Dagur - 15.01.2000, Blaðsíða 1

Laugardagur 15. janúar - 2. tölublað 2000
Svona leit Skuggahverfi út fyrir um 70 árum. Skúiagata lá þá meðfram ströndinni en nú liggur Sæbraut á uppfyllingum þar fyrir framan. Olíugeymarnir
stóðu á Klöpp og á þeim stað er nú bensinstöð Olís. Austar er Kveldúlfsbryggja og þar fyrir ofan saltfiskreitir og Kveldúlfshúsin sem rifin voru fyrir
nokkrum árum, en þau viku fyrir háhýsum, sem nú rísa hvert af öðru við Skúlagötuna. Þar fyrir vestan er hús Völundar og enn vestar nær höfninni er Ný-
borg, þar sem lengi var eina áfengisútasalan í Reykjavík. Sem sjá má var þarna mikið athafnasvæði um miðbik aldarinnar, en er nú að breytast í íbúða-
byggð. Neðst tii vinstri á myndinni sér í hluta af Lindargötu.
Skuggahverfínu vex
fískur unt hrygg
FREYJA
JÓNSDÓTTIR
skrifar
Híbýli þeirra sem fyrst byggðu
Skuggahverfi voru torfbæir á víð
og dreif. Götur voru engar en
troðningar mynduðust á helstu
gönguleiðum á milli bæjanna. I
votviðrum rann vatnið eftir götu-
slóðunum, börnum til ánægju en
fullorðnum til ama. I þessum
kofum bjó yfirleitt sárafátækt fólk
sem þurfti að þola að hinir efna-
meiri litu niður á það. Þó er ekki
annað að sjá en þetta fólk hafi
flest borið gæfu til þess að sjá fyr-
ir sér og sínum án þess að þiggja
af sveit.
I kringum 1870 voru reist tvö
fyrstu timburhúsin í hverfinu,
bæði við Smiðjustíg. Annað þeir-
ra var svo nefnt Einarshús, er var
á þeim slóðum sem nú er hornið
á Smiðjustíg og Hverfisgötu.
Húsið reisti Einar snikkari. Ann-
að húsið var kallað Eyjólfshús,
sem Eyjólfur Þorvaldsson smiður
Sikðn "Eftir 1880 voru byggðir
nokkrir steinbæir í hverfinu.
Einn þeirra var Tobíasarbær,
kenndur við Tobías skósmið sem
þar bjó. Tobíasarbær var á þeim
slóðum sem nú er Lindargata 44.
Steinbærinn Tóftir var byggður
árið 1884, þar sem nú er Lindar-
gata 11A. Einar Arason, tómthús-
maður, var fyrsti eigandi hans.
Þar hafði áður verið torfbær. Á
Lindargötu 22 var byggður torf-
bær af Jörgen Þorsteinssyni,
tómthúsmanni, árið 1868. Jón
Jónsson, tómthúsmaður, reisti
þar steinbæ 1892, en bærinn var
rifinn 1977 og er Ióðin nú auð og
notuð fyrir bílastæði. Vaktara-
bærinn var steinbær reistur 1894
af Guðmundi Stefánssyni stýri-
manni. Bærinn var rifinn fyrir
fjörutíu árum. A lóð Vaktarabæj-
arins var byggt timburhús árið
1902, Lindargata 35. Hér hefur
aðeins verið minnst á nokkra
steinbæi sem stóðu í Skugga-
hverfinu, þeir voru mun Fleiri en
allflestir þeirra voru látnir víkja
fyrir byggingu timburhúsa.
Um og upp úr aldamótunum
fjölgaði timburhúsum f Skugga-
hverfi og voru mörg þeirra byggð
af góðum efnum, rúmgóð og
Aimar hluti greinar
um byggingasögu
hverfis sem kennt var
við kotið Skugga
reisuleg. Mörg af þessum húsum
stóðu neðan Lindargötu þar sem
nú eru bílastæði. Flest húsin
voru flutt í burtu á níunda ára-
tugnum og byggð upp á öðrum
stöðum í borginni. Nokkur af
þessum húsum voru sett niður
vestur á Bráðræðisholti og önnur
eru við Skerplugötu. Húsið sem
var á Lindargötu 37, byggt 1902
af Guðmundi Stefánssyni skip-
stjóra, var flutt að Bjargarsíg 12
árið 1982.
Þegar Hverfisgata var lögð náði
hún fyrst ekki nema vestur að
Vatnsstíg. Upp úr aldamótunum
var vestari endi hennar lengdur
niður að Klapparstíg en árið
1906 var hún lögð niður á Lækj-
argötu/Kalkofnsveg og liggur endi
götunnar þar yfir sem Arnarhól-
straðir voru. Gatan dregur nafnið
af Skuggahverfinu en talið er að
nafnið Skuggahverfisgata hafi
þótt of langt og því verið stytt í
Hverfisgötu. Fyrsta húsið sem
var reist við framlengingu göt-
unnar var hús Landsbókasafns-
ins.
Upp úr aldamótunum hófu
nokkur fyrirtæki starfsemi sína í
Skuggahverfinu. Timburverslun-
in Völundur byggði stórhýsi yfir
starfsemi sína á horni Klappar-
stígs og Skúlagötu. Húsið var
byggt af timbri í svipuðum stíl og
Iðnskólinn við Lækjargötu.
Gert var út frá Klapparvör fyrir aldamótin 1900
og þar stóð samnefndur bær. Fjöldi árabátanna á
kambinum sýnir að þarna var stunduð talsverð
útgerð. Klapparstígur er kenndur við Klöpp.
Rekstur fyrirtækisins hófst 1905
og markaði spor í vélavæðingu á
Islandi. I trésmiðjunni voru nýjar
og vandaðar trésmíðavélar.
Arið 1912 var útgerðarfélagið
Kveldúlfur stofnað. Félagið
byggði yfir starfsemi sína í
Skuggahverfi, stórt steinsteypu-
hús sem hýsti alla starfsemi fyrir-
tækisins. Húsið var nefnt Kveld-
úlfshöfði. Bryggja var fyrir neðan
húsið beint niður af Vatnsstíg.
Miklir fiskreitir voru austan við
Vatnsstíginn.
Fyrir austan fiskreitina, neðan
Lindargötu, reisti Sláturfélag
Suðurlands hús árið 1907. Þetta
var mikil bygging og var slátur-
húsið fyrsta byggingin í húsa-
þyrpingu á lóðinni. Þar var síðan
reist frystihús, salthús, reykhús,
pylsugerð, skrifstofur og mötu-
neyti starfsfólks, svo að eitthvað
sé nefnt. Hús þessi hafa nú verið
rifin og á lóðinni er nú risið stórt
og glæsilegt fjölbýlishús.
Heildverslun Garðars Gísla-
sonar & Hay reisti hús yfir starf-
semi sína 1910 nokkru austar en
Sláturfélagið. Fyrirtækið stund-
aði bæði inn- og útflutning. I því
húsi var síðar kjötvinnslan Búr-
fell, einnig voru þar saltaðar gær-
ur og ýmislegt annað sem tengd-
ist afurðum frá bændum var
meðhöndlað þar.
Arnarhvoll er númer 1 við
Lindargötu, skristofuhús ríkisins,
reist 1929. Það er byggt á landi
Arnarhóls og má um það deila
hvort það er innan Skuggahverf-
is. Dómhús Hæstaréttar var
byggt 1942 fast upp að Arnar-
hvoli.
Arið 1939 hóf gosdrykkjaverk-
smiðjan Sanitas rekstur á Lindar-
götu 9. Byggt var yfir verksmiðj-
una einlyft steinhús. A lóðinni
hafði áður verið steinbær sem
byggður var árið 1889. Eigandi
hans var Guðrún Sigurðardóttir
ekkja. Bærinn var nefndur Litla-
land. Arið 1942 reistu eigendur
Sanitas þrílyft verksmiðjuhús úr
steinsteypu á lóðinni. 1962 var
húsinu breytt og byggð þakhæð
ofan á það. Sigvaldi Thordarson
var arkitekt að þessari breytingu.
Árið 1959 flutti Sanitas starfsemi
sína úr húsinu og hefur húsið eft-
ir það verið starfrækt af nokkrum
stéttarfélögum sem hafa þar
skrifstofur sínar. Iþróttahús Jóns
Þorsteinssonar sem var lengi hel-
sta íþróttahúsið í bænum er á
Lindargötu 7, byggt á sömu lóð
og Lindargata 9 og 9a. Það hús
er núna notað undir leiklistar-
starfsemi.
Smjörlíkisgerðin Svanur og
konfektgerðin Víkingur byggðu
yfir starfsemi sína á Vatnsstíg 11,
þriggja hæða steinhús. Fyrir
tveimur áratugum var húsið gert
að íbúðarhúsi sem nú
eru í margar einstak-
Iingsíbúðir. Smjörlík-
isgerðin Smári og
sápugerðin Máni
voru á Veghúsastíg 7.
Þar var síðan bókaút-
gáfan Helgafell sem
var í eigu Ragnars í
Smára. Húsið var síð-
an selt Reykjavíkur-
borg sem lét fara
fram miklar endur-
bætur á eigninni og
þar er nú leikskólinn
Lindarborg.
Fráinhald 'á bls 3.