Dagblaðið Vísir - DV - 21.03.1992, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 21. MARS 1992.
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: HÖRÐUR EINARSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ELLERT B. SCHRAM
Aðstoðarritstjórar: HAUKUR HELGASON og ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjórar: PÁLL STEFÁNSSON og INGÓLFUR P. STEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift,
ÞVERHOLTI 11, 105 RVlK, SlMI (91)63 27 00
SlMBRÉF: Auglýsingar: (91 )63 27 27 - aðrar deildir: (91 )63 29 99
GRÆN NÚMER: Auglýsingar: 99-6272 Askrift: 99-6270
AKUREYRI: STRANDGÖTU 25. SlMI: (96)25013. Blaðamaður: (96)26613.
SlMBRÉF: (96)11605
Setning, umbrot. mynda- og plötugerð:
PRENTSMIÐJA FRJÁLSRAR FJÖLMIÐLUNAR HF , ÞVERHOLTI 11
Prentun: ÁRVAKUR HF. - Áskriftarverð á mánuði 1200 kr.
Verð í lausasölu virka daga 115 kr. - Helgarblað 150 kr.
Slegizt um safnahús
Brýnna er aö lina húsnæðisþrengsli Hæstaréttar en
forsætisráðuneytisins, því að húsnæði Hæstaréttar hef-
ur verið óbreytt áratugum saman, þrátt fyrir fjölgun
mála og dómara, en ráðuneytið hefur smám saman get-
að ýtt öðrum ráðuneytum úr stjórnarráðshúsinu.
Ennfremur er ódýrara að flytja Hæstarétt fyrir 100
milljónir í safnahúsið við Hverfisgötu en að byggja yfir
hann fyrír 300 milljónir króna. Það tekur auk þess
skemmri tíma að flytja Hæstarétt yfir götuna en að
hanna og byggja nýtt hús á ótilgreindum stað.
Þetta hefur raunar þótt sjálfsögð afleiðing af flutningi
Landsbókasafnsins í Þjóðarbókhlöðuna nýju á Mela-
velli og flutningi Þjóðskjalasafnsins í Mjólkursamsöluna
við Laugaveg. Flestir telja, að safnahúsið við Hverfis-
götu henti vel sem dómhús, til dæmis Hæstaréttar.
Landsbókasafnið er fallega hannað hús með virðuleg-
um svip, sem hæfir æðsta dómstigi landsins. Alþingi
og ríkisstjórn búa þegar í gömlum og virðulegum hús-
um, en þriðja valdsvið ríkisins hefur skort hliðstætt
húsnæði fyrir virðulegustu stofnun sína, Hæstarétt.
Með því að flytja Hæstarétt í safnahúsið er tiltölulega
varanlega séð fyrir húsnæðisþörfum stofnunarinnar,
enda er það sanngjarnt, því að sú stofnun hefur setið
eftir á sama tíma og húsnæði Alþingis og einkum ríkis-
stjórnar hefur þanizt út um allar trissur.
Húsnæðisþörf Alþingis má leysa með því að kaupa
skrifstofuhús Pósts og síma við Austurvöll og nota fyrir
skrifstofur. Það hús má tengja neðanjarðar við gamla
Alþingishúsið, sem yrði áfram fundarsalur. Því þarf
ekki að byggja hið forljóta verðlaunahús Alþingis.
Póstur og sími rekur sama sem enga almannaþjón-
ustu í Kvosinni. Sú stofnun þarf ekki nema sem svarar
rými einnar verzlunar á þeim slóðum, en getur að öðru
leyti haft sínar skrifstofur hvar sem er í borginni. Eðli-
legt er, að stofnunin víki fyrir Alþingi við Austurvöll.
Raunar er afleitt, þegar opinberar stofnanir eða bank-
ar þenja sig út í gömlum borgarkjörnum og hrekja á
■brott aðra starfsemi, sem gæðir slíka kjarna lífi. Það eru
einkum bankarnir, sem hafa eyðilagt Kvosina í Reykja-
vík. Betra er að hafa skrifstofublokkir annars staðar.
Það er nýtt af nálinni, að forsætisráðuneytið telji sig
þurfa meira pláss eftir að hafa hrakið önnur ráðuneyti
úr stjórnarráðshúsinu við Lækjartorg. Ef það er rétt,
kemur vel til greina að hafa hluta ráðuneytisins í hús-
inu fyrir aftan, þar sem áður var menntaráðuneytið.
Forsætisráðuneytið ásælist safnahúsið við Hverfis-
götu. Það er skiljanlegt, því að það hús getur auðvitað
hentað til slíkra nota. En betra er að spilla ekki fyrir
fyrri hugmyndum um flutning Hæstaréttar þangað og
leysa heldur meintan vanda ráðuneytisins á annan hátt.
Stjórnendur forsætisráðuneytisins vilja byggja yfir
Hæstarétt til að losna við keppinautinn um hús Lands-
bókasafnsins, þótt ráðuneytisstjórinn haldi fram, að
ekkert samhengi sé þar á milli. Ummæli hans verða
túlkuð sem hefðbundinn tunguklofi embættismanns.
Eini kosturinn við ásælni forsætisráðuneytisins er,
að hún flýtir fyrir opnun Þjóðarbókhlöðunnar á Melun-
um. Ráðuneytið mun af hefðbundnum tvískinnungi
ekkert til spara til að ná fram vilja sínum og þægindum,
en sér eftir hverri krónu, sem fer í Hæstarétt.
Forsætisráðuneytið mun hafa sitt fram, en hefur af
því lítinn sóma, enda er hann ekki æðsta boðorð þess.
Þetta er eins og við er að búast af fyrri reynslu.
Jónas Kristjánsson
Ummyndun Suð-
ur-Afríku við
ótryggar aöstæöur
„Bók kynþáttaaöskilnaöarstefnu
hefur verið lokaö fyrir fullt og allt,“
sagöi Frederik W. de Klerk Suður-
Afríkuforseti sigri hrósandi á
tröppum þinghússins í Höfðaborg.
Honum haföi tekist það sem fæstir
töldu fyrirfram mögulegt, aö fá
meira en tvo þriðju hvítra landsbúa
til að gjalda jáyrði við að framvegis
deili þeir völdum með svarta meiri-
hlutanum.
Skoðanakannanir eru bannaðar
í Suður-Afríku eftir að kosninga-
barátta hefst, svo að getgátur einar
voru uppi um úrslitin fyrir kjör-
dag. Fréttamenn töldu að mjótt
yrði á mununum og talsmenn Þjóð-
arflokks forsetans kváðust gera sig
ánægða með að 56% kjósenda ját-
uðu stuðningi við áframhald samn-
ingaviðræðna um nýja stjómskip-
un og myndun bráðabirgðastjómar
með breiðri þátttöku mismunandi
kynþátta meðan verið er að koma
henni á.
Úrshtin í allsherjaratkvæða-
greiðslu hvítra manna, 3.300.000 á
kjörskrá af yfir 30 milljónum Suð-
ur-Afríkubúa, var að 68,7% sögðu
já í 85% kjörsókn. Eftir á segja
kunnugir að það sem hafi gert sigur
de Klerk miklu meiri en við var
búist hafi verið kjörsókn ensku-
mælandi fólks langt umfram það
sem vænst var. í fyrstu leit út fyrir
að margir enskumælandi kjósend-
ur Utu fyrst og fremst á allsheijar-
atkvæðagreiðsluna sem uppgjör
miUi stríðandi fylkinga Búa, þeirra
sem mæla á afrikaans. Þetta breytt-
ist þegar Þjóðlega andspyrnuhreyf-
ingin, samtök sem sækja fyrir-
myndir til nasista, tók að senda
einkennisbúnar sveitir til að
hleypa upp kosningafundum Þjóð-
arflokksins. Þá stóðust enskumæl-
andi kjósendur ekki mátið og
þyrptust á kjörstaði.
En úrsUt aUsherjaratkvæða-
greiðslunnar sýna líka að meiri-
hluti Búa styður málstað de Klerks.
Aðeins á einu kjörsvæði í öUu land-
inu náðu nei-atkvæðin meirihluta.
Þessi niðurstaða setur íhaldsflokk-
inn, helsta andstæðing stefnu de
Klerks, í mikinn vanda. Klofnings
gætti í flokknum fyrir aUsherjarat-
kvæðagreiðsluna og hann á ber-
sýnUega eftir að dýpka.
Ákvöröun flokksforustunnar að
hafna þátttöku í hringborðsvið-
ræðunum um nýja stjómskipun
(CODESA, dregið af Convention on
a Democratic South Africa) var
umdeUd. Nokkur hluti flokksins
vildi taka þátt og halda fram á
fundum CODESA-stefnu íhalds-
flokksins, að mynda sérstakt hei-
maland hvítra manna. Einnig kom
til rimmu í flokksforustunni þegar
de Klerk ákvað að leggja stefnu
sína undir aUsherjaratkvæði og
segja af sér og efna til nýrra þing-
kosninga yrði henni hafnað. Sumir
íhaldsmenn vUdu hunsa atkvæða-
greiðsluna og skora á kjósendur að
sitja heima en þeir höfðu betur sem
vUdu beijast fyrir aö kjósendur
segðu nei.
UrsUt atkvæðagreiðslunnar hafa
nú leitt í ljós að staðhæfing íhalds-
manna, að þeir hafi þorra Búa á
sínu bandi, á ekki við rök að styðj-
ast. Sigrar undanfarið í aukakosn-
ingum stafa ekki fyrst og fremst
af fylgi viö kynþáttaaðskUnaðar-
stefnu íhaldsflokksins heldur af því
aö á erfiðleikatímum í efnahags-
málum leitar fylgi til stjórnarand-
stöðunnar.
Fréttamenn í Suður-Afríku eru
vantrúaðir á að Andries Tre-
umicht, foringja íhaldsflokksins,
takist að halda liði sínu saman eft-
ir það sem á undan er gengið. Því
er spáð að flokkurinn klofni, hóf-
samari hlutinn taki upp þátttöku í
starfi CODESA en þeir ákafari
styrki tengslin við þjóðlegu and-
spyrnuhreyfinguna sem tókust í
baráttunni fyrir allsheijarat-
kvæðagreiðsluna.
Nýtt umboð de Klerk til handa
að hálda áfram stjómarbótum rek-
ur á eftir honum og öðrum aðilum
að CODESA að þar sé hraðað störf-
um. Nelson Mandela, foringi Af-
ríska þjóðarráðsins, helstu sam-
taka svertingja, er undir þungum
þrýstingi frá fylgismönnum sínum
Erlend tíðindi
Magnús Torfi Ólafsson
að leiða sem fyrst í ljós raunveru-
legan árangur af viðræðum við
fulltrúa stjómar hvítra manna.
Engin tímaáætlun liggur fyrir um
störf CODESA en haft er eftir
kunnugustu mönnum að gera megi
ráð fyrir að bráðabirgðastjórn,
skipuö fulltrúum mismunandi
kynþátta og stjórnmálasamtaka,
geti komist á laggirnar fyrir haust-
ið. Síöan fari fram kosningar með
almennum kosningarétti um mitt
næsta ár.
í baráttunni fyrir allsherjarat-
kvæðagreiðsluna gerði de Klerk
nánari grein en áður fyrir þeim
grundvallaratriðum sem hann
hyggst leggja áherslu á við samn-
ingu nýrrar stjómarskrár fyrir
Suður-Afríku þar sem allir lands-
menn njóta borgararéttinda. Þau
eru helst aö vald forseta verði tak-
markað, gert sé ráð fyrir samstarfi
mismunandi þjóðfélagshópa um
landsstjórnina, efri deild þingsins
verði svo skipuð að girt sé fyrir aö
meirihluti bijóti rétt á minnihluta-
hópi og fijálst markaðskerfi ríki í
efnahagsmálum.
Eftir er að takast á í CODESA um
þessi atriði og fleiri. TU að mynda
hefur til skamms tíma verið stefnu-
atriði hjá Afríska þjóðarráðinu að
þjóðnýta stórfyrirtæki eins og þau
sem standa að námugrefti og
vinnslu þeirra dýrmætu jarðefna
sem gmnnberg Suður-Afríku hefur
að geyma.
Ummyndun suðurafrískra
stjómmála með friðsamlegum
hætti frá drottnun eins kynþáttar
yfir öðram til jafnréttis fyrir lögun-
um er erfitt verkefni í sjálfu sér en
verður enn torveldara vegna þeirra
þjóðfélagsaðstæðna sem kynþátta-
aðskilnaðurimi lætur eftir sig. í
fátækrahverfum svertinga, sem
margir hverjir vom hraktir úr
heimkynnum sínum í nafni að-
skilnaðar, hafa öryggissveitir
stjómvalda löngum reynt að deila
og drottna. Úr er orðin skálmöld,
einkum í Natal og í nágrenni Jó-
hannesarborgar, þar sem fylgis-
menn Afríska þjóðarráðsins og
Inkata hreyfingar Zulumanna
brytja hverjir aðra niður. Afríska
þjóðarráðið sakar öfl innan örygg-
issveita og lögreglu um að halda
hlífiskildi yfir óaldarflokkum Ink-
ata.
Þegar fólk er drepið, jafnvel svo
tugum skiptir, í þétt setnum byggð-
um á hverri nóttu má nærri geta
að sífellt vofir sú hætta yfir að allt
fari í bál og brand. Verði sú raunin
meðal hvítra manna að hægri arm-
ur íhaldsflokksins og Þjóðlega and-
spyrnuhreyfingin nái höndum
saman rís aukinn ofbeldisháski úr
þeirri átt. Á því skeiði sem nú fer
í hönd þarf de Klerk á að halda
öllum þeim myndugleik sem sigur-
inn í alsheijaratkvæðagreiðslunni
hefur veitt honum.
Magnús T. Ólafsson
Frederik W. de Klerk forseti veifar blaði með frétt af sigri sins málstað-
ar úti fyrir forsetabústaðnum i Höfðaborg rétt áður en hann kunngerði
úrslitin sjálfur. Simamynd Reuter