Verkamaðurinn - 23.09.1939, Blaðsíða 1

XXII. ÁRG. Laugardaginn 23. sept. 1939. 38. tbl.
Rauði herinn tekur
gömlu sovéthéruðin frá
1920 aftur, eftir hrun
pólska ríkisins.
Stórjarðeignum aðals-
manna og annara auð-
manna hefir strax verið
skift meðal sm'ábænd-
anna.
Að morgni 17. þ. m. afhenti Mo-
lotoff, forsætis- og utanríkismála-
ráðherra Sovétríkjanna, sendi-
herra Póllands tilkynningu þess
efnis, að þar sem pólska ríkið
væri hrunið í rústir, telji Sovét-
stjórnin skyldu sína að gæta ör-
yggis Sovétríkjanna og vernda þá
Rússa, sem í Póllandi búa. Hefði
því stjórnin fyrirskipað Rauða
hernum að taka Vestur-Hvíta-
Rússland og Vestur-Ukrainu und-
ir vernd sína.
Snemma að morgni sama dags
fór svo Rauði herinn yfir landa-
mæri Póllands á næstum því öllu
svæðinu milli Lithauen og Rú-
meníu eða á um 800 km. svæði og
hafði að kvöldi sama dags sótt
fram um 40—80 km. Síðan hefir
sókn Rauða hersins látlaust hald-
ið áfram og hefir hann nú tekið
nær allar helstu borgirnar á því
svæði er honum var ,faiið að
vemda. Hefir þýski herinn víða
hörfað undan, m. a. frá olíulind-
unum í Galiciu. Allar fregnir
benda til þess að Rauði herinn
hafi yfirleitt mætt mjög lítilli
mótspyrnu og hlutlausar fregnir
herma að pólskar liðsveitir hafi
jafnvel sumstaðar gengið í lið
með honum. Það hefir vakið
mikla athygli hversu mikla á-
herslu Rauði herinn lagði á það
að loka í skyndi landamærum
Póllands og Rúmeníu. Þykir nú
öllum auðsætt eftir þá atburði
er gerst hafa í Rúmeníu síðustu
daga, hvað hafi valdið þessum
hraða Rauða hersins meðfram
rúmensku landamærunum.
Síðustu fregnir herma að skift-
ing Póllands verði í höfuðatriðum
á þann veg, að markalínan liggi
næstum því yfir þvert landið í
gegnum Varsjá. Hafa þá Sovétlýð-
veldin ekki aðeins sameiginleg
landamæri með Rúmeníu heldur
einnig Ungverjalandi og hluta af
Slovakíu.
í þeim héruðum, sem Rauði
herinn hefir tekið, hefir þegar
farið fram skifting stórjarðeign-
anna milli smábændanna. Kensla
er byrjuð aftur í skólunum á
þessu svæði, hermenn þeir sem
Rauði herinn hefir tekið til fanga
hafa verið afvopnaðir og síðan
látnir lausir. í fyrradag var tug-
um þúsunda af blaðinu „Pravda“
dreift meðal íbúanna og rússnesk-
ir úrvals leikaraflokkar, m. a.
margir bestu söngmenn Rússa,
halda sýningar í hinum nýju
Sovéthéruðum, og er sýningunum
þannig fyrirkomið, að sýningar-
gestirnir fái fræðslu um stjórnar-
hætti, menningu og framkvæmdir
í Sovétlýðveldunum.
Yf i rlýsi ng
Mo I otof f s.
Molotoff, forseti þjóðfulltrúa-
ráðs Sovétríkjanna og þjóðfulltrui
utanríkismála gaf eftirfarandi yf-
irlýsingu í ræðu, er útvarpað var
frá öllum stöðvum Sovétríkjanna
17. sept., kl. 11,30. Birtist hér út-
dráttur yfirlýsingarinnar.
Pélagar, borgarar!
Atburðir þeir, er orðið hafa í
þýsk-pólsku styrjöldinni hafa leitt
í ljós innri veikleika og vöntun á
starfshæfni pólska ríkisins. Yfir-
ráðastéttir Póllands eru örþrota.
Alt hefir þetta gerst á örskömm-
um tíma. Á hálfum mánuði hefir
Pólland mist allar iðnaðarmið-
stöðvar sínar, flestar stórborgirn-
ar og aðrar þýðingarmiklar
stöðvar. Varsjá er ekki lengur
höfuðborg pólska ríkisins, enginn
veit um dvalarstað pólsku stjórn-
arinnar. Hinil duglausu foringjar
pólsku þjóðarinnar hafa skilið
hana eftir varnarlausa. Pólska
ríkið og stj$m þess eru í reynd
Fo rsæfis ráð he ra
Rúmeniu myrtur
ai fasistum
Forsætisráðherra Rúmeníu, Ca-
inescu, var myrtur s. 1. fimtudag
á götu í Búkarest. Morðingjarnir
voru úr flokki naziola »Járnvarð-
arliðsins« sem var bannaður fyr-
ir nokkru. Morðingjarnir og fleiri
asistar voru handteknir og skotn-
ir. Lögreglan hefir fundið leyni-
skjöl á þýsku, fyrirskipanir til
þýskra nazista í Rúmeníu, um
það, hvernig þeir skyldu haga
sér þegar þýski herinn kæmi að
landamærum Rúmeníu og Pól-
lands. En Rauði herinn hefir
lokað þessum landamærum eins
og kunnugt er og þar með eyði-
lagt þau áform nazismans að
leggja undir sig kornlandið Rúm-
eníu og hinar auðugu oliunámur
þar. Þykja þessar aðgerðir Rússa
benda ótvírætt til þess að um
enga vináttu sé að ræða milli
stjórnar Sovétlýðveldanna og
þýsku stjórnarinnar.
Nazistastjórnin beitir
bræðilegri grimd.
Mörg hnndruð upp-
reistarforingfar
skutnir án dóm§ og
laga.
Fregnir herma að víðtæk upp-
reistarhreyfing hafi brotist út í
byrjun þessarar viku í Bæheimi,
Mæri og Slovakíu. Hefir nazista-
stjórnin beitt hræðilegri grimd
til að reyna að bæla uppreistina
niður. Hafa þúsundir manna verið
handteknir og mörg hundruð
skotnir án dóms og laga. Svo
harðvítug hefir baráttan verið, að
ekki lengur til. Með tilliti til
þessa ástands eru samningar þeir,
sem gerðir hafa verið milli Sovét-
ríkjanna og Póllands úr gildi
fallnir.
í Póllandi hefir skapast ástand,
er krefst sérstakrar varúðar af
hálfu sovétstjórnarinnar um ör-
yggi Sovétríkjanna. Pólland er
orðið opið fyrir hverskonar
óvæntum atburðum, er gætu þýtt
hættu fyrir land vort.
Sovétstjórnin hefir fram að
þessu verið hlutlaus. En hún get-
ur ekki lengur verið afskiftalaus
(Framhald á 4. síðu) .
Friðarsamn-
ingur milli
Rússaog
Japana.
Japanir eru nú orðnir vonlausir
um að yfirbuga Rauða herinn í
hinu fjarlæga austri og hafa frið-
arsamningar verið undirritaðir
milli Rússa og Japana. Samkvæmt
samningnum á sameiginleg nefnd
að ákveða landamærin milli Mon-
golalýðveldisins og Mandsjúkúó.
Vegna þess hvað sterlingspund-
ið hefir nú fallið mikið, hefir rík-
isstjórnin gefið út bráðabirgðalög
þar sem ákveðið er að skilja ís-
lensku krónuna frá sterlingspund-
inu. Ef sterlingspundið fellur nið-
ur fyrir það, að 4,15 dollarar séu í
pundi, þá skal krónan skráð í
hlutfalli við dollarinn en ekki
pundið. Samt sem áður hefir nú
krónan fallið um 11%.
konur hafa barist gegn nazistun-
um með naglreknum spýtum og
öðru því, sem hendi er næst.
„Frelsisstöðin“, hin leynilega út-
varpsstöð andstæðinga nazismans,
hvetur stöðugt andstæðinga naz-
ismans til að hefja uppreist og
kollvarpa harðstjórninni. S. 1.
fimtúdag sendi hún m. a. út ávarp,
sem endaði þannig: „Sú stund
nálgast, að öll þýska þjóðin rís
gegn Hitler og afnemur ógnar-
stjórn nazismans. Niður með Hit-
ler! Lifi hið frjálsa Austurríki og
hin frjálsa Tékkoslovakía! Lifi hið
frjálsa, þýska lýðræðisríki!“
„Frelsisstöðin“ útvarpar reglu-
lega á bylgjulengdinni 29,8 m. kl.
21 (ísl. sumartími) og á 40,9 m. kl.
1930 og svo oft endranær á sömu
bylgjulengdum.
Dr. Benez, fyrverandi forseti
Tékkoslovakíu hefir í útvarps-
ræðu í London hvatt Tékka til
i«npreistar gegn Hitler.
Nýja Esja komin
til landsins.
Esja hið nýja skip rikisins
kom til Reykjavikur kl. 11 í gær-
dag. Blaðamönnum og fleirum
var boðið um borð til að skoða
hið nýja skip. Esja leggur af stað
á morgun áleiðis hingað til Ak-
ureyrar.
llppreist Tckka og SIo-
vaka liafin gegn Hitler