Verkamaðurinn - 01.12.1938, Blaðsíða 1

Verkamaourinn
Útgefandi: Verklýðssamband Norðurlands.
XXI. Árg.
Akureyri, fimtud. 1. des. 1938.
55. tbl.
Er sjálfstæði íslands í hættu?
Nú, þegar íslenska þjóðin minn-
ist 20 ára sjálfstæðis, á grundvelli
sambandslaga-samningsins frá
1918, er sérstök ástæða til þess að
athuga — með tilliti til hins
ískyggilega, alþjóðlega ástands —
hversu vel sé borgið því dýrmæta.
sjálfstæði, sem þjóðin, eftir þraut-
seiga baráttu, ávann sér með áð-
urnefndum samningum.
Er hætta á því, að íslenska
þjóðin glati þessum dýrgrip sín-
um?
Hættan er fyrir hendi. En hún
er engan veginn óumflýjanleg.
í hverju felst hættan?
í tvennu. — Annarsvegar í því,
að þjóðin sjálf, fólkið í landinu,
alþýðan, gæti ekki nógu vel
þeirra þegnréttinda og þegn-
skyldu, sem er grundvöllur fyrir
raunverulega sjálfstæðu þjóðríki.
Hinsvegar, að ekká séu reistar
nauðsynlegar og nægilega traust-
ar skorður við erlendri ásælni og
yfirgangi.
Er almennum þegnréttindum
hætta búin hér á landi?
Samkvæmt stjómarskrá sinnl
er ísland lýðfrjálst ríki. Almenn-
ur kosningaréttur er t. d. víðtæk-
ari hér á landi en i ýmsum öðrum
menningarlöndum. En stjómar-
skrá eins ríkis er auðvitað í fyrsta
lagi pappírsplagg, sem að veru-
legu leyti er góð eða ill, eftir því
hvernig hún er framkvæmd. —
Sá víðtæki kosningaréttur, sem
stjórnarskráin gerir ráð fyrir, er
t. d. mjög rangfærður með kosn-
ingalögum og kjördæmaskipun,
sem veldur þvi, að raunverulegur
kosningaréttur einstaklinga verð-
ur mjög misjafn, eins og kunnugt
er, eftir því hvax- á landinu þeir
eru búsettir, þó slept sé að ræða
um, hve þjóðfélagsleg afstaða
gerir mönnum misjafnt fyrir að
njóta réttar síns.
Samkvæmt stjórnarskránni er
mönnum heimilað að mynda með
sér ýmiskonar félagsskap og sam-
bönd, til menningar- og hags-
munastarfsemi. Alþýðan hefir
notað þennan rétt, meðal annars
til að mynda fjölda verklýðsfélaga
út um land alt, og samband
þeirra, til baráttu fyrir hagsmun-
um sínum og réttindum. Ennfrem-
ur víðtæka samvinnuhreyfingu, í
sama skyni.
Þessi samtök f jöldans eiga að
vera vopn hana i hagsmunabar-
áttunni og vígi þegnréttinda hans
og þjóðfrelsis.
En reynt er nú mjög að deyfa
eggjar þessa vopn, og sótt er að
víginu, jafnvel þaðan er síst
skyldi.
Réttur verklýðsfélaganna hefir
verið mjög skertur með vinnulög-
gjöf — og verður meir, ef verk-
lýðssamtökin ekki hindra það.
Samningsréttur stéttarfélaga,
um kaup og kjör meðlima sinna,
er af þeim tekinn með lögþving-
uðum gerðardómum, þegar ríkis-
valdinu bíður svo við að horfa.
Hinn almenni og jafni kosn-
ingaréttur innan samvinnuhreyf-
ingarinnar er skertur, með lands-
lögum, og gerður misjafn með
hliðsjón af efnahag einstaklinga.
Og nú síðast hefir sjálf stjórn
landssamtaka verkalýðsins gripið
til þess óyndisúrræðis — til þess
að reyna að halda persónulegri
aðstöðu og og tignarstöðum — að
svifta verklýðsfélögin í Alþýðu-
sambandinu því lýðfrelsi og sjálf-
stæði, sem er grundvöllur fyrir
árangursríku starfi þeirra, og ein-
oka öll þeirra ráð og málefni í
höndum lítillar klíku.
Yfir öllu þessu réttindaráni og
skerðingu á almennu lýðræði og
lýðfrelsi hlakkar svo hinn upp-
rennandi fasismi, eins og ránfugl
yfir bráð — fiskar í gruggugu
vatni lýðfrelsisskerðinganna,
reiðubúinn til að hrifsa til sín þá
mörgu lýðræðissinna, sem viltir
verða og vonsviknir vegna slíkrar
rangfærslu lýðræðisins, sem hér
hafa verið nefnd aðeins nokkur
dæmi um.
í öllu þessu felst veruleg hætta
á, að íslenzka þjóðin, fyrir eigin
aðgerðir, fyrirgeri almennum
þegnréttindum og þjóðfrelsi.
En sú hætta er ekki óumflýjan-
leg.
Ef öll hin lýðræðissinnuðu
fjöldasamtök, sem grundvölluð eru
á okkar lýðfrjálsu stjórnarskrá,
eins og t. d. verklýðsfélögin, sam-
vinnufélögin, ungmennafélögin,
íþróttafélögin og annar frjálshuga
félagsskapur yngri og eldri, sam-
einuðu krafta sína í öflugri bar-
áttu til vemdar ríkjandi lýðrétt-
indum, og til endurbóta og full-
komnunar almennra þegnréttinda
— og veittu þeim pólitísku flokk-
um einum brautargengi, sem
framfylgdu slíkri stefnu í verki —
þá v«ri fasismahœttan, innsrn frá,
útilokuð. — Þá væru þegnréttindi
íslenskrar alþýðu tryggð, og þar
með skapaður grundvöllur fyrir
baráttu þjóðarinnar út á við, fyrir
frelsi sínu og sjálfstæði.
ÞAÐ ER EINN SÁ HÖFUÐ-
LÆRDÓMUR, SEM ÍSLENSKA
ALÞÝÐAN V E R Ð U R AÐ
LEGGJA SÉR RÍKT A HJARTA
Á ÞESSUM MINNINGARDEGI
FULLVELDISINS.
Er íslensku sjálfstæði hætta
búin af erlendri ásælni og yfir-
gangi?
ísland hefir, í eitt skifti fyrir
öll, lýst yfir ævarandi hlutleysi
sínu í ófriði. Þjóðréttarfræðingar
hafa deilt um það, hvort sú yfir-
lýsing hafi nokkurt alþjóðlegt
gildi á þann veg, að öðrum þjóð-
um sé skylt‘að virða þetta hlut-
leysi. Og ísland, sem sjálft er
varnarlaust með öllu, hefir ekki
samning við nokkurt stórveldi um
að vernda sjálfstæði sitt gegn er-
lendum yfirgangi.
Hvað sem hefði mátt álíta um
hlutleysis-yfirlýsingu íslenska rík-
isins, fyrir nokkrum árum, þá er,
án efa, öllum ljóst, að nú, eftir
valdatöku fasismans í þremur
stórveldum heimsins, og bandalag
þeirra til undirokunar þjóða og
landa, þá er þessi yfirlýsing
minna virði en pappírinn, sem hún
er skrifuð á. — Þegar hvert sjálf-
stætt ríki af öðru — ríki sem eru
í alþjóðlegu bandalagi og hafa
sjálf verulegar hervarnir — eru
þurkuð út af landabréfinu sem
slík, með áður óþektu ofbeldi,
eftir dutlungum nokkurra valda-
(Framh. á 4. síðu).
Fjárhagsnefnd
felstá kröfurVerkamanna-
félags Akureyrar um kaup-
gjald við tunnusmíðið.
Tilboð Erlings um
kauplækkun, frá
því sem tíreilf var
§.l. velur, ekki þegið.
í síðasta tbl. var sagt frá því, að
Verkamannafélag Akureyrar vildi
ekki fallast á beiðni bæjarstjórnar
um að samþykkja að verkamönn-
um við tunnusmíðið yrði greitt að-
eins kr. 1.20 á kl.st. og beykirum
kr. 1.35. — Bauð félagið hinsvegar
að sætta sig við, að kaupið yrði
kr. 1.35 og kr. 1.50 á kl.st. Jafn-
framt voru sett skilyrði um, að
hver verkamaður fengi, saman-
lagt, ekki minna en tveggja mán-
aða vinnu og ávalt fullan vinnu-
dag, þ. e. 8 kl.st. á dag.
Fjárhagsnefnd hélt fund um
málið s. 1. laugardag. Lá einnig
fyrir þeim fundi bréf frá Erlingi
Friðjónssyni, þar sem hann tjáir,
að 13. f. m. — það er 2 DÖGUM
ÁÐUR en bæjarstjórn ákvað að
fara fram á nokkurn afslátt á
kaupi — hafi félag hans samþykkt
að láta afskiptalaust þó ekki yrði
borgað hærra kaup við tunnu-
smíðið en kr. 1.20 og kr. 1.35 á
klukkustund,
Samkvæmt þeirri reynslu, sem
fékkst af mánaðarkaupgreiðslunni
s. 1. vetur, er sannanlegt, að þetta
tímakaup, án nokkurrar vinnu-
tryggingar, er verkamönnunum
talsvert óhagkvæmara en það
mánaðarkaup (kr. 230.00), sem þá
var greitt. Tilboð Erlings fól því í
sér talsverða LÆKKUN frá því
kaupi, sem greitt var við tunnu-
smíðið s. 1. vetur.
Þrátt fyrir þetta „góða boð“
„verklýðsforingjans“ varð fjár-
hagsnefnd samála um að leggja til
við bœjarstjórn, að hún samþykki
kröfur Verkamannafélags Akur-
eyrar um kaupgjald við tunnu-
smíðið, í vetur, þ. e. kr. 1.35 á kl.st.
fyrir almenna verkamenn og kr.
1.50 á kl.st. fyrir beykira vg
flokksstjóra.
Má telja alveg víst, að bæjar-
stjórn samþykki þá tillögu nefnd-
arinnar — og verður Erlingur
auminginn þá að sætta sig við það,
að tunnusmíða-karlarnir fái frá
11% til 12Vz% hærra kaup, en
hann kærir sig um handa þeim.
Hinsvegar taldi meirihluti fjár-
hagsnefndar sig ekki geta gengið
að skilyrðunum, sem sett voru
(Framhaid á 4. siðu).