Norðurland - 14.05.1918, Blaðsíða 1

NORÐURL AN D.
Ritstjóri og útgefandi: JÓN STEFANSSON.
1.--..-. .1-1 r-.— .-I -II - - ^ ■ — — —^. .,
15. blað. j Akureyri 14. maí 1918. J XVIII. árg.
Helgi Laxdal i Tungu
Mér er Ijúft að minnast vinur
margra hreinna unaðsstunda,
sem eg með þér átti áður
alt til hinna slðstu funda.
Fróður l lands vors sögu og sögum
snjallorður á hreinu máli
Elskur að frjálsum œttlandshögum
öndverður við tildri og prjáli.
Vart mun sól of Vöðluheiði
verpa geislum hölda sœti
prúðara að öllu inni þínu
og ástúðlegra, Helgi hinn mœti.
Skarð er í sveitar skjóma brotið.
Skjöld þarj góðan, er þinn var áður;
sá skal hreinum hvelfdur málmi
hvltur innan og mjallarfáður.
Qött var starfið göfugmenni
gild voru tökin Fjögramaki
seint mun jalla fögur minning
fyrir tlmans vœngjablaki.
Þökk fyrir einurð þina og snilli
þökk fyrir hreinleik orða og verka
gafst þér i vöggu guða hylli
göfugt hjarta og lundin sterka.
Hátt ber sýn frá höfuðbóli.
Hauksnör augun jast og lengi
sœra ennþá íslands vœttir
að efla jósturjarðargengi.
Póll Halldórsson.
^ l°ty/
Heilsufar í Akur-
eyrarhéraði 1917.
Fólksfjöldi var í órslok 5428 og
hafði héraðsbúutn fjölgað um 93 á
árinu.
Heílsufarið var með skársta móti,
og var það sennilega mikið að þakka
teptum samgöngum á sjó vegna styr
jaldarinnar og þar af leiðandi minni
farsóttum.
Alls dóu 58, þar af 33 í Akureyr-
arprestakalli, en íæddust 127 börn
lifandi og 2 andvana.
Samtals 4656 sjúklingar leituðu
læknis (þar af 2300 til Vald. Steffen-
sen og 1028 til Friðjóns Jenssonar en
hinir til mín). Auk þess leituðu marg-
ir Gunnlaugs Einarssonar stud med.,
er gegndi aðstoðarlæknisembættinu um
sumartímann (fúní — okt.).
Út um héraðið fór eg og aðstoðar-
læknirinn 70 ferðir, en Valdemar lækn-
ir 52.
Farsóttir voru þessar helztar :
Kyefsótt gerði vart við sig einkum
hér i bænum alla mánuði ársins, en
var einkum slæm og lfktist inflúenzu
fyrstu 3 mánuðina; fengu nokkrir upp
úr henni brjóstkvef og lungnabólgu
Skarlatssótl fluttist hingað í slátur-
tiðinni, sennilega norðan úr Þingeyj-
arsýslu, en komst aðeins í tvö hús
hér í bænum og á einn bæ í Sölva-
dal.
Taugavtiki kom íyrir á 3 bæjum og
veiktust 15 en enginn dó.
Iðrakvefsóít kom fyrir alla mánuði
ársins á v(ð og dreif, var einkum tfð
1 ágústmánuði.
Kyerkabólga kom oft fyiir, en barna-
veiki aldrei.
Sullaveiki höfðu 4 sjúklingar sem
leituðu læknis.
Berklaveiki. 24 nýir sjúklingar bætt-
ust við innanhéraðs, en auk þess leit-
unum þeim sem sýndu okkur
hluttekning og góðvild i sorg okk-
ar, við fráfall okkar elskulega sonar
og bróður Friðriks Sigurðar og
heiðruðu útför hans með nærveru
sinni og sýndu okkur á ýmsan hátt
samúð við það tækifæri, vottum við
okkar innilegasta hjartans þakklæti.
Akureyri 13/s 1918.
Guöbjörg Sigurðardóttir.
Einar Einarsson.
Karlína Einarsdóttir.
E. J. ^almquist.
uðu hingað 5 utanhéraðssjúklingar. 58
sjúklingar berklaveikir töldust vera f
héraðinu í árslok (65 í fyrra).
Samrœðissjúkdómar. 11 karlmenn
með lekanda leituðu læknishjálpar. Af
þeim voru 4 útlendingar.
Kláði. 22 sjúklingar leituðu læknis.
Botnlangabólga var óvenjulega tfður
sjúkdómur þetta ár, svo að Ifktist far-
sótt. Hefir veikin verið smásaman að
ágerast f héraðinu síðustu árin. Kom-
ið hefir íyrir að fleiri en einn hafi
veikst á heimili, en þó hefir ekki ver-
ið hægt að rekja neinn smittunarferil
veikinnar. 24 sjúklingar lögðust á
sjúkrahúsið til skurðlækningar eins og
síðar mun getið, en margir fleiri veikt-
ust þó alls og hefir þeim batnað að
minsta kosti f bili. Það er ekki ó-
sennilegt að f rauninni fái miklu fleiri
botnlangabóigu en nokkurn grunar og
að það séu aðeins alvarlegu köstin,
sem knýi menn til að leita læknis-
hjálpar.
Krabbamein höfðu 10 sjúklingar.
Slysfarir urðu þessar helztar:
Liðhlaup f axiarlið 1
— - olbogalið 4
Rifbrot 4
Handleggsbrot
Fótbrot 5
Lærbrot 1
Viðbeinsbrot 6
Á Oddeyri vildi það slys til að 10
ára gömul stúlka varð undir viðar-
hlaða er hrundi og lamdi hana til bana
(höfuðkúpan brotnaði). Var hún örend
er hún var dregin fram undan viðar-
farginu.
Enn má geta um slys sem sýndist
Htilvægt f fyrstu en varð banvænt.
Korktappabrot hrökk ofan f barkann
og niður f lungu á stúlku um tvítugt.
Hún fékk af þessu hósta sem smám-
saman ágerðist og hljóp sfðan diep í
lungun, sem leiddi hana til bana.
Konur í barnsnauð. 15 sinnum var
eg sóttur til að hjálpa konum við fæð-
ingar, Friðjón Jensson 7 sinnum og
Vald. Steffensen 3svar. 7 sinnum þurfti
að taka barn með töngum (eg 5 sinn-
um en Friðjón 2svar). 2 börn komu
liðin. 1 kona dó úr barnsfarasótt.
Sjúkrahúsið.
Aðsókn varð mikil; 175 sjúklingar
lágu þar á árinu í samtals 5582 legu-
daga.
Af sjúklingum voru 35 héðan úr
kaupstaðnum, 101 úr sýslunni utan
kaupstaðar, 33 úr öðrum sýslum og
6 frá útlöndum.
14 sjúklingar dóu (úr tæringu 3,
lungnafúa 2, krabbameini 2, lungna-
bólgu l, heilablóðfalli 1, nýrnabólgu
1, heilabólgu 1, botnlangabólgu 1,
lifrarbólgu 1, garnaflækju 1).
60 meiri háttar skurðir voru gerðir
(þar af 24 vegna botnlangabólgu). Auk
þess 42 minni aðgerðir (skorið f ígerð-
ir, skorin æxli o. fl.). Af sjúklingum
dóu eftir aðgerðirnar 4 (1 úr Hfhimnu-
bólgu með botnlangabólgu, 1 úr af-
leiðingum af garnaflækju, sem kom of
seint á spftalann, 1 úr lungnafúa, 1
úr lifrarbólgu).
Fjárhagur sjúkrahússins og
framtíð.
Enn sem fyr er fjárhagurinn þröng-
ur. Eins og kunnugt er hefir sjúkra-
> húsið um langt skeið barist við fá-
tækt. í vandræðum hefir orðið að eyða
mestöllum jarðeignasjóðnum (6000 kr )
til að standast útgjöld, og er ekki
fyrirsjáanlegt hvenær hægt verði að
endurgieiða það lán. Árlegur styrkur
af opinberu fé hefir ætíð verið skor-
inn við nögl; meðfram af þvf að bær
og sýsla sem eiga stofnunina hafa
treyst of mikið á framlag úr land-
sjóði, en landstjórnin hins vegar litið
svo á (einkum landlæknir sem ræður
mestu um landsjóðsstyrkinn) að sýslu
og bæ og ríkismönnum hér nyrðra
bæri að viðhalda stofnuninni mest-
megnis af eigin rammleik. Sfðan dýr-
tíðin hófst hefir fjárhagurinn orðið enn
örðugri. Að vísu hefir ársstyrkurinn
bæði úr bæjar- og sýslusjóði og úr
landsjóði verið hækkaður um helming,
en vegna enn meira hækkandi rekst-
urskostnaðar hefir það ekki hrokkið til
og hefir þvf orðið smámsaman að
hækka daggjötd sjkúlinganna, svo að
nú eru þau orðin kr. 3 00 fyrir sýslu-
búa, kr. 4 00 fyrir utansýslumenn og
kr. 6.00 fyrir útlendinga (í stað kr.
1.35, kr. 1.75 og kr. 3.00 á undan
stríðinu). Þrátt fyrir þessar auknu
tekjur eru framtfðarhorfurnar enn þá
ískyggilegar. Auðvitað er enn hægt að
auka daggjöldin, en það er neyðarúr-
ræði; fulldýrt eins og er; löng lega
setur margan á sveitina.
Reksturskostnaðurinn hefir farið upp
úr öllu valdi fyrir það einkanlega, að
kol eru nú afardýr. í vetur hefir orð-
ið að kaupa smálestina á 300 — 360
krónur, og eru það engin smáræðis-
útgjöld því mikið þarf til. Venjulega
þarf til ársins rúmar 30 smálestir Og
hitunin á sjúkrahúsinu ógerleg án
kola. Að vfsu höfum vér komist af
með minna f ár með því að spara eft-
ir föngum, nota við, mó og Tjörnes-
kol, en mikill eldiviðarsparnaður get-
ur ekki komið til mála f sjúkrahúsi,
því fátt mega sjúklingar sfður missa
en hæfilegan herbergishita.
Þegar nú hér við bætist að nauð-
syn ber til að stækka sjúkrahúsið og
gera ýmsar umbætur á þvf hið allra
fyrsta þá er tími til þess kominn að
Eyfirðingar fari alvarlega að hugsa um
kostnaðinn og framtíðarhag stofnun-
arinnar.
í fyrra sótti sjúkrahúsnefndin um
12000 króna styrk til Alþingis til að
stækka sjúkrabúsið. Vegna hinna örð-
ugu tfma var þessari fjárbeiðslu ekki
sinnt; meðfram af þvf að engin von
var um að geta fengið byggingarefni
fyrir þolanlegt verð og jafnvel alls
ekki. En þingmenn höfðu góð orð um
að veita þegar hægt væri að minsta
kosti þriðjung upphæðarinnar gegn
þvf að bær og sýsla legðu fram tvo
þriðjungana. í erindi þvf sem nefndin
sendi (það var birt f »Norðurlandi« í
fyrra) var gerð grein fyrir ástæðunum
til að stækka spftalann og skal eg
ekki endurtaka þær hér þar eð þær
munu fiestum kunnar. En eg vil minn-
ast á annað sem þar var ekki getið um,
sem gerir stækkunina enn nauðsyn-
legri og það er að sjúkrahúsið þarf
sem fyrst að fá áhöld til Röntgen- og
Ijóslækninga. Þesskonar áhöld eru að
verða ómissandi hverju viðunanlegu
sjúkrahúsi með jafnmikilli aðsókn og
Akureyrarspftali er. Þó þessi dýrmætu
lækningaáhöld séu til í Reykjavík, þá
koma þau ekki að hálfu gagni fyrir
Norðlendinga. Hvað eftir annað koma
til okkar læknanna sjúkiingar sem
hafa þörf fyrir geislalækningu, en það
eru ekki nema sumir þeirra sem geta
komist suður.
Sjúkrahúsið hefir lengi svarað til-
gangi sínum engu sfður en sjúkrahús
höfuðstaðarins. En nú er það að verða
aftur úr. Mér finst það eigi að vera
kappsmál Eyfirðingum að jafn þörf
stofnun og sjúkrahúsið >Gudmanns
Minde* dragist ekki alt of langt aft-
ur úr.
Það var upprunalega danskur kaup-
maður sem gaf okkur þessa Hknar-
stofnun og lengi framan af bar stofn-
unin sig sjálf án Htillar hjálpar eða
aðeins Htillega styrkt af opinberu fé.
Bær og sýsla hafa f rauninni þurft
Htið á sig að leggja vegna sjúkra-
hússins og hefir það þó komið að all-
miklu gagni. Því meiri ástæða til að
horfa ekki um of f kostnað til að
halda því við og gera það þannig úr
garði, að það fylgi kröfum tfmans og
geti einnig framvegis orðið sýslu og
bæ til gagns og sóma.
Að endingu vil eg leyfa mér að
minna þá á sem eru vel efnaðir og
eru máske í vafa um hvernig ráðstafa
skuli einhverju af eigum sínum eftir
sinn dag að sjúkrahúsið hér í bæ á
engu síður gott skilið en margar aðr-
ar stofnanir.
Akureyri 1, maí 191S.
Steingrímur Matthíasson.
Hryð]uverk.
Sfmskeyti til »DaiIy Telegraph«,
skýrir frá hræðilegum sorgarleik, sem
framinn var af þýzkum neðansjávar-
bát. Belgískur fiskikúttari >Edward
Marie« með 4 menn um borð, var alt f
einu ásóttur af þýzkum neðansjávarbát,
sem skaut á hann fallbyssuskoti. Skip-
stjórinn á kúttaranum særðist svo al-
varlega, að hann neitaði að fara f bát-
inn með skipshöíninni Á meðan skips-
höfnin réði ráðum slnum, kom bátur
frá neðansjávarbátnum. Þjóðverjarnir
komu með sprengikúlur um borð f
skipið og skipuðu skipshöfninni, að
fara ofan f skipsbátinn. — Þegar skip-
stjórinn enn ekki vildi fara f bátinn,
tók einn Þjóðverjanna fram marghleypu
og skaut skipstjórann, að syni hans á-
sjáanda.
(> .,ationaltidende< 7/a 18.)
Borgið
*NORÐURLAND.«