Norðurland - 22.08.1917, Blaðsíða 1

NORÐURLAND.
Ritstjóri og útgefandi: JÓN STEFANSSON.
Akureyri 22. ágúst 1917.
32. b!að. j
^I..K1» I»■****
Sjálfstjórnarmál
Siglfirðinga.
Hreppsneínd Siglfirðinga befir sani'
ið frumvarp til laga um að Siglufjarð-
arkauptún verði gert að sérstöku lög-
sagnarumdæmi og voru þingmenn Ey-
firðinga látnir leggja það fram á Al-
þingi. Þar var þeim sagt að sýslunefnd
Eyjafjarðarsýslu þyrfti að taka afstöðu
til málsins, áður en þingið léti það
frekar til sín taka. Þeir beygðu sig
og þögðu, en skiluðu þó til Siglfirð-
inga því sem þeim hafði verið talin
trú um. Siglfirðingar hófust handa og
fengu þegar kailaðan saman aukafund
f sýslunefndinni er var haldinn hér á
Akureyri 16. þ. m. Hafði séra Bjarni
Þorsteinsson á Hvanneyri framsögu
málsins á fundinum og telur »N!< rétt
að flytja hér ágrip af ræðu hans:
»Þetta er ekki flókið mál né umíangs-
mikið, en þó er það stórt mál og þýð-
ingarmikið, það er að segja það er
þýðingarmikið fyrir einn hrepp í sýslu-
félaginu. Það veltur á mjög miklu fyr-
ir þennan eina hrepp, afskektasta hrepp
inn og um leið fjölmennasta hreppinn,
hvernig þetta mál fer, það verður
honum öflug lyftistöng til sjálfstæðis
og framfara, verði það samþykt, en
öflugt meðal til niðurdreps og til hindr-
unar á eðlilegri framfarabraut, verði
það felt.
Nú virðist svo sem það sé ein hin
fyrstaskylda hverrar góðrar sýslunefnd-
ar að sjá borgið heill og hag hinna
einstöku hreppa sýslunnar. Og þegar
einhver einstakur hreppur, — eins og
t. d. okkar hreppur —, sækir til al-
þingis um eitthvað, sem algerlega tví-
mælalaust er honum fyrir beztu f nú-
tíð og íramtíð, þá ætti hreppurinn að
eiga f sinni sýslunefnd vísan hinn
bezta styrk og meðmæli með umsókn
sinni en ekki andróður.
En hvernig stendur þá á því, að
svo virðist sem brugðið geti til beggja
vona um samþykki þessarar sýsluneínd-
ar í þessu máli?
Er það af illvilja? Tæplega getur
það verið. Við Siglfirðingar höíum að
minsta kosti hingað til ekki átt nein-
um illvilja að venjast frá sýslunefnd-
inni. Þvert á móti hefir hún komið
mjög vel fram í okkar garð, undan
tekningarlítið. Er það þá af grunn-
hygni? Eg verð að svara þeirri spurn-
ingu neitandi. Eftir allri minni við-
kynningu við hina einstöku sýslunelnd-
armenn, suma lengur, suma skemur,
tel eg þá alla meira en nógu skyn-
sama til þess að sjá hvað hér er um
að gera og á hverju veltur hér.
Er það þá af umhyggju fyrir vel-
ferð okkar Siglfirðinga? Þykjast þeir
sýslunefndarmenn sem eru á móti mái-
inu, sjá betur fram í tímann en sjálfir
við, sjá betur vor nútíðarkjör og vorn
framtfðarhag? Þykjast þeir betur sjá,
að sú sjálfstjórn, sem við nú sækjumst
eftir og teijum oss algerlega nauðsyn-
lega til framfara, verði okkur í reynd-
inni til ills?
Eða er það af umhyggju fyrir heill
Umbúðapappír
fæst í prentsmiðju
Odds Björnssonar.
fiakkarorð.
lnnilegustu hjartans þakkir mínar votta
eg öllum hinum göfuglyndu heiðurskon-
um á Akureyri og Oddeyri, sem sendu
mér hlýlegt kveðjuávarp og höfðinglegar
gjafir þann 20. þ. m. Fátœkleg orð min
megna ekki nógsamlega að láta í Ijós
þakklátsemi mina til þeirra fyrir hina
stóru gjöj, og ástúð þeirra við mig bœði
á gleði- og sorgarstundum. Guð blessi
þœr allar og haldi verndarhendi sinni
yýir þeim og öllum þeirra.
Akureyri 21. ágúst 1917.
Pórunn Stefánsdóttir.
sýslufélagsins? Við skulum líta ofur-
lítið nánar á þá ástæðu, og það frá
báðum hliðum. Við borgum að vísu
dálítið meira í sýslusjóð nú síðustu
árin en við höfum úr honum fengið.
Kannske þarna liggi aðalástæðan fyrir
því, að nokkrir sýslunefndarmenn eru
á móti þessu máli. En sú ástæða er
aitof lítilfjörleg í jafn þýðingarmiklu
máli og altof mjög blönduð eigingirni.
Þótt það geti gengið um stund, þá
sjá allir sanngjarnir menn, að það er
ekki heilbrigt fyrirkomulag til lengd-
ar, að láta einn hrepp, afskektasta
hreppinn, borga mikið fé árlega til
vegagerða í öðrum hreppum sýslunn-
ar. Enda höfum við nóg af vondum
vegum í okkar hreppi sem þurfa dýrr-
ar og bráðrar aðgerðar við, svo sem
Hólsskarð og Dalaskarð; og mundi
flestum Siglfirðingum þykja vegaté
okkar betur varið f þessa vegi, að
minsta kosti sum árin, en í innhreppa
sýsluunar. Haldist sambandið eins og
nú er, höfum við væntanlega fé sem
um munar til að leggja fram til vega-
gerða þessara á móts við sýsluvega-
sjóð, og mun sýslunefnd þá ekki sjá
sér fært að neita tillagi um nokkur ár
til þessara vegagerða. Þetta verða
þeir auðvitað að taka með í reikning-
inn, sem mótfallnir eru sjálfstjórn okk-
ar. Einnig hin sjálfsögðu útgjöld sýslu-
sjóðs til Ijósmóðurinnar í okkar hreppi,
sem nú eru um 150 kr. og fara vax-
andi. Og enn er eitt þýðingarmikið
atriði, sem ekki má ganga fram hjá.
Við þurfum að taka þrjú stórlán strax
og stríðinu léttir af, ef ekki fyr; eitt
til nýrrar, stórrar rafstöðvar fram í
Siglufjarðarbotni, sem veiti nóg Ijós,
þótt bærinn stækki og einnig kraft til
suðu og kannske til hitunar, eitt til
hafnarbryggjubyggingar og til dýpkun-
ar og stækkunar innri höfninni; og
eitt til holræsagerðar um alt kauptún-
ið. Öll þessi lán verða ekki undir
300 þúsund krónum samtals. Til að
taka öll þessi lán verður sýslunefndin
að gefa leyfi og líklega að ábyrgjast
þau öll fyrir hreppsfélagsins hönd gagn-
vart lánveitendum, beinlínis eða óbein-
lfnis. Því hitt er óhugsandi og engri
sýslunefnd ætlandi, að neita okkur
fyrst um þá sjálfstjórn, sem við æskj-
um og þurfum, halda okkur nauðug-
um f óeðlilegum tengslum við sýsluna
aðeins vegna fáeinna króna f sýslusjóð
og neita okkur SÍÖan um þau lántöku-
leyfi eða ábyrgðir fyrir þeim lántökum
sem eru öldungis nauðsynlegar sveit-
arfélaginu og kauptúninu til framfara.
Nei. Eg vona að engir sýslunefnd
armenn hafi þá hugsun eða þann á-
setning. Sýslunefndarmennirnir mega
heldur ekki hafa það álit, að Siglu-
fjörður sé ofurlftið, ómerkilegt, hálf-
norskt sjóþorp, bara síldarþorp, sem
statAli og falli með síldinni, — sé vel
f sveit komið að vísu, og vel fallið
til þess að auðga landssjóðinn, og
sýslumanninn, og sýslusjóðinn, en —
kröfur megi þorpið ekki gera; það
eigi bara að vera féþúfa, og Siglfirð-
ingar skuli forðast alla framtíðardrauma
og sjálfstjórnargrillur. Eg segist vona
að engir sýslunefndarmenn hafi þenna
huga til þessa upprennandi kauptúns,
heldur gagnstæðan. Kauptúnið hefir
tekið greiðum en heilbrigðum fram-
förum sfðustu 15 árin, svo að fá kaup-
tún hafa gert það eins, nema Hafnar-
fjörður. Kauptúnið er eins og frískur,
efnilegur unglingur, með öll skilyrði
fyrir fagurri framtfð, og er það meira
en lítill ábyrgðarhluti að leggja stein
f götuna, leggja af skammsýni, eigín-
girni eða öðrum hvötum hömlur og
haft á þann, sem virkilega vill áfram.
Gerið það ekki, góðir menn. Réttið
heldur höndina til hjálpar þeim, sem
vill reyna þróttinn í sjálfum sér, sem
vill brjótast áfram til frelsis og fram-
fara.
En er samband okkar við sýsl-
una þá Þrándur í Götu fyrir framtör-
um okkar, eðlilegum vexti og við-
gangi?
Það*r ekki sýslunefndinni að kenna,
héldur löggjöfinni, sveitarstjórnarlög-
unum, að samband okkar við sýsluna
getur orðið okkur til tafar, og jafnvel
fullkominnar stöðvunar í ýmsum mál-
um. — A vegaféð hefi eg minst. Við
getum litlu ráðið um það, hvað gert
er við alt okkar vegafé. — A lántök-
urnar má Ifka minnast. Við getum ekki
tekið svo nokkurt verulegt lán, að
við eigum ekki undir högg að sækja,
hvort sýslan vill veita leyfi til lántök-
unnar eða ekki. Og þurfi beina ábyrgð
sýslunefndar, eins og t. d. fyrir hafn-
arbryggjuláni okkar, þá er hættan enn
þá meiri, að ekkert geti orðið úr fyr-
irtækinu, hversu nauðsynlegt og arð-
vænlegt sem það er, ef aðeins meiii
hluti sýslunefndar segir nei við þvf, að
ganga í slfka ábyrgð.— Minnast má á
nýútkomin hafnarlög Sigiúfjarðar, þar
sem flestallar framkvæmdir hafnarnefnd-
ar, þótt ekki sé nema a4 gera bryggju
eða breyta bryggju, eða fylla upp eða
dýpka út, — hggja undir samþykki
sýslunefndar, sem þó á ekki nema einn
fund á ári, og er auk þess alókunnug
staðháttum. — Lítum á fjárlögin. Ekki
getum við bygt sjúkraskýli eða spítala
með landssjóðsstyrk, þó við höfum nóg
fé til þess, nema sýslan taki það að
sér til eignar og reksturs. — Lftum á
yfirsetukvennalögin. Eins og nú standa
sakir, getum við litlu eða engu ráðið
um það, hver verður ljósmóðir hjá okk-
ur framvegis. Annars mundum við geta
ráðið þvf sjálfir, enda ráðum við þá
og Iaúhunum sjálfir.—Og þannig mætti
lengi telja. í fjöldamörgum atriðum,
sumum stórum, sumum smáum, erum
við bundnir undir fjárforráð og yfir-
umsjón sýslunefndar.
Er okkur þá vandara um en öðrum
hreppum ?
Vissulega er það svo. Þetta er því
tilfinnanlegra fyrir okkur en aðra hreppa
sýslunnar, sem við erum afskektari, og
flestir sýslunefndarmenn þvf ókunnugri
{ XVII. árg*
okkur og okkar högum en öðrum hrepp-
um; við höfum meiri sérstöðu; lífs-
skilyrði og atvinnuvegir töluvert aðrir
og ólíkir hinna hreppanna, og við bol-
magnsmeiri, framtakssamari og stór-
stígari en flestir aðrir hreppar sýsl-
unnar, ráðumst í fleira og þurfum því
miklu oftar en aðrir til syslunefndar
að sækja. Og er það meira en lítið
leiðinlegt, hvaða framfarafyrirtæki sem
er á prjónunum hjá okkur, sem lán
þarf til, að ganga altaf með kvíða fyr-
ir þvf, að sýslunefnd varpi því kann-
ske öllu um koll með einu orði eða
atkvæði.
Siglufjörður vex að mannfjölda jafnt
og þétt. Þar hefir mikið verið gert,
þó margt sé enn ógert. Siglufjörður
hefir mjög mörg skilyrði til þess að
verða vel stæður, blómlegur kaupstað-
ur, ef hann má sjálfur taka að mestu
yfirráðin yfir sfnum eigin málum og
um leið ábyrgðina. Styðjið að því,
bræður, en hindrið það ekki. Setjið
ykkur f okkar spor um leið og þið
greiðið atkvæði um sjálfstjórnarmál
okkar. Því sá dæmir enginn réttan
dóm um annan, sem ekki setur sig í
spor þess, sem hann dæmir.
Fel eg svo málið óhræddur sann-
girni sýslunefndarmanna og réttlætis-
tilfinningu, og óska nafnakalls að um-
ræðum loknum. — En áður en eg lýk
máli mínu, skal eg, jafnframt því að
mæla hið bezta með þessu sjálfstjórn-
armáli Siglfirðinga, lýsa því yfir að mér
er það persónulega hið mesta kapps-
mál. Hafi einhver skotið því að ykkur,
að úr þvf eg hefði svo miklar tekjur
sem oddviti og gjaldkeri í Siglufirði,
eins og nú stæði, en mundi missa þær,
ef breytingin kæmist á, þá væri mér
þetta lfklega ekki eins mikið áhuga-
mál undir niðri eins og eg léti í veðri
vaka, — þá hefir sá hinn sami farið
með staðlaus orð og ósönn; því hvað
sem þeim tekjum öllum lfður, þá kemst
eg af án þeirra og met heill og heið-
ur Siglufjarðar meira en þær. Og eg
tek það fram einu sinni enn, að mér
er það hið hugfólgnasta og mesta
kappsmál, að þetta mál verði sam-
þykt, og það nú þegar.« — —
— — — — Sýslunefndin lagðist
á móti málinu. Hélt sýslumaður Páll
Einarsson fyrst langa ræðu og fann
því flest til foráttu, sagði meðal ann-
ars að ómögulegt yrði að þjóna sýslu-
mannsembættinu f Eyjafjarðarsýslu og
bæjarfógetaembættinu á Akureyri ef
Siglufjörður yrði tekinn undan, nema
tekjur embættisins yrðu auknar um
alt að 4 þús. kr. Varð það úr, eftir
að nefnd hafði athugað málið og fund-
arhlé verið, að sýslunefndin neitaði
um samþykki sitt eða meðmæli á þeim
grundvelli sem málið liggur nú fyrir
á. Mun þar málfærsla sýslumanns hafa
ráðið mestu og svo varfærni sýslu-
nefndarmanna, sem flestir eru málinu
gersamlega ókunnir, en alls ekki hitt,
að þeir vilji ekki unna Siglfirðingum
sanngirnis.
Alþingismenn sýslunnar ættu nú
að leggja kapp á að koma málinu
fram á Alþingi, þótt svona færi f
sýslunefndinni og láta ekki telja sér
trú um að það sé ómögulegt vegna
ýmiskonar lagasetninga sem mótstöðu-
menn málsins veifa traman i þá. Al-
þingis er það, sem kunnugt er, að
gera undanþágur frá lögunum þegar
nauðsyn krefur og Alþingi gerir það