Dagur - 18.04.2000, Blaðsíða 3

ÞRIfíJVDAGlIR 18. APRÍL 2 000 - 19
T*Mptr_
BREF TIL KOLLU
skrifar
Elsku Kolla
Ég gat ekki hætt að hugsa
um þennan dreng. Er
reyndar enn að hugsa urn
hann. Mörgum vikum
seinna. Sé hann stöðugt
fyrir mér. Lítinn, grann-
holda, með svarta lokka,
stór möndlulaga augu. Ein
framtönnin farin. Sex ára
krfli. Svo umkomulaus. En
samt með mannslíf á samvizkunni.
Þú hefur eflaust heyrt þessa frétt, Kolla:
„Sex ára drengur banar bekkjarsystur.“
Bandaríska þjóðin stóð á öndinni eitt
augnablik. Reif í hár sitt, fórnaði höndum.
„Góður guð, hvar endar þetta? Sex ára
morðingi. Lendir hann í rafmagnsstólnum?
Hvar fékk hann eiginlega byssu? Hlaðna
byssu?“
Spyr sá sem ekki veit! Hér í landi liggur
hlaðin byssa við hvers manns rúm. Er eins
konar karlmennskutákn Bandaríkjamanna.
Þær eru til sölu á hverju götuhorni. Þarf
ekki einu sinni að skrá kaupin. Það væri
skerðing á persónufrelsi, segja Kanarnir!
Það læra börnin, sem fyrir þeim er haft.
Enginn er lengur óhultur. Og nú er svo
komið, að í upphafi hvers dags - að loknum
morgunsöng og guðsorði - er leitað á nem-
endum í efstu bekkjum barnaskóla og í
gagnfræðaskólum. Það er að vísu ekki enn
farið að leita meðal yngstu nemendanna!
Hver var þessi drengur?
Þennan sama morgun hafði hann komið í
skólann með byssu í vasanum. Alvörubyssu.
Hún var lítil, fór vel í hendi. Jafnvel í hendi
sex ára strákhnokka. Að lokinni fyrstu
kennslustund, þegar ílestir voru farnir út á
gang, tók hann byssuna úr vasanum. Kayla
sat enn við borðið sitt. Var að narta í brauð-
sneið. Mamma hafði smurt nesti um morg-
uninn. Hann leit á hana, sagði eitthvað si
svona: „Þú ert vond við mig“ og skaut. Því
næst lagði hann frá sór byssuna og gekk inn
til skólastjórans.
Kayla var dáin. Innan stundar kom lög-
reglan á staðinn. Drengurinn var hræddur
við lögregluna. Þeir gáfu honum liti og blöð.
Honum fannst gaman að teikna. Gleymdi
sér um stund.
Fullorðna fólkið stóð ráðþrota. Þetta var
bara barn. Skildi ekki glæpinn. Hafði ætlað
að hræða Kaylu. Hún hafði verið vond við
hann. Hann vissi ekki, að þetta var í alvöru.
Hann hafði sé byssur í sjónvarpinu. Það var
aldrei í alvöru. Frændi átti litlu byssuna,
sem enn lá á skólaborðinu.
Það var farið að leita að frænda. Hver
var þessi drengur, annars? Hvaðan kom
hann? Hörundið eins og súkkulaði á litinn.
Augun stór og spurul. Buxurnar hengu utan
á honum. Bara í stuttermabol. Um miðjan
vetur. Nafnlaus drengur úr fátækrahveríl
stórborgarinnar. Hver var hans sök? Að
vera fátækur, umkomulaus, heimilislaus?
Að vera móðurlaus, föðurlaus? Hver ætlar
að dæma þennan dreng?
Hann á að vjsu móður og föður. Faðirinn
er kornungur. Á samt langan glæpaferil að
baki. Ánetjaðist snemma eiturlyijum. Hefur
„Þaö læra börnin, sem
fyrir þeim er haft. Á
meðan byssur liggja á
glámbekk, á meðan fé-
lagsleg samábyrgð er í
lágmarki, getur bara
þjóðin sjálfri sér um
kennt."
að gæta
bróður míns?
setið í fangelsi öll sex árin, síðan drengur-
inn fæddist.
Á meðan hefur móðirin reynt að sjá ein
fyrir þremur börnum. Vinnur ijórtán tíma á
dag. Börnin hafa því að mestu gengið
sjálfala. Gegnir tveimur störfum. Vinnur í
matvöruverslun á daginn og kafijhúsi á
kvöldin. Samt duga launin ekki. Átti ekki
fyrir húsaleigunni. Var vísað á dyr. Á göt-
unni með þrjú börn. Heimilislaus. IJvað átti
hún að gera? Hún leitaði til ættingja og
vina. Yngsta barnið var sent í aðra sveit.
Drengirnir fengu inni hjá bróður hennar í
sama bæ.
Hver er hiim seki?
Það voru liðnir tíu dagar, frá því þeir fluttu
til frænda. Húsið hans stendur við eyðilega
götu í útjaðri borgarinnar. Lítið timburhús
með plastpoka fyrir gluggum. Hurðin stend-
ur opin upp á gátt. Fólk að koma og fara
allan daginn. Dópsalar og mellur eiga at-
hvarf í þessu húsi. Bræðurnir sitja á tröpp-
unum. Leika sér aldrei. Sitja bara þarna.
Kannski að bíða eftir einhverju. Bíða eftir
að inamma sæki þá. Fari með þá burt.
Bjargi þeim. Þeir eru bara smábörn.
Innan úr húsinu berst stöðugur hávaði,
rifrildi, stundum skothvellir. Þeir liafa sóð
byssuna. Hún er geymd í skókassa inni í
svefnherbergi. Frændi hefur sýnt þeim
hana. Lítil og meðfærileg. Alveg eins og
leikfang. Inni er allt á tjá og tundri. Upp-
þornaður kjúklingur á pönnunni í eldhús-
inu. Isskápurinn tómur. Skítug dýna í svefn-
herberginu. Gamall sófi í stofunni. Þar
liggja strákarnir á nóttunni. Verður varla
svefnsamt.
En samt fóru þeir í skólann á morgnana,
Kolla. Ifvað dró þá í skólann? Það var eng-
inn, sem fylgdi þeim. Enginn sem kvaddi þá
á skólatröppunum. Enginn, sem kyssti þá.
„Gangi þér vel í dag, elskan." Allir hinir
fengu koss í kveðjuskyni.
Þeir í'óru samt í skólann. I skólanum var
hlýtt. Þar var matur á borðum. Skólinn var
eini fasti punkturinn í líil þessara bræðra.
Enginn spurði, hvaðan þeir kæmu, eða við
hvaða aðstæður þeir lifðu. Þegar skotið reið
af, komu allir af fjölluin - kannski ég ætti
að segja úr úthverfunum.
Vesalings móðirin er ákærð fyrir van-
rækslu. Líklega verða börnin öll tekin af
henni. Faðirinn situr áfram í fangelsi. Af-
plánar enn í nokkur ár. Frændi verður
dæmdur fyrir morð af gáleysi. Hann átti
byssuna. Hver er svo hinn seki?
Er það móðirin, sem gat ekki unnið fyrir
fjölskyldunni? Er það faðirinn, sem varð
dópinu að bráð? Eða er það bróðirinn, sem
geymdi byssu í skókassa?
Það læra börnin, sem fyrir þeim er haft.
Á meðan byssur liggja á glámbekk, á með-
an félagsleg samábyrgð er í lágmarki, getur
bara þjóðin sjálfri sér um kennt. Ég sé hann
enn fyrir mór. Með svarta lokka og möndlu-
laga augu. Hvers á hann að gjalda með
skarð í tönn? Fórnarlamb við miskunnar-
lausar aðstæður. Á ég að gæta bróður
míns?
Þín Bryndís
MENNINGAR
LÍFID
Bara stelpa
Fyrsta bindi end-
urminninga iit- Gunnþóra
llöfundarins Og Gunnarsdóttir
blaðamannsins
Lise Nörgaard heitir Bara
stelpa. Þar segir Lise frá sín-
um ungdómsárum í IJró-
arskeldu, frá
fæðingu til 18
ára aldurs er
hún byrjaði
sem blaða-
maður á Ro-
skilde Dag-
blad. Frá-
sögnin er
leiftrandi af
húmor og
hlýju en með
alvarlegum
undirtóni því frá barnæsku
barðist hún fyrir jafnrétti
kvenna og karla. Lise
Nörgaard hefur skrifað í
Hjemmet, Berlinske tidende
og Politiken og íslendingar
muna flestir eftir sjónvarps-
þáttunum vinsælu Matador
en Lise var einmitt höfundur
þeirra.
„ber“ í VHnius
Dansleikhús með Ekka mun
sýna verkið „ber“ á alþjóð-
legri nútímadanshátíð í Vilni-
us í Liháen nú um páskana
og er ellefu manna hópur á
förum út í því tilefni. „Ber“
sem fjallar um ofbeldi og út-
skúfun var sýnt í Tjarnarbíói
í haust við
góðar und-
irtektir en
í verkinu
hafa dans,
leiklist og
tónlist jaft
vægi í
___ einni
heild. Þar
sem þær listgreinar eru í
raun alþjóðlegt tungumál eru
sýningar eins og „ber“ til-
valdar til sýninga hvar sem
er. Dansleikhús með Ekka
mun sýna á menningardegi
Islendinga á EXPO 2000,
heimssýningunni í Hannover
og verður með nýtt verk á ís-
lensku leiklistarhátíðinni Á
mörkunum, í haust.
Úr sýningunni „ber"
Glæpa-
samsuða
Því hefur löngum verið haldið
fram að íslenskir rithöfundar
eigi í hinu mesta basli við að
skrifa trúverðugar sakamála-
sögur. Ný sakamálasaga Leynd-
ardómar Reykjavíkur 2000 er
vel til þess fallin að styrkja þá
skoðun. En um leið ber þess að
geta að fyrirfram var ekki við
því að búast að vel tækist til,
þar sem átta höfundar standa
að verkinu. Slík samsteypa er
einfaldlega ekki góð uppskrift
að heilsteyptu skáldverki.
Höfundar hafa kosið að hrúga sam-
an kynlííi og ofbeldi og blanda saman
við það græskulausu gamni. Meinið er
að gamanið er ekki nægilega vandað,
MENNiniGAR
VAKTIN
Kolbrún
Bergþórsdóttir
skrifar
þegar líður á þynnist söguþráð-
urinn, verður ótrúverðugur og
banal og sagan hættir að vera
skemmtileg.
Viktor Arnar Ingólfsson hef-
ur söguna ágætlega, í fjörugum
og hröðum stíl og Hrafn Jökuls-
son tekur við og á kannski
fyndnasta sprett bókarinnar í
frásögn af umijöllun frétta-
manns Stöðvar 2 á morðmál-
inu. Hrafn kynnir einnig til sög-
unnar fréttamann á DV sem er
skemmtileg týpa, en aðrir höf-
undar nýta sér þá persónu illa og í
framhaldinu koðnar hún niður.
Birgitta Halldórsdóttir tekur við af
Hrafni og hennar þáttur virkar nokk-
/ tilefni afviku bókarinnar kom út sakamálsagan
Leyndardómar Reykjavíkur 2000 en höfundar hennar
eru átta talsins.
uð stirður. Arnaldur Indriðason finnst
mér standa sig best, hann hleypir
miklu fjöri í frásögnina með flótta og
sérkennilegri uppgötvun í lokin. En þá
kemur að þætti Stellu Blómkvist og
þar er fiestu klúðrað sem hægt er að
klúðra. Stella blessunin kemur sög-
unni í svo útjaskaðan farveg að höf-
undunum sem á eftir koma tekst
aldrei að koma henni á fiug. Þannig
verður bókin ekki annað en enn ein
viðbótin við þær mislukkuðu saka-
málasögur sem skrifaðar hafa verið
hér á landi síðustu árin.