Norðurland - 11.10.1915, Blaðsíða 3

Á spítölunum flóði blóðið stríðum straum-
um af blóðtökum, svo algengar voru þær.
Þess er getið um skraddara einn frá Dres-
den, sem dvaldi um tíma í Parísarborg
að hann varð snögglega veikur og var
þá sóttur blóðtökumaður, sem tók honum
duglega blóð. Þegar honum ekki batnaði
af því, var hann fluttur á sjúkrahúsið
Hotel Dieu, en ekki tók þar betra við,
því 20 sinnum varð að taka honum blóð,
áður en hann slippi þaðan.
Sagnfræðingurinn próf. Petersen segir
frá því, hvernig sjúkravitjun hafi farið fram
á einu meiri háttar sjúkrahúsi í Strassborg,
þar sem voru 200 sjúklingar. Yfirlæknirinn
kemur inn, ásamt lyfsala og aðstoðarlækni,
sem á að skrifa upp alt sem hann
ráðleggur hverjum sjúkling. Þeir nema
staðar við fyrsta rúmið og yfirlæknirinn
spyr: hvernig líður yður? — Illa, herra
yfirlæknir. — Hefir yður verið tekið blóð ?
— Já, herra. — Hafið þér laxerað? — Já,
herra. — Læknirinn þreifar þá á púlsin-
um og skipar fyrir um blóðtöku á ný,
með stólpípu á eftir. Og svona ráðlegg-
ingar voru endurteknar við rúm flestra
hinna sjúklinganna.
X
Óþrifnaður fyrri tíma.
Svo sem kunnugt er, gengu skæðar far-
sóttir land úr landi á miðöldunum og
feldu fólk unnvörpum; má einkum nefna
bólusótt. svartadauða og taugaveiki. Að
þessar sóttir urðu svo hættulegar eins og
raun varð á, er skiljanlegt nú, er vér í-
hugum hinn hræðilega óþrifnað sem þá
var algengur. Um þetta farast sagnaritar-
anum Troels Lund, þannig orð í bók sinni
um .Sundhedsbegreber i Norden, i det 16.
Aarhundrede*.
»Þarf nokkurn að undra þess hve fólk-
ið dó hrönnum saman, þegar meiri hluti
þess þvoði sér í hæzta lagi einu sinni á
viku og gekk í sömu nærfötunum allan
ársins hring, alt heimilisfólkið borðaði með
óhreinum höndum upp úr sama trogi og
sömu skál, og lá í sömu sæng, margt í
einni kös. Það var algengt þá að konur
kremdu börnin undir sér í rúmunum. Og
mikill var ódaunninn inni í lágrjáfaðri
baðstofunni. Litlu gluggarnir voru harð-
Iæstir og lokuðu inni ós af tólgarkertum-
ódaun af óhreinum fatnaði og fúlum vind-
gangi fólksins, sem ekki þótti neitt tiltöku-
mál meðal alþýðu, en sem mentaðra fólk-
ið reyndi þó að láta minna bera á, með
því að hósta eða ræskja sig samtímis
hvellunum. Jafnvel í hallarsölum á Frakk-
landi var algengt að kasta af sér vatni í
eldstæðið (kamínuna). í veizlusölum Elísa-
betar Englandsdrottningar, var svo fúll ó-
þefur, að herbergissveinum hennar varð
óglatt, og einisbrensla nægði lítið til þess
að hreinsa Ioftið. í kaupstöðum á Norður-
Iöndum var alsiða að heimilisfólkið gengi
þarfinda sinna undir húsveggnum. Hjá
heldra fólki var þó stundum náðhús ætlað
húsbændum og tignari gestum. Og þetta
náðhús var venjulega reist mitt á milli
mykjuhaugsins og neyzlubrunnsins. Alls-
konar skolp og óhreinindi blönduðust við
neyzluvatnið. Það var einungis í hellirign-
ingum að skrið komst á sorpið, sem lá í
kring um húsið, svo það komst út á göt-
una; en þar var því vel tekið af svínum
er þar voru á reyki, flækingshundum og
köttum. — Á vetrum var kalt í húsunum
og algengt að menn stæðu lengi í votu á
steingólfunum. En um hundadagana var
heitt þar inni, loftþungt og rykugt. AI-
gengt var ofát í óþurkuðum ávöxtum og
ofdrykkja í súru öli. Á sunnudögum var
kirkjan troðfull, en neðan við hið gisna
og þunna gólf var raðað hrúgum af lík-
kistum, með rótnandi mannabúkum, sem
með nálykt og ódaun eitruðu enn meira
óloftið í kirkjunni.
Það tók langan tíma að hreinsa allan
þennan Ágiasar flór og að það smátt
og smátt tókst, var fyrst og fremst að
þakka drepsóttunum, þessum svipum drott-
ins, sem lömdu kynslóð [eftir kynslóð inn
í dauðans greipar. En því næst var það
einnig að þakka hinum óþreytandi tilraun-
um læknanna, sem aldrei létu hugfallast,
heldur leituðust stöðugt við, að ráða þær
rúnir, sem svipuhöggin merktu fólkið með.«
ií
Símskeyti.
Rvík. 12. okt.
Þjóðverjar og Austurríkismenn
hafa tekið Belgrað.
Legsteina
minningarmerki og grafreitagirðing-
ar útvegar frá stærstu verksmiðju á
Norðurlöndum
|Ón Stefánsson, Mureyri.
Verðlistar með myndum til sýnis
þeim er vilja panta.
í s 1 a n d.
Eg elska pig, mitt œttarland,
með ár og lceki, fjðll og dali,
heiðar, ása, hraun og sand,
hjartakœra fósturland.
Indœlt Ijómar eyjaband
við afarháa dvergásali.
Eg eiska þig, mitt œttarland,
með ár og lœki, fjöll og dali.
Eg elska þig, ó, Ingólfsgrund,
þú œgi girta landið friða,
með grœna. völlu, laufgan lund,
Ijúfa, fagra sumarstund,
með fossaval og fljót og sund,
fagra skrautið þinna hliða.
Eg elska þig, ó, /ngóltsgrund,
þú œgi girta landið friða.
Göfga, fagra Garðarsey,
glóð í barmi heit þér streymir.
Fjalladrotning, frið sem mey,
frelsislandið Garðarsey.
Hingað komu fyrstu fley
meðfrjálsa kappa,er sizt þú gleymir.
Göfga, fagra Garðarsey,
glóð i barmi heit þér streymir.
Blessað sértu, ár og öld,
œttarlandið söguríka.
Oft þó blási kylja köld,
og hvitan berir jökulskjöld,
svás þú ert um sumarkvöld;
sjá má hvergi fegurð slíka.
Blessað sértu, ár og öld,
œttarlandið sögúríka.
Pú ert, móðir, mér svo kœr,
muna-blíð og aðlaðandi.
Meðan heitt mitt hjarta slœr
hjá þér dvel eg, móðir kœr.
Meðan blómagrund þín grcer
og glóey skin á sjó og landi.
Pú ert, móðir, mér svo kcer,
mnna-blið og aðlaðandi.
Fylgi hrós og heiður þér,
hjarta kæra feðra móðir.
Meðan nokkur sólu sér
og segulafl þitt bundið er.
í barmi þinum bœrast hér
bruna heitar logaglóðir.
Fylgi hrós og heiður þér,
hjarta kœra feðra móðir.
Baldvin Jónatanssofy.
X
H a u s t v í s a.
Vetur svalur veður senn að garði,
váleg heyrist norðanstorma raust;
eftir sumar kemur hrimkalt haust,
hverfur sólin þá oft minst er varði,
grána fjöll, gnötra, visna, deyja blóm-
in öll.
Jón Thorarensen.
Aths. Góður vinur »Norðurlands«
sendi blaðinu þessa vísu, sem er vel
þess verð að komi á prent. Vísan er
eftir síra Jón son Bjarna Thoraren-
sens amtmanns. Hann var prestur á
Saurbæ í Gilsfirði vestur, skáldmælt-
ur vel, en enginn lánsmaður. Flestar
stökur sem hann orkti munu nú týnd-
ar; þess vegna ástæða til að birta
þær af þeim sem til næst.
X
Blóðtökur og laxeringar.
Helztu læknisráð, sem notuð voiu á
17. og 18. öld, voru blóðtökur og laxer-
ingar. Jafnvel heilbrigðir menn, létu tíðum
taka sér blóð til þess að koma í veg fyrir
sjúkdóma. Og niðurhreinsandi lyf tóku
þeir hvað eftir annað með lítils tíma
millibili, einnig í sama tilgangi. Meðal
mentaða fólksins þótti þetta jafn sjálfsagt
og okkur þykir nú að taka heitar laugar.
Um Lúðvík 13. er sagt, að hann hafi
sama árið laxerað 215 sinnum, en 312
sinnum látið setja sér stólpípu og er þess
þó ekki getið að hann hafi þjáðst af sér-
stöku harðlífi. Lúðvík 14. stóð lítið að
baki fyrirrennara sínum hvað snerti notkun
hægðalyfja; en auk þess lét hann alt af
hvað eftir annað vera að taka sér blóð.
Allir aðalsmenn og konur sömdu sig að
siðum jafnt og ósiðum Lúðviks 14. svo
sem kunnugt er, og þá einnig í því að
nota hægðalyf og stólpípur. Stólpípur þóttu
bráðnauðsynlegar til þess að viðhalda
fögrum litarhætti hörundsins og þess vegna
er skiljanlegt að ekki sízt kvenfólkið not-
aði þær næstum daglega. Sem dæmi þess,
hve algengar og sjálfsagðar stólpípur voru
meöal fína fólksins, segir sagnaritarinn
St. Símon frá því, að einhverju sinni hafi
konungurinn ásamt Madame de Maintenon
komið að heimsækja hertogafrúna af Bourg-
ogne. Nú hittu þau einmitt á þann tíma,
sem frúin ætlaði að láta setja sér stólpípu.
En hún lét sér ekki bilt við verða, heldur
lét herbergisþernuna halda áfram athöfn-
inni án þess nokkuð bæri á, um leið og
hún sjálf brosandi hóf fjörugar samræður
við konunginn og ástmey hans!
sanni. Þessar siðbótahreyfingar ber
að skoða eins og öflug Iæknislyf,
nokkurskonar varnarlyf eða mót-
eitur (en eitur þó að nokkru Ieyti),
til þess að eyða sþillingunni. Krist-
indómurinn og allar hinar einhliða
kreddukenningar fornaldarinnar gegn
óhófi og löstum, hafa borizt til okk-
ar eins og helgur arfur frá menn-
ingarþjóðunum gömlu, og ganga
enn vasklega fram í baráttunni gegn
nútímaspillingunni.
Kristindómurinn gat ekki komið
í veg fyrir fall fornaldarmenningar-
innar, en engu að síður eigum vjer
þó honum að þakka, að vjer enn
geymum mikið af ávöxtum gullald-
arinnar, eins og t. d. hinar grísku
og rómversku bókmentir, sem munk-
arnir varðveittu frá glötun og
gleymsku.
Pess eru mörg dæmi i sögunni,
að þegar þjóðunum hrakar og þeim
liggur við falli, þá kemur fram and-
leg stefna í Iistum og bókmentum,
sem dásamar náttúruna, og hvetur
menn til að leita hennar aptur og
hætta við óhóf og óeðli. Og nú á
síðustu tímum ber mikið á þessu
víða í útlöndum. Það er verið að
prédika hófsemi, að lifa sem eðli-
legast, að styrkja og herða líkam-
ann, að leita til sveitalífs úr solli
og óróa borganna og reyna með
ýmsu móti að jafna hinn mikla
mismun á stjettunum. — Eins og
þegar líkaminn byrlar móteitur og
varnarlyf handa blóðinu til að stand-
ast árásir sóttkveikjanna, æins virð-
ast nú þjóðirnar vera ósjálfrátt að
mynda sér móteitur á móti spill-
ingunni, sem óðum grípur um sig.
Allur stéttamunur sem gengur að
erfðum um langan aldur í þjóðfje-
laginu leiðir ilt af sér fyrir heildina.
— Upprunalega var stjettamismun-
urinn þannig tilkominn að þeir betri
og hraustari sköruðufram úr»fremstir
í fólki þar’s firar bÖrðusk". — Með-
an þeir störfuðu fyrir heildina og
lögðu fram sína beztu krafta, þá
gekk alt vel. Þannig var það hjá
Forngrikkjum. Æðri stéttirnar lögðu
alt f sölurnar fyrir heildina, eyddu
efnum sínum til almenningsþarfa
og giftu sig, ekki sízt með því
augnamiði, að fjölga gagnlegum
borgurum með þjóðinni. — Meðan
svona var ástatt, þreifst þjóðin vel.
En þegar þeir hættu að taka per-
sónulega þátt í herþjónustu og op-
iuberum störfum, tóku að eyða
langtum meiru til eigin en opin-
berra þarfa og auk þess hættu að
giftast, eða takmörkuðu barnahóp-
inn að miklum mun, þá rann upp
hnignunaröld. Og þannig hefirætíð
verið. Með vaxandi eigingirni og
sérstæðingsskap ei nstaklinganna, hefir
veldi þjóðanna hnignað og þeim
farið aftur líkt og líkaminn veikist
og hrörriar við að einstakar sellur
fara eingöngu að skara eld að sinni
köku í stað þess að vinna i þarfir
heildarinnar (sbr. krabbamein).
»Sælir eru fátækir," og „vei yður
þér ríku," sagði Kristur. Þessi kenn-
ing var ekki ný. Grikkir þektu hana
löngu áður, og nú á tímum eru
allir hagfræðingar farnir að sjá, að
f auðæfum einstakra manna og
hinni ójöfnu skiptingu efnahagsins
er fólgin rótin til hnignunarinnar.
Hinn frægi líffræðingnr Claude
Bernard hélt því fram, að í fram-
tíðinni mundi verða unt að lækna
alla sjúkdóma, þegar orsakir þeirra