaðar, þá Mývatnsþing og Þverár-
sókn í Laxárdal, þá Húsavíkur-presta-
kall eins og það er nú.
Þessi tillaga er, eins og vænta mátti
úr þeirri átt, skynsamleg og réttlátleg.
Hún lýtur að því, að ströndin öll aust-
an megin Eyjafjarðar og norður að
Skjálfanda verði eitt prestakall, hér-
aðið austan Vaðlaheiðar, Fnjóskadalur-
inn og út af honum Flateyjardalur og
Flatey annað prestakallið, Bárðardalur
og Kinn, sem eru í eðli sfnu ein sveit,
og óslitin bæjaröð framan úr dalbotni
út að sjó, hið þriðja, Reykjadalur og
út af honum Aðaldalur hið fjórða, Mý-
vatnssveit og út af henni Laxárdalur
(Þverársókn) hið fimta, og Húsavíkur-
sókn eins og hún er nú hið sjötta
prestakallið.
Hefði þessi tillaga prófastsins á
Grenjaðarstað náð fram að ganga, þá
mátti heita, að héraðsfundurinn í þessu
efni leysti verk sitt vel af hendi. Hann
hefði þá stuðlað að því, að sameinaðar
yrðu í prestaköll sveitir þær og bygðir,
sem saman liggja, og sú sameining
yrði vinsæl, því í þessu máli ber að
varast, að slíta sundur sveitarfélög að
óþörfu, og þó einkum að leggja stórár,
heiðar eða aðrar torfærur á leið presta
og safnaða, að nauðsynjalausu.
En þetta mun ekki eiga svo til að
ganga.
Prófasturinn, síra Árni á Skútustöð-
um, lagði það til, að Lundarbrekku-
prestakall yrði sameinað Mývatnsþing-
um, en Nessókn í Aðaldal skyldi lögð
við Þóroddsstaðar-prestakall. Þessi
breyting er mjög óheppileg, ekkert
með henni unnið.
Hið sameinaða Þóroddsstaðar-Lund-
arbrekku-prestakall mundi ekki stærra
né örðugra en sum hinna annara sam-
einuðu brauða, og þessi breyting mundi
ekki bæta úr því, þó svo hefði verið.
Með henni er til ætlast, að Aðaldælir
sæki prest sinn vestur yfir Skjálfanda-
fljót, sem oft er ófært þar ytra, bæði
haust og vor, en okkur Bárðdælum er
ætlað að eiga prestinn okkar fyrir aust-
an Mývatnsheiði héðan af.
Það er vissulega torskilið, hvernig
meiri hluti héraðsfundarmanna gat fall-
ist á þessa breytingartillögu. Það skal
þó tekið fram, að fundurinn hafði yfir-
leitt verið fráhverfur brauða-samsteyp-
unni og fundai gerðin orðuð svo, að
fundurinn legði þetta til, ef um sam-
eining væri að ræða. Getur þá verið,
að sumir fundarmanna hafi svo látið
• sig litlu skifta, hvað af þessum bolla-
leggingum yrði ofan á.