Skeggi - 10.08.1918, Blaðsíða 1

1. árg.
Vestmannaeyjum, Laugardaginn 10. ágúst 1918.
42. tbl.
Fræðslumál.
Erindi eftir messu í Hrepphólum
I. apríl 1918.
Eftir Magnús Helgason
—o—
(Framh.).
þó aö skilyrðin hjer væru enn
þau sömu, sem fyrr, þá væru
þau þó allsendis ónóg til alþýðu-
mentunar, eins og nú er komið.
En svo bætist þar við, að þau
hafa breytst að ýmsu leyti til
hins lakara. Stór hluti ísl. heim-
ila er nú kominn í kaupstaði og
þorp, og lifnaðarhættirnir svo
lagaðir þar, að ekki er um nokkra
barnafræðsiu að ræða á þeim.
Börnin læra það eitt, sem fyrir
augu og eyru ber innan veggja
eða á götum úti, og manni finst
alveg ótrúlegt, hvað þau börn
vita lítið og hvað sálarlíf þeirra
er fáskrúðugt. Auðvitað er það
ekki neitt undarlegt, því að alt
hugarlíf barnanna vex upp smátt
og smátt af því, sem þau sjá og
heyra, til fullorðna fólksins eða
þá leiksystkina sinna. Ef nú
faðir og móðir eru á þönum allan
daginn að stritast við að hafa
ofan í sig og sína, og hugurinn
og talið alt við það strit, eða þá
eitthvað bæjarþvaður, aldrei litið
í bók, blað ef til vill lesið í
hljóði, eða frjettirnar hentar á
lofti úti, alt miðað við eigin
hagsmuni og metið til aura, öll
gjöld talin eftir, til hvers sem
þau eru, öðrum aldar nægtir og
öfundaðir, alið á stjettaríg og
miklu fleira þessu líkt, og enda
sumt ennþá verra, hvernig getur
þá barnssál, sem elst upp í þessu
inni og við götusollinn úti, orðið
Ijölskrúðug að þekkingu eða
göfug að hugsunarhætti? Ef
góður barnaskóli getur ekki
hamlað á móti þessu uppeldi,
sent eitthvað af bjartari og hlýrri
hugrenningum inn í veslings
barnshjattað, lyft því ögn upp úr
þessum sora, þá skil jeg ekki
annað, en að kaupstaðalýður
okkar verði að meira eða minna
leyti orðinn að viltum og spiltum
skríl þegar í annan og þriðja Iið*
Frá þeim forlögum held jeg, að
ekki væri nokkur undanlausnar
von.
það má nú ef til vill segja, að
I fjöldinn af þorpalýðnum mundi
láta börnin sin í skóla, þó að það
væri ekki lagaskylda, ef skólinn
einungis stæði til boða. En fyrir
því er alls engin trygging. það
* eru til foreldrar — að jeg segi
ekki meira —, sem mundu meta
það miklu meira, ef þau gætu
notað börnin til að vinna sjer
inn aura í staðinn fyrir að vera
í skólanum. það eru til for-
eldrar, sem hugsa meira um sinn
stundarhag heldur en framtíð
barnanna sinna. Ef engin væri
skólaskyldan og alt í því efni á
valdi foreldra — eða barnanna,
því oft ráða foreldrarnir ekki við
þau — þá mundu æfinlega mörg
börn fara á mis við skólafræðsl-
una, sum að nokkru, sum að
öllu leyti, og auðvitað helst þau,
sem mesta þörf hefðu á henni.
þeir eru nú líklega annars ekki
margir, sem vildu afnema skóla-
skyldu í kaupstöðum og þorpum,
þó að þeim finnist henni of aukið
í sveitunum. En hvar eru þá
takmörkin? Yrði ekki vand-
beitt lögunum, ef skólaskylda
væri í þorpunum, en ekki í
sveitunum? En sleppum því.
Jeg hygg, að þörfin sje líka
mikil í sveitunum. Sveitaheimilin
hafa stórum breytingum tekið á
síðari árum, og einmitt í þá átt-
! ina, að líkjast kaupstaðaheimil-
: unum. Fólkinu fækkar, svo að
víða eru ekki eftir nema hús-
bændurnir og börnin, og kyrðar-
, og næðisstundum fækkar að sama '
j skapi. Meira og meira eykst
I þörfin að nota börnin til snúninga '
: og vinnu, undir eins og þau j
komast nokkuð á legg. Jeg tal-
1 aði um lífið innan veggja á þorps-
heimili áðan, en er ekki svipaða
sögu að segja af andlega lífinu
og andrúmsloftinu á mörgu
sveitaheimilinu? Sama er oftast
; matarstritið, sem von er. En er
. ef til vill baðstofuhjalið þar altaf t
. prúðara, eða börnunum hollara
j að hlusta á? Eða hugarflugið
hærra eða víðara? Eða hugsun-
arhátturinn, sem þar ríkir, göfug-
mannlegri og hollari barnasál-
um? Er þar ekki líka oft og
einatt aðalumtalsefnið kvartanir
um tíðarfar og veðráttu, verðlag
og sveitarútsvar, dagdómar um
bresti og rangsleitni annarra og
hnjóðsyrði. Gróðabrögðum mest
hrósað og þó öfundast yfir. Öll
gæfa miðuð við efnahaginn, svo
að manni getur oft dottið í hug
sagan af karlinum, sem ekki gat
skilið í því, af hverju ekkjan væri
að gráta í erfisdrykkjunni, þegar
m a t u r i n n væri alt í kring um
hana. Er ekki von, að börn,
sem alast upp í slíku andrúms-
lofti öll bernskuárin, verði að
lágfleygum, samansaumuðum
húskasálum? það dugir ekki að
hlaupa í það, að kristindóms-
fræðslan og presturinn geti bætt
þetta upp. það er nú víða í
heilum hjeruðum steinhætt að
lesa húslestur, og mjer er grunur
á, að þar sje þá ekki heldur
mikið umtal um trúmái eða
fræðslu, börnum til sálubóta. Og
alkunnugt er, hvernig komið er
um kirkjurækni víða. Fyrir
innan 10 messur á ári í heilum
prestaköllum, og þær líklega ekki
við fjölmenni allar. Börnin sum-
staðar spurð 2-3 sinnum, áður
en þau eru fermd.
það er í það vitnað, að áður
var prestum falið að sjá um upp-
fræðslu barna í lestri, skrift og
reikningi, og gátu þeir neitað um
fermingu, ef þeim þótti of mikill
misbrestur verða á þessu. þetta
mætti svo duga enn. En sú fjar-
stæða! Hvernig dugði þetta?
þau voru ekki öll læs, börnin,
sem svo voru kölluð, því síður
skrifandi og reiknandi, og um-
sjón sumra prestanna um þessa
fræðslu var lítils virði. Nei, það
var ekki gætt hagsmuna barn-
anna með þeim lögum, þó að þau
væru vitanlega betri en ekki
neitt. En nú hafa prestaköllin
verið stækkuð stórum síðan,
fjöldi presta hættir að húsvitja;
komast varla yfir það. Hvað
yrði þá úr svokölluðu eftirliti
þeirra? Vafasamt jafnvel, hversu
mikið aðhald væri í fermingu í
þessu efni nú á dögum, enda
finst mjer, að hún eigi beinlínis
að vera miðuð við kristindóms-
þekkingu barna og ósk þeirra
sjálfra og ekki annað.
(Framh.).
Drengja-
k 1 o s s a r
mikið úrval
nýkomið í verslun
S 3. 3o¥\t\sen.
F j e 1 a g s I í f
vorra tíma.
Eftir
Pjetur Sigurðsson
trúboða á Eyrarbakka.
—o—
(Niðurl.).
„Nefndin hjelt 70 samkomur,
og gjörðir hennar voru svo
kunngerðar í öllum dagblöðum,
seinna voru gefin út fimm stór
hefti, hvert 1100 blaðsíður. það
mundi hvorki þykja nauðsyn-
legt nje sæmilegt að láta lesarann
ösia gegn um þann spillingar elg,
það nægir að segja með fáum
orðum, að með eiði var það
fullkomlega sannað, að margir
stjórnmálamenn, lögregluþjónar
og embættismenn höfðu fjelags-
skap við glæpamenn og forkólfa
spillingarinnar og skiftu svo
ágóðanum milli sín. þessi mikla
rangsleitni náði ekki aðeins til
fárra lágt standandi lögregluþjóna,
nei, allur krafturinn, að formönn-
um meðtöldum voru í stórum
stíl riðnir við þetta leynilega
samband við óbótamennina.
Öllu var svo vel fyrir komið,
að þjófurinn eða áður nefndir
svikarar gátu gint, þann er þeir
höfðu augastað á, inn í veitinga-
hús eða einhverja óþrifaholu og
undir eins byrjað á að ræna
hann án þess að óttast nokkuð
ónæði. það var auðvitað kært
á skrifstofu lögreglunnar, og
leýnilögregluþjónn sendur afstað,
til að leita uppi sökudólginn,
taka hann og leiða fyrir rjettinn.
En þjónninn var sjálfur meðlimur
í þessu vel myndaða ræningja-
fjelagi og vissi auðvitað sjálfur
best, hvernig hann átti að láta
þjófinn sleppa. þyrfti nú iög-
reglan, af ófyrirsjáanlegum ástæð-
um, að taka fastan þvílíkan bófa,
svo urðu hinir æðri embættis-
menn að leika sinn part, og þeir
sem allir höfðu þegar fengið sinn
skerf af fengnum, sáu um að
svikaranum væri fljótt slept, svo
hann gæti haldið hinu djöfullega
verki áfram".
| Glæpamannakerfi þetta er svo
vel stofnað, að innheimtumaður
er kosinn til þess að safna mút-
um og tryggingartollum og borga
lögregluliðsstjóranum og þjónum
Mikiö úrval af allskonar vörum nýkomið.
S- 3.