Verkamaðurinn - 09.01.1919, Blaðsíða 1

I. árg.
VERKAMAÐURINN.
Ritstjóri: Halldór Friðjónsson.
Akureyri, Fimtudaginn 9. Janúar. 1919.
9. tbl.
Fréttir úr höfuðstaðnum.
Samkomulag fengið um kaup verkamanna.
Dagkaup 90 aurar um klukkustund, í eftir-
vinnu 1 kr. og 15 aurar. Gerðadómur
sker úr kaupdeilum næstu tvö árin.
Fréitarit. V.m. Rvík.
Rafveitumálið og bæjarstjórnarkosningarnar.
Peirri spurningu hefir oft verið kastað fram hér
í bæ, hvaða orsakir væru til þess, að Akureyringar
væru ekki búnir að koma á hjá sér raflýsingu fyr-
ir löngu, Svörin hafa verið ýmiskonar, en sjaldn-
ast rétt. Peir, se.n svörin gáfu, hafa flestallir seilst
helst til langt til lokunnar. Svarið liggur beint við
og myndi verða eitthvað á þessa leið:
Peir menn hafa skipað bæjarstjórn Akureyrar fram
að þessum tíma, eða réttara sagt hafa skipað meiri
hluta bæjarstjórnarinnar, sem hafa horft of mikið á
sinn eigin hag. Hefir brostið framsýni og áhuga
fyrir velgengi bæjarins. Pröngsýni þeirra hefir aftr-
að eðlilegri framþróun bæjarfélagsins svo mjög, að
vér erum orðnir aftur úr.
Hverrar stéttar menn hafa haft tögl og hagldir í
bæjarstjórninni, þarf ekki að taka fram hér. Pað
vita allir bæjarbúar og þá um leið, á hverjum sök-
in liggur.
Pað mun vera yfir 20 ár síðan rafveitumálið var
fyrst á dagsskrá hér. Allann þennan tíma hefir því
verið haldið niðri af þeim rnönnum, sem hefir skort
vit og víðsýui til að sjá það, að þar var framfara-
mál á ferðinni, sem allir höfðu hag af að styðja.
Mótbárurnar hafa verið þær, að bærinn hefði ekki
fjármunalegt magn til að koma á rafveitu og reka
hana, peninga væri ekki hægt að fá, til að koma
fyrirtækinu á fót, málið væri ekki tímabært, og þar
fram eftir götunum. Pað þarf ekki lengi að brjóta
þessar ástæður til mergjar, til að sjá að þær eru
ekkert annað en vifilengjur og ósannindi. Allir þeir
kaupstaðir, sem komið hafa raflýsingu á hjá sér,
bera vitni gegn þeim, og sanna það áþreifanlega,
að vér höfum haft þá forystumenn, sem ekki hafa
verið starfa sfnum vaxnir, og vér höfum látið blekkj-
ast og þessvegna tapað af tækifærinu.
Dæmi liggja fyrir þessu til sönnunar.
Þegar Siglfirðingar voru að brjótast í að koma
raflýsingu á hjá sér, héldu mótstöðumenn rafveitu-
málsins hér því fram, að ekki væri hægt að fá pen-
ingalán með hagkvæmum kjörum. Samtímis fá Sigl-
firðingar lán til sinnar rafveitu með ágætum kjörum.
Seyðfirðingar og Húsvíkingjar hafa líka geta fengið
sæmilega hagkvæm lán til að koma rafveitu á hjá
sér, meðan vér höfðumst ekki að. Munuriun er sá
að forystumenn þessara kaupstaða hafa unnið að
framgangi málanna með hagsýni og dugnaði, en
forystumenn vorir með hangandi hendi. Það gerir
gæfumuninn.
Pað verður trauðla hjá því komist að athuga af-
stöðu Húsvíkinga í rafveitumálinu í sambandi við
þetta mál. í hreppsnefnd Tjörnneshrepps sitja bænd-
ur, Iíklega í meiri hluta. Þess er ekki getið að raf
veitumál Húsvlkinga hafi mætt mótspyrnu frá hálfu
bændanna, og mætti þó ætla að þeim hafi ekki staðið
nær að styðja það, en kaupmönnunum hérna raf-
veitumál Akureyrarbæjar. En hér verður fyrir manni
sú sama sorglega staðreynd og víða annarstaðar, að
kaupmannastéttin er öllum öðrum stéttum þröng-
sýnni og sljófskygnari á almenningsheill.
Pó rafveitumálinu hafi dálítið miðað áfram hjá oss
Akureyringum s. I. ár, er þó fjarri því að nokkur
framkvæmdasvipur sé kominn á það ennþá. Pess var
getið í síðasta blaði, að R. Ó. hefði lagst á móti
málinu í rafveitunefndinni, og einnig hefir það mætt
mótstöðu utan nefndar. Petta hefir haft þau áhrif,
að tíminn hefir hlaupið án þess að málið væri und-
irbúið, og hlýtur það að tefja málið töluvert. Pað
kom líka berlega í ljós á borgarafundinum, sem
haldinn var l6/ia s. I. að mótstöðumenn bæjarstjór-
ans vildu draga rafveitumálið á langinn. Júl. Hav-
steen drepur einnig á það mál í hinni löngu grein
sinni um bæjarstjórann í 51. tbl. ísl. f. á. Vill hann
síst af öllu hraða framkvæmdum í málinu .og vitnar
þar í orð J. Þorlákssonar um að hyggilegast mundi
að fresta framkvæmdum um eitt ár. Sýnir þetta hve
grægðislega þeir menn grípa eftir hverjn hálmstrái,
sem verða mætti til þess að fleyta hinni druknandi
vofu, þar sem greinarhöf. festir ekki auga á því, að
orð J. P. verða að áhrifalausu blaðri er það er at-
hugað, að samtímis þessu gerir hann áætlun yfir
rafveitubyggingu fyrir Reykjavíkurbæ, og sannar með
henni að það borgi sig fyrir Reykvíkinga að ráðast
strax í fyrirtækið og er því fylgjandi í bæjarstjórn.
Pað eru skopleg fjármálahyggindi, að annað gildi
fyrir Akureyri en Reykjavík.
Og þó að byggingu rafveitunnar væri frestað um
eitt ár, er nóg að gjöra. Pað er ekki fullsannað enn,
hve mikið afl má fá úr Glerá, það þarf að mæla
og áætla. Fé þarf að útvega, og leita fyrir sér uin
hagkvæm innkaup á efni til rafveitulagningar, útvega
verkfræðing o. fl. Petta þarf alt að undirbúa og
hafa komið í lag, þegar tiltækilegt þykir að ráðast
í framkvæmdir. En því aðeins verður málinu haldið
í horfinu, að þeir menn taki við stjórntaumunum,
sem vilja framgang þess, og þeim m/ánnum verði
bægt frá að hafa áhrif á það, sem ekki geta skoðað
það öðruvísi en í gegnum kolareyk og steiiiolíubláma.
Bæjarstjórnarkosningarnar næstu eiga að skera úr
því, hvort bæjarbúum er alvara með að koma raf-
veitumálinu í framkvæmd við fyrsta tældfæri. Hafi
þeir yfirtökin áfrain í bæjarstjórninni, sem vilja tefja
framgang þess, er málinu frestað um óákveðinn tíma.
Slíkt óhapp má ekki henda oss.
Alt sem miðar að því að losa oss úr hinum ill-
ræmdu okurklóm steinolíuhringanna, ber að styðja á
allan hátt. Rafveitumálið er eitt af því. Þeir sem
Ieggjast á móti því, eða vilja tefja það um lengri
tíma, gerast stuðningsmenn þeirrar örgu ófreskju,
sem læst hefir klóm um land vort. Slíkir menn ættu
að falla óhelgir, hvar sem þeir reyna að brjótast
til valda.
Verkamenn í Stykkishólmi hafa stofnað kaup-
félag á síðasta ári. Pað mun fara svo víðast hvar, að
verkamannafél. stofni kaupfélög á samvinnugrundvelli.
Bandaríkin í Ameríku búa sig nú sem óðast
undir algera útrýming áfengis. Áfengissölu- og veit-
ingastöðum hefir verið lokað svo tugum þúsunda
skiftir í New York og Chicago.
heldur Aðalfund Sunnudaginn 12. Janúar
1919 kl. 3 s. d. hjá Sig. Fanndal.
Félagskonur, mætið stundvíslega!
Stjórnin.
Á tímamótum.
Árið er liðið, og ennþá einu sinni fáum við að
standa á tímamótum, og á þeim stundum hugsar
maður meira um það, sem hefir gerst, og mun ger-
ast heldur en endrarnær. Þá hljótum við að
gjöra reikning, bæði við okkur sjálfa og aðra.
Árið sem leið hefur verið viðburðaríkt ár. og hef-
ir fært okkur ótal vonir og vonbrigði, en nú lítum
við á það sem lesna bók og tölum um það sem
ritdómarar.
Árið 1918 mun verða frægt í sögu landsins, og
veraldarsagan mun minnast þess með skelfingu.
Pá fengum vér viðurkent sjálfstæði vort, og þá
lögðu stórþjóðirnar niður vopnin, aflvana eftir blóð-
ugan hildarleik, og vörðu sinum síðustu kröftum í
innanlands óeirðir og blóðsúthellingar, og hæðir og
fjöll bergmála hatur valdasjúkra og hefnigjarnra sig-
urvegara, og neyðaróp sigraðra þjóða.
Lýðurinn veltir af sér oki gamals einveldis. En
þegar hann þorir að draga andann fyrir gömlum
harðstjórum, verður hefndarhugurinn svo mikill, að
alt lendir í óstjórn og manndrápum.
En við, sem sitjum hjá og heyrum ekkert nemaj
óm af neyðarópum meðbræðra okkar, við getum ekk
nema spurt: Pví þarf þetta að vera svona? Hver
er orsök alls þessa?
Pví þarf sonurinn að yfirgefa heimili foreldranna
og fall ai ókunnu landi fyrir byssukúlum þeirra manna,
sem bera engann kala til hans og vita varla að hann
er til?
Pví yfirgefur hægláti og meinlausi bóndinn, eða
verkamaðurinn, vinnu sína, og ræðst af grimd á þá
sem hafa hlýtt í blindni alla sína æfi?
Pó við spyrjum aftur og aptur getum við aldrei
fengið annað svar, en að mannkynið sé búið að fara
öld eftir öld villu vega, og villan sé “innifalin í því
að sumir hafa hætt að neita brauðsins í sveita stns
andlitis, og á þann hátt brotið það lögmál, sem mann-
inum í upphafi var sett.
Svo hefir þessum mönnum, sem hafa neitt branðs-
ins í sveita annara, verið falin vandamestu störf þjóð-
anna, en lýðurinn hefir verið fyrirlitinn af sjálf-
um sér og harðstjórunum, og þetta eru afleið-
ingarnar af gömlum og nýjum afbrotum, sem þjóð-
irnar eru að súpa seyðið af. Það getur skeð að
sumir vilji segja, að okkur sem erum staddir hjer
út við eld og ís, komi þetta ekki við, sem hefir
gjörst fyrir utan pollinn, því allir hér séu vinn-
andi og jöfnuðurinn svo mikill milli stéttanna, en
sannleikurinn er sá, að með einhverju móti fjölgar
þeím mönnnm sem vinna ekki, hetdur lifa á vinnu
annara.
/ Þegar eg var barn, gat eg ekki hugsað til að verða
verkamaður, því það fanst mér muudi vera erfiðasta
en þó Htilverðasta staða, sem þjóðfélagið hefði að bjóða,