Suðurland - 06.04.1912, Blaðsíða 1

SUÐURLAN
II. árg.
Landsimastöðin á Eyrarbakka er opin frá
kl. 8V2— 2. og 3Va-8 á virkum dögum. Á helg-
um dögum frá kl. 10-12 f. hd. og 4—7 e. hd.
Einkasíminn er opinn á sama tíma.
Sparisjóðup Árnessýslu er opinn hvern
virkan dag frá kl. 3—4 e. hd.
Lestrarfélag Eyrarbakka lánar út bæk-
ur á sunnudögum frá kl. 9—10. f. hd.
cffiesía mainió.
Pau eru að vísu mörg, þjóðarmein vor
nú á dögum. En hvert þeirra er alvarleg-
ast ? Hvað er í raun og veru mesta meinið ?
Stjórnmálarifrildið, svara sumir, og þeir
hafa inikið til síns máis, því það er veru-
legt mein, en þó rnest óbeinlinis. Stjórn-
máladeilurnar eru verulegt mein, svo illvíg-
ar sem þær eru, vekja heift og hatur, og
spilla góðri samvinnu í fleiri málum enn
þeim, sem eru aðaldeiluefnið. En verst er
þó það, að hér er ekki verið að deila um
ráð né framkvæmdir til að bæta úr þeim
meinum, sem inest er nauðsyn á að bæta.
Allar siðaðar þjóðir keppa að því, að auka
sem mest andlega og verklega menningu
sína, og með því auðmagnið i landinu. Og
takmarkið, sem þær vilja ná, er það — svo
framt sem framsóknin er heiibrigð — að
allri þjóðinni, hverjum einstakling geti liðið
vel; engan þurfi að skorta fræðslu né fé,
ef hann hefir manndáð til að nota þau gæði,
og þá manndáð leitast þær við að skapa
og efla.
Fyrst og fremst vinna þær að því, að efla
mentun sina og hverskonar verklega þekk-
ingu og kunnáttu, til þess að geta staðið
sem best að vigi í samkeppninrn við aðrar
þjóðir, en til að standast þá samkeppni þurfa
þær að nota som best öll framleiðslu- og
auðsskilyrði lands síns.
Með aðstoð mentunar og þekkingar leit-
ast þær við að láta auðsuppspreppur lands
síns Jeggja fram alt það, sem í þeim felst.
Með töfrasprota nútiðarmenningarinnar opna
þær harðkrept.an hnefa náttúurunnar, sem
áður ógnaði fáfróðri og félausri kyuslóð, og
úr hnefa þeim tæma þær nægtir gulls og
gróða.
Hve greiðlega þétta tekst er fyrst og
fremst — en þó ekki eingöngu — undir
því komið, að Jandið, sem þjóðin býr á,
hafi að geyma góð skilyrði til auðsfram-
leiðslu og arðsamrar atvinnu ibúanna. f’ar
sem þessi skilyiði eru fyrir hendi, verður
baráttan léttari. En þess færri og örðugri
viðfangs sem þessi skilyrði eru, þess meir
reynir á þrautseigju, dug og hyggindi þjóð-
arinnar til að nota þau sem fyllst og best.
Hvernig er nú ástatt hér að þessu Jeyti ?
Land vort er að ýrnsu leyti harðbýlt og
hrjóstugt.. En margur er þó bletturinn
bjargvænlegur, ef svo væri notað, sein skyldi.
Eyrarbakka 6. apríl 1912.
Vér höfum góð skilyrði fyrir — að vísu
fábreyttri — en þó arðsamri jarðrækt og
nóg landrými til ræktunar.
Hafið kringum landið er gullnáma, og
allmikið hefir atburðum landsmanna til að
vinna þá námu, farið fram nú upp á síð-
kastið.
Þá eigum vér mikinn auð í fossaflinu,
en oss vantar enn mátt til að ná honum
og nota. En takist það, getur ísland orð-
ið iðnaðarland.
Ennþá kemur auður sá, er fólginn er í
vinnuafli fossanna, oss að litlu haldi. Fer
oss þar líkt sem Örvar-Oddi, er Hildir jöt-
unn lét svo þunga hellu ofan á fjársjóðu
þá, er hann hugðist Oddi að gefa, að Odd-
ur gat eigi á brott fært, og hafði því auð-
æfanna engin not, nema þess, sem lagt var
á helluna ofan. En þess væntum vér, að
sá tími komi, að oss vaxi svo máttur, að
véi fáum lyft heliunni.
Án fossanna getur og ýmiskonar iðnað-
ur þrifist hér, og meir enn nóg atvinnuvið-
fangsefni eru hér fyrir hendi, sem ekki ættu
að þurfa að vera oss ofvaxin. Ýmsir vor-
kenna oss og segja: „Þið eigið gott land
en offáar hendur til að vinna. Þetta er
að vísu satt; við, þessar fáu hræður sem
hór erum, getum ekki nema að örlitlu leyti
notað þá framleiðslumöguleika, sem hér eru
fy'iir hendi. En þá ætti líka svo að vera,
að þessar fáu hendur, sem hér eru, hefðu
ærið að starfa. En svo er ekki, því er nú
miður. Fjöldi manna hefir arðlitla atvinnu,
og f.öldi inanna i kauptúnum og sjávarþorp-
um gengur iðjulaus talsverðan tima af ár-
inu. Margir draga fram lífið með mestu
naumindum, og margir flýja landið vegna
atvinnuleysis. Þarna er það sem skórinn
kreppir. I’etta er sem stendur mesta meinið.
Það sem nú ætti því að standa efst á
dagskrá hjá þjóðinni er atvinnumálin, við-
Jeitni til að skipa þeim í betra horf. Marg-
ar orsakir til þessa ástands þekkjum vér,
og teljum sumar þeirra lítt eða ekki við-
ráðanlegar, en margar eru oss meir eða
minna óJjósar, eða vór viJjum ekki sjá þær.
En ekkert ættum vér fremur að leggja kapp
á en að grafa fyrir rætur þessarar mein-
Semdar og finnu ráð til að út.rýma henni.
fað væri síst að furða, þó um þau úr-
ræði væri deilt af kappi, og væri það ekki
nema eðlilegt og holt í alla staði. En þettá
og önnur slík mein vor læknast ekki með
þessu sambandslaga- og rikisréttindaþrasi,
sem nú gengur hór fjöllunum hærra. Pví
eins og stjórnaihögum vorum nú er hátt-
að. getum vér skipað atvinnu- og rnenta-
málum vorum eftir eigin vild. Áður fyr
áttum vér að berjast við erlent kúgunar-
vald, sem sjálfu sér til hagsmuna og af
ásettu ráði saug dáð og merg úr þjóðinni,
og reis öndvert gegn allri Sjálfstæðri fram-
þróun hér.
46. blað.
En nú er alt öðru máli að gegna, því
hvað sem annars má segja um samband
vort við Dani — en það verður hér ekki
gert að umtalsefni — þá getum vér þó ráð-
ið atvinnu- og mentamálum vorum óáreitt-
ir af þeim, og góð skipan þeirra mála er
lykillinn að efnalegu og enda líka stjórnar-
farslegu sjálfstæði voru.
Og hér stendur í vegi — ekki erlent vald,
heldur eigin skammsýni vor. Yór viljum
ekki leggja á oss það erfiði, sem til þess
þarf, að vér getum af eigin mætti bætt
þessi mein, og viljum holst drepa öllu á
dreif um þetta, en draga fram aðrar utan-
aðkoihandi ímyndaðar orsakir sem undirrót
allra rneina vorra. Oss er ef til vill ógeð-
felt að hugsa til þeirrar örðugu og alvar-
legu baráttu, og ef vér sjáum eigin sök
vora um það, sem ábótavant er hjá oss,
fer oss likt og manni þeiin, er hleypur til
og drekkur sig fullan til þess að losna við
áhyggjur af skyldustörfum sínum. Vér
veitum yfir landið þessari óminniselfu stór-
pólitisks rifrildis um sambandslðg og ríkis-
róftindi, og í því syndaflóði hverfur alt það,
sem í raun og veru þurfti og átti að vera
aðalviðfangsefni vort fyrst um sinn.
Það er hrópað hátt urn það, að vér get-
um ekkert komist áleiðis nema því aðeins,
að vér fáum þsgar í stað „fullveldi“ yfir
ölluin vorum málurn.
En hvar er að sjá minstu líkur til þess,
að hagur vor væri, eins og nú stendur
nokkru bættari. þó fullveldið væri fengið?
Á það er ekki hægt að benda, því ef vér
erum ekki, sem stjórnmálamenn, til annnrs
færir, enn að hfa og hrærast í þessari skýja-
pólitík, eða til að breiða blæju tildurs og
þjóðrembings yfir þá bresti í þjóðlífi voru,
sem vér með alvarlegu starfi ættum að
bæta, þá erum vér engu nær því, að verða
sjálfstæð þjóð, hversu mikið fullveldi sem
vér höfum á pappírnum.
Það skal að vísu viðurkent, að svo gæti
verið varið sambandi voru við Dani, að
rétt væri að meta betri skipan þess, eða
þá skilnað fullan mest af öllu. En eins og
því nú er varið, gerist þess ekki þörf. Og
um von um nokkurn árangur fyrst um
sinn af þessu sambandsþjarki, getur eigi
verið að ræða. Takmarkinu því, að þjóðin
nái fullu sjálfsforræði, þurfum vér eigi að
missa sjónar á, þó breytt só til um fram-
sóknina. Því enginn þarf að efast um, að
æðimiklu fljótfarnara verður oss að því
marki, ef vér vildum athuga með skyn-
semd hvar það er, sem skórinn kreppir
mest nú sem stendur. Hvað það er, sem
nú er mesta meinið, og reyna af alefli að
ráða þar bætur á.
Og þessvegna eru það atvinnu- og menta-
málin, og þar af leiðandi fjármálin, sem
nú eiga að standa efst á dagskrá hjá oss.
Eítir stefnunni 1 þeim málum eiga ílokkar