Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1985, Blaðsíða 14

14
DV. MIÐVIKUDAGUR18. DESEMBER1985.
Menning Menning Menning Menning
Örbirgð og auður
Sigurdur G. Magnússon.
LÍFSHÆTTIR I REYKJAVÍK, 1930-1940.
Útg. Menningarsjóður 1985.
Ekki hafa tímabilinu 1920-1940
verið gerð mikil skil af fræðimönn-
um, að minnsta kosti ekki að því, er
snertir sögu Reykjavíkur. Svo virðist
þó sem nú á allra seinustu árum, sé
nokkur áhugi að vakna á þessu
tímabili rísandi borgarmenningar,
örlagaríkra þjóðfélagsumbrota, bæði
í stjórnmálum og atvinnumálum.
Tómas Guðmundsson segir í sam-
talsbókinni, sem Matthías Johann-
essen skráði og út kom fyrir aldar-
fjórðungi: „Það væri synd að segja,
að bærinn hafi verið í miklu áliti á
þeim árum, og þeir voru fæstir, sem
sáu nokkuð fallegt við hann.“
í þá daga var Reykjavík ekki fjöl-
mennari en' svo, að „allir þekktu
alla“ eins og sagt var, en það voru
auðvitað ýkjur. Það var þó talið, að
þetta ætti hér um bil við sr. Bjarna.
Allir þekktu hann, og ekki voru þeir
margir, a.m.k. sem komnir voru af
barnsaldri, sem hann ekki kunni skil
á. Samskipti manna voru miklu per-
Reykjavík á fjórða áratugnum.
HENTUGAR JÓLAGJAFIR
FYRIR BÍLINN
P
^ Skíðabogar,
U burðarbogar,
(1 skíðahöldur,
toppgrindur,
[i bílatjakkar,
p hjólatjakkar
p hílskúrinn.
Allskonar
verkfæri
á
hagstæðu
verði.
Póstsendum
tnultx1
Bílavörubúðin
FJÖÐRIN
Skeifunni 2
82944
Púströraverkstæói
83466
Bókmenntir
PALL LINDAL
sónulegri en nú er, því olli nábýlið
eða návígið með kostum sínum og
göllum. Og nú eru ýmsir rosknir
Reykvíkingar famir að tala af sökn-
uði um þetta tímabil sem hina
„gömlu góðu daga“. Og þótt vissu-
lega megi sakna margs var þetta
tímabil þó mörgum afar örðugt og
þá ekki sízt seinni áratugurinn.
Ólíku samanaðjafna
Það er einmitt um hann, sem fjallað
er í athyglisverðri bók eftir Sigurð
G. Magnússon; hún nefnist Lífs-
hættir í Reykjavík 1930-1940, aukin
og endurbætt prófritgerð í sagnfræði
við Háskóla íslands.
í upphafi er gerð nokkur grein fyrir
efnahagsmálum, atvinnumálum og
h'fskjörum í Reykjavík á tímabilinu,
en svo kemur meginefnið, frásögn
af lífsháttum fimm fjölskyldna í
Reykjavík á tímabilinu. Þar er ólíku
saman að jafna. Hér er lýst heimili
auðmanns, sem kalla má, miðað við
það, sem gerðist í Reykjavík á þess-
um tíma, heimili mjög vel stæðs
læknis, heimilum tveggja heldur
efnalítilla manna, verkstjóra og iðn-
aðarmanns, sem þó komust sæmilega
af. Svo er lýst heimilishögum hjá
fólki sem við getum kallað öreiga.
Þetta er mjög fróðleg könnun og
gefur, svo langt sem hún nær, góða
hugmynd um það, sem bókarheitið
segir. Að sjálfsögðu hefði verið æski-
legt, að lýst hefði verið heimilis-
högum hjá fleiri aðilum, en einhvers
staðar verður að setja mörkin.
Inngangurinn er fróðlegur og
nauðsynlegur til að skýra almennt
það, sem á eftir kemur. Mér finnst
þó nokkuð mikið gert úr bókinni
Rauðku, sem kölluð var, en hét Álit
skipulagsnefndar um atvinnumál;
aðeins kom út fyrsti hluti þess verks.
Þar er að vísu mikinn fróðleik að
finna, en ég held, að þegar á allt er
litið, hafi áhrif hennar orðið heldur
lítil enda lognaðist nefndin út af frá
hálfunnu verki. Hér eru engin tök á
að ræða það frekar. Það kom mér
aftur á óvart að höfundur minnist
hvergi á undirstöðurit um hagi
manna í Reykjavík á þessu tímabili,
sem er Árbók Reykjavíkurbæjar
1940, eftir dr. Björn Björnsson hag-
fræðing. Þar er að finna geysimikinn
tölfræðilegan fróðleik, sem snertir
mjög þetta tímabil.
Vandað fólk
Frásagnirnar um heimilishagina
eru misjafnlega ýtarlegar. Ég held,
að mátt hefði ræða meira ýmislegar
mannlegar hliðar fremur en rekja
svo nákvæmlega sem gert er, hvernig
húsgögnum var skipað á þessum
heimilum, þótt vissulega eigi slíkt
rétt á sér.
Sameiginlegt einkenni á því fólki,
sem sagt er frá, virðist vera það, að
hér sé um að ræða fólk, sein lifði
heldur kyrrlátu, vanabundnu lífi,
laust við útsláttarsemi, bókhneigt og
vandað í öllu dagfari. Ég tók eftir
því, að alls staðar voru til hljóðfæri
á heimilunum, píanó eða stofuorgel,
nema hjá góðkunningja mínum,
Ragnari Jónssyni, fulltrúa öreig-
anna, en hann eignaðist þó grammó-
fón. Útvarp hefur verið mikill liður
í daglegu lífi fólksins og miklu meiri
samgangur við annað fólk, gesta-
gangur, en ég held, að nú tíðkist.
Að öllu athuguðu finnst mér frá-
sögn Ragnars Jónssonar, sem lengi
var starfsmaður við Austurbæjar-
skólann, og konu hans einna at-
hyglisverðust, og er þó vissulega
fengur að öllum frásögnunum. Allt
það þrotlausa basl og fordómar, sem
móðir Ragnars átti við að stríða og
svo hann sjálfur og fjölskylda hans
um langa hríð, er merkilegt frásagn-
arefni, sem öllum er hollt að kynnast.
50 ár á Laufásveginum
Ég get ekki á mér setið að gera hér
athugasemd við eina fullyrðingu,
sem getur orkað tvímælis. Á bls. 35
segir: „Skylt er að geta þess, að nær
enginn stjórnmálamaður, sem vildi
láta taka mark á sér á þessum árum,
lét sér til hugar koma leið gengis-
fellingar til viðreisnar efnahagslíf-
inu.“ Ég held nú, að t.d. Ólafur Thors
hafi örugglega látið sér til hugar
koma gengisíækkun, þótt ekki færi
kannski mjög hátt, og ekki man ég
betur en Bændaflokkurinn, sem tölu-
verður gustur var í 1934, hafi lýst
gengislækkun, sem einu helzta
stefnumáli sínu fyrir kosningarnar
það ár. í forsvari þar voru ekki
ómerkari menn en Tryggvi Þórhalls-
son og sr. Þorsteinn Briem, þáver-
andi ráðherra.
Á bls. 14 segir, að eftir því sem
næst verði komizt búi enginn kaup-
maður frá fjórða áratugnum enn í
sama húsnæði. Ég er alltaf öðru
hverju að mæta nágranna mínum,
Bergi G. Gíslasyni, á götu. Ég held,
að hann verði að teljast í hópi kaup-
manna (stórkaupmanna), sem þetta
orðalag tekur til. Ekki veit ég betur
en hann sé búinn að búa næstum 50
ár í sama húsi á Laufásveginum.
Sjálfsagt mætti nefna fleiri, sem líkt
stendur á um.
Þetta eru þó smámunir, sem varla
tekur því að nefna. Eins og ég hef
þegar tekið fram, finnst mér þetta
vera merkilegt rit um áhugavert efni,
vel af hendi leyst. Ekki trúi ég öðru
en höfundurinn eigi eftir að leggja
eitthvað fram til að varpa ljósi á
sögu Reykjavíkur. Og vissulega fer
hann vel afstað.
Nokkrar skemmtilegar myndir
prýða bókina og uppdrættir eru til
nytsemdar. Ekki hefur bókin alveg
komist undan þeim leiða prentvillul-
þúka. Frágangur þykir mér ágætur
P.L.
Nauðungaruppboð
Vegna vangreiðslu á uppboðsandvirði fasteignarinnar Drangahraun 3,
Hafnarfirði, sem seld var síðast á nauðungaruppboöi 25. júní 1985, fer
fram nauðungaruppboð á nefndri eign á henni sjálfri miðvikudaginn 18.
desember 1985, kl. 15.30.
_______________________Bæjarfógetinn I Hafnarfirði.