Dagblaðið Vísir - DV - 29.04.2000, Blaðsíða 32

32 4^" LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000 LAUGARDAGUR 29. APRÍL 2000 * 't 41 «
Helgarblað DV DV Helgarblað

.

wmmffígM

■ :...
‘V

, , , . • 0VMVNI5 HllMaR ÞOn
Húsavík viö Skjálfandaflöa
Undirskriftalistinn med undirskriftum 113 bæjarbún til stuðn-
ings. dæmdum nauðgara hefur rist djúp sár í samfelagiö sem
erfitt \'eröur aö græða. Einnig má telja vist aö blettur falli á
imynd Húsavíkur i augum annarra.
. .

■<" Vv i.

Hvað segja þeir sem skrifuðu undir?
Þvílík öndvegissála
- þrýstingurinn mestur frá krökkunum
Hvernig varð listinn til?
Pískur á
götuhornum
og leynimakk
- presturinn reyndi að koma í veg fyrir birtingu en tókst ekki
Undirskriftalisti meö nöfnum 113
Húsvíkinga sem lýsa stuðningi við
dæmdan nauðgara hefur vakið
mikla athygli en einsdæmi í tengsl-
um við sakamál síðari tíma. Venju-
lega heyrast raddir þess efnis að
dómstólar taki of vægt á slíkum mál-
um og á íslandi eru nokkur dæmi
um háværa gagnrýni fyrir hönd
fómarlambsins og opinskáan stuðn-
ing við það.
Að hópur fólks lýsi stuðningi við
sakboming er fáheyrt og vekur að
vonum athygli. Það er því ekki úr
vegi að líta aðeins á tilurð listans.
Dómur Héraðsdóms Norðurlands
yfir Ævar Þór Ævarssyni féll 30.
desember 1999 og fljótlega eftir ára-
mótin fer undirbúningur af stað til
þess að hleypa söfnuninni af stokk-
unum. Þetta mun hafa farið leynt i
fyrstu og einkum verið umtalað inn-
an þröngs hóps.
Séra Sighvatur Karlsson, sóknar-
prestur á Húsavík, frétti af undir-
skriftalistanum þegar hann var nær
tilbúinn og gerði ítrekaðar tilraunir
til að koma í veg fyrir að hann birt-
ist opinberlega. Þegar það tókst ekki
birti Sighvatur bréf til Húsvíkinga í
Skránni næstu viku á eftir þar sem
meðal annars segir:
„Að gefnu tilefni vill undirritaður
biðja menn að gæta varúðar og still-
ingar í umfjöllun um nýgenginn
dóm í Héraðsdómi þar sem við sögu
koma húsviskir einstaklingar sem
eiga mæður og feður, systkini, afa,
ömmur og aðra ættinga. Leitumst
við að sýna þeim öllum nærgætni í
orði og verki. Verum minnug hinn-
ar gullnu reglu þar sem segir: Það
sem þér viljið að aðrir menn gjöri
yður það skulið þér og þeim gjöra.“
Sighvatur sagði í samtali við DV
að hann tryði á sáttargerð og að enn
mætti ná sáttum milli aðila og sagð-
ist hafa íhugað hvort rétt væri að
leita aðstoðar fagaðila eins og sál-
fræðinga í þeim efnum.
Urðum vör við lygasögur
„Við fréttum af þessum lista fyrst
frá sóknarprestinum skömmu áður en
hann birtist. Við renndum ekki i grun
að fólk myndi gera eitthvað þessu
líkt,“ sagði móðir fórnarlambsins í
samtali við DV.
„Þegar leið á sumarið 1999 urðum
við vör við lygasögur um þetta mál
sem gengu um bæinn, eins og t.d. að
við hefðum neytt hana til að kæra,
bannað henni að draga kæruna til
baka og þar fram eftir götunum. Ekk-
ert af þessu er rétt. Við vorum ekki í
bænum þegar þessi atburður geröist
en flýttum okkur að sjálfsögðu heim.
Ég vil minna á að í þessu máli standa
ekki aðeins orð gegn orði heldur vitn-
isburður annarra."
Varð einhver úr fjölskyldunni eða
fórnarlambið fyrir aðkasti áður en
dómurinn féll?
„Hjá Stígamótum vitum
við hversu erfitt það er
fyrir stúlkur að leita
réttar síns í nauðgunar-
málum. Hafi þetta mál
eitthvert fordœmisgildi
felst það fyrst og fremst
í því að stúlkur munu
enn síður kœra nauðg-
anir hér eftir en
hingað til.“
„Ekki umfram þetta umtal sem ég
nefndi og hún heyrði alveg eins og
við. Það var sameiginleg ákvörðun
okkar að hún færi úr bænum. Okkur
fannst ekki koma til greina að hún
sækti þennan litla skóla hér eftir
þetta. Hún hefur alltaf verið afburða-
nemandi, fékk verðlaun í 10. bekk t.d.
og er jafnvíg á aOar námsgreinar. Sem
betur fer gengur henni vel í skólanum
og virðist ekki ætla að láta þetta hafa
áhrif á sig.“
Móðirin segir að það hefði ekki ver-
iö fyrr en eftir að undirskriftalistinn
birtist sem veruleg ólga varö í bæn-
um.
„Það var auðvitað piskrað á götu-
homum en fáir höfðu kjark til að
tala beint við okkur og sumir hættu
alveg að heilsa manni. Þetta er stór
fjölskylda sem stendur að baki þess-
um lista. Við eigum stóran hóp
skyldfólks og ættingja hér á Húsavík
en við ákváðum að tjá okkur ekki
um þetta mál, töldum rétt að láta
dómstóla um það. Sem betur fer eru
þessir 113 lítill hluti af íbúum Húsa-
víkur og við getum vonandi leitt
þetta fólk alveg hjá okkur í framtíð-
inni. Þó mér sé sagt að sumir sjái eft-
ir því að hafa skrifað á listann þá
hefur enginn þeirra haft samband
viö okkur til að biðjast afsökunar
eða neitt slíkt. Ég veit um fólk sem
neitaði að skrifa en sennilega hefur
það verið betur gefið en þeir sem
skrifuðu sig á listann."
Nauðgun næst morði
„Nauðganir era á eftir manns-
morði einhveijir alvarlegustu ofbeld-
isglæpir sem framdir eru. Sl. 8 ár
hafa rúmlega þúsund konur leitað til
Stígamóta vegna nauðgana. í fæstum
tilfellum voru nauðganimar kærðar
en í þeim tilfellum sem það var gert
var oftast um sýknu að ræða. Hingað
til höfum við ekki haft ástæðu til
þess að efast um sekt í þeim fáu mál-
um þar sem sakfellt er því sönnunar-
byrðin er gífurlega ströng," sagði
Rúna Jónsdóttir, fræðslu- og kynn-
ingarfulltrúi Stígamóta, í samtali við
DV um þetta mál.
„í Húsavíkurmálinu var tvídæmt í
málinu. I báðum tilfellum var piltur-
inn dæmdur sekur. Erfitt er að segja
til um það hvort undirskriftalistarn-
ir hafi haft áhrif á dóminn, skaða-
bætur voru hækkaðar um 100.000 kr.
í Hæstarétti en samtímis var dómur-
inn skilyrtur þannig að maðurinn
sleppur við að sitja hann af sér.
Fyrst og fremst er um persónuleg-
an harmleik að ræða en óhuggulegt
er til þess að vita þegar heil bæjarfé-
lög skiptast í lið vegna mála sem
fæstir hafa raunverulega þekkingu
á. Hjá Stígamótum vitum við hversu
erfitt það er fyrir stúlkur að leita
réttar síns i nauðgunarmálum. Hafi
þetta mál eitthvert fordæmisgildi
felst það fyrst og fremst í því að
stúlkur munu enn síður kæra nauðg-
anir hér eftir en hingað til,“ sagði
Rúna að lokum.
Áhrif og ímynd
Ljóst er af samtölum við Hús-
víkinga að djúp gjá hefur myndast
milli fylkinga í þessu máli og mik-
il reiöi og beiskja er uppsöfnuð á
báða bóga. Vandséð er hvernig
standa má að sátt um málið um-
fram það sem tíminn vinnur.
Margir Húsvíkingar eru reiðir
vegna þess bletts sem þeir telja aö
málið setji á ímynd sveitarfélags-
ins út á við.
„Það er ljóst að opinber umfjöll-
un um svo erfitt og viðkvæmt mál
hefur ákveðin neikvæð áhrif á
ímyndina og er óheppileg fyrir
samfélagið," sagði Reinhard Reyn-
isson bæjarstjóri í samtali við DV.
Aðrir töluðu um svartan blett á
samfélaginu, sár sem aldrei
myndu gróa og fleira í þeim dúr en
vildu ekki koma fram undir nafni.
-PÁÁ
DV leitaði svara hjá nokkrum
þeirra Húsvikinga sem settu nafn sitt
á umræddan undirskriftalista og fara
svör þeirra hér á eftir.
„Ástæðan fyrir því að maður skrif-
aði undir þessa stuðningsyfirlýsingu
var sú að fólk sem vissi hvernig mál-
um var háttað þetta kvöld, sem
nauðgunin átti að hafa átt sér stað,
var mjög ósátt við úrskurð héraðs-
dóms á Akureyri. Ef menn lika vissu
málavexti þá vissu menn að málið
var ekki eins og það leit út. Strákur-
inn hefði eins geta kært nauðgun
sjálfur ef hann hefði orðið á undan.
Þetta var vörn hjá stelpunni vegna
þess að kærasti hennar kom þarna
að. Að dæma drenginn í fangelsi í eitt
og hálft ár var því rosaleg refsing.
Það að hún hafi þurft að flýja bæ-
inn var bara út af krökkunum, jafn-
öldrum hennar. Það vissu allir að
málið var ekki svona. Það urðu allir
brjálaðir þegar dómurinn kom og fólk
fordæmdi stelpuna almennt í bænum.
Þegar búið er að kæra nauðgun þá
ráða menn ekkert við það. Málið bara
æðir áfram í kerfínu.
Ég vissi auðvitað ekkert meira en
mér var sagt. Þessi drengur var
starfsmaður hjá mér og ég þekki
hann mjög vel. Þetta er þvílik öndveg-
issála. Þrýstingurinn var mestur frá
krökkunum í bænum að styðja dreng-
inn. Það voru félagamir, sem vissu
hvemig þetta var, sem gengu í hús og
báðu fólk að skrifa undir. Ég setti
nafn mitt þar vegna þess að mér
fannst þetta ósanngjamt,“ sagði
Þegar listinn með nöfnum 113 Hús-
víkinga, sem skrifuðu nöfn sín til
stuðnings Ævari Þór Ævarssyni í
janúar sl. eftir að héraðsdómur hafði
dæmt hann fyrir nauðgun, er skoðað-
ur nánar koma innviöir lítils samfé-
lags betur í ljós.
Stúlkan sem stóð fyrir undir-
skriftasöfnuninni sagði f samtali við
DV í gær að ekki hefði verið gengið
með listann 1 hús heldur hringt i þá
sem talið var að vildu skrifa undir og
greiða 300 krónur fyrir nafnið til
þess að standa straum af birtingu
listans í Skránni á Húsavík.
Húsavík er, eins og flest önnur
samfélög, sett saman af nokkrum
stórum fjölskyldum. Ættin sem er
hvað mest áberandi á þessum lista
Gunnlaugur Hreinsson, fram-
kvæmdastjóri Fiskverkunar GPG á
Húsavík.
„Það var almennt viðhorf í bænum
að þetta hafi ekki verið svona. Ég vissi
ekki hvernig tildrögin voru en ég
þekki til þeirra beggja. Ég veit þó ekk-
ert fyrir vist hvað gerðist og það veit
sennilega enginn,“ sagði Guðrún S.
Grétarsdóttir.
„Æ, ég vil ekki tjá mig um þetta,“
sagði Halla Hallgrímsdóttir sem var
ein þeirra 113 Húsvíkinga sem skrif-
aöi undir stuðningsyfirlýsinguna við
Ævar Þór Ævarsson og fjölskyldu.
„Mér fannst að strákurinn ætti að
njóta vafans,“ segir Arndís J. Þor-
steinsdóttir.
tilheyrir hópi sem í munni Húsvik-
inga em kallaðir „Ollarnir". Nafn-
giftin er dregin af ættföðumum 01-
geiri Sigurgeirssyni sem er elstur
þeirra sem skrifa á listann, 76 ára
gamall. Synir hans eru þeir Sigurð-
ur, Kristján, Hreiðar og Jón og
einnig em á listanum sonur Sigurð-
ar, Olgeir, og eiginkonur þeirra og
venslamenn. Olgeir er bróðir Aðal-
geirs Sigurgeirssonar en hann og
niðjar hans hafa einnig verið um-
svifamiklir í atvinnulífl Húsavíkur
en fáir tengdir þeim legg skrifa á list-
ann.
Sigurður Olgeirsson er útgerðar-
maður Geira Péturs ÞH og er jafn-
framt annar eigandi að Fiskverkun
GPG sem verkar flskinn sem Geiri
„Hann er búinn að vera vinur minn
og systur minnar frá því að ég man
eftir mér og ég bý þar að auki í sama
húsi og hann,“ segir Ása Birna Aðal-
steinsdóttir.
„Við sem skrifuðum undir vitum að
hann nauðgaði ekki stelpunni. Ég
þekki hann og ég veit upp á hár að
hann myndi aldrei gera neitt þessu
Péturs leggur upp. Meðeigandi Sig-
urðar í Fiskverkun GPG er Gunn-
laugur Hreinsson framkvæmdastjóri
sem einnig er á listanum ásamt eig-
inkonu sinni.
Tvö systkini sem skrifa sig á list-
ann, þau Pétur og Hulda Skarphéð-
insböm, eru systkinaböm við syni
Olgeirs sem áður eru nefndir. Hulda
er gift Ómari Vagnssyni sem rekur
sorphirðu á Húsavík.
Geiri Péturs ÞH ræður yfir 539
þorskígildistonnum og þar eru 4-7 í
áhöfn en hjá Fiskverkun GPG vinna
18-22 starfsmenn eftir árstímum.
Hinn dæmdi hefur verið starfsmaður
GPG og faðir hans sér um bókhald
fyrirtækisins.
Þessi fjölskylda sem heimamenn
líkt,“ segir Ásta Hermannsdóttir.
„Ég trúi ekki að hann hafi gert
þetta. Hann er bara þannig strákur.
Hún hefur aftur á móti sýnt takta á
hinn veginn,“ sagði Erna Hauksdóttir
á Húsavík, ein þeirra sem ritaði nafn
sitt á listann.
„Okkur fannst þetta mál ekki nógu
vel rannsakað. Það var ekki talað við
alla þá krakka sem komu við sögu.
Þarna var fullt af krökkum. Það þarf
að athuga og ræða betur hvort krakk-
ar sem eru að fagna skólalokum og
eru fullir frá miðjum degi langt fram á
nótt viti yfirhöfuð hvað þeir eru að
gera. Þetta er ástæðan fyrir því að ég
skrifaði undir,“ sagði Guðný Jósteins-
dóttir á Húsavík.
„Hann er góður vinur minn og ég
þekki hann alveg, ég var bara að
styðja hann.“ segir Hermann Þór
Pálmason og bætir við að hann sjái
„alls ekki“ eftir að skrifa undir list-
ann.
„Ég gerði þetta vegna þess að mér
fannst þetta harkalegt á sínum tíma...
Það litla sem ég vissi af þessum strák
var að hann gerði ekki svona, þetta
var bara eitthvað á milli unglinga...
Ég sé ekkert eftir þessu en ég var ekk-
ert að setja út á stelpugreyið. Manni
fannst þetta bara harkalegt," sagði
Hreiðar Olgeirsson.
H.Kr./HG/ótt
kalla „Ollana" er því ákaflega um-
svifamikil í atvinnulífi og félagslífi á
Húsavík og teygir anga sína t.d. inn i
bæjarstjóm en eiginkona eins bæjar-
fulltrúa er á listanum og annar bæj-
arfulltrúi er bróðir Skarphéðins-
systkinanna sem áður eru nefnd.
Ekki er að efa að rekja mætti nán-
ari og þéttari tengsl milli þess fólks
sem ritaði nöfn sín á listann. í litlum
plássum eins og Húsavík eru skyld-
leiki og vensl manna oft mikil og
margvísleg. Þannig geta myndast litl-
ar blokkir eða ættarhópar sem ráða
miklu i atvinnulífl og félagsmálum
án þess að það hafl beinlínis verið
ætlunin. Þessi listi er eitt dæmið um
það.
-PÁÁ
Hvaða fólk er þetta?
- ættarveldi „Ollanna** ber uppi listann
„Þrýstingurinn var mestur
firá krökkunum í baenum
að styðja drenginn. Það
voru félagamir, sem vissu
hvemig þetta var, sem
gengu í hús og báðu fólk
að skrifa undir. Ég setti
nafit mitt þar vegna þess
að mér fannst þetta
ósanngjamt.“
Aðalbjörg Árnadóttir
Arndís J. Þorsteinsdóttir
Arnrún Sveinsdóttir
Auður Hermannsdóttir
Árný Björnsdóttir
Árninna Ó. Stefánsdóttir
Ása Birna Aðalsteinsdóttir
Ásdís Sveinbjörnsdóttir
Áskell Geir Birgisson
Ásta Birna Gunnarsdóttir
Ásta Hermannsdóttir
Ásta Sigurðardóttir
Baldur Kristjánsson
Berglind Ósk Ingólfsdóttir
Birkir Vagn Ómarsson
Brynja Elín Birkisdóttir
Bylgja Steingrímsdóttir
Dagný Sturludóttir
Dómhildur Antonsdóttir
Edda Lóa Phillips
Elías Elvarsson
Erla Hreiðarsdóttir
Erla Sigurjónsdóttir
Erla Steinþórsdóttir
Erna Hauksdóttir
Eva Hjaltalín Ingólfsdóttir
Fríða Rúnarsdóttir
Frimann Sveinsson
Guðbjartur F. Benediktsson
Guðný Jósteinsdóttir
Guðný Reykjalín Magnúsdóttir
Guöný Stefánsdóttir
Guðrún Þ. Emilsdóttir
Guðrún S. Grétarsdóttir
Gunnar Sævarsson
Gunnþór Sigurgeirsson
Gunnlaugur Hreinsson
Halla Hallgrímsdóttir
Halla R. Tryggvadóttir
Hallgrfmur Sigurðsson
Hallur Jóhannesson
Harpa Steingrimsdóttir
Heiðar V. Hafliðason
Helga Gunnarsdóttir
Helga V. Aðalbjörnsdóttir
Hermann Þór Pálmason
Hreiðar Másson
Hreiðar Olgeirsson
Hróðný Valdimarsdóttir
Hulda Ósk Skarphéðinsdóttir
Hulda Salómonsdóttir
Ingólfur Árnason
Ingvar Erlingsson
Ingvar Guðjónsson
Jakobína Gunnarsdóttir
Jóhann Gunnar Sigurðsson
Jóhanna Björnsdóttir
Jón G. Stefánsson
Jón Olgeirsson
Jósteinn Hreiðarsson
Katrín Ingólfsdóttir
Kristjana Sævarsdóttir
Kristján Friðrik Sigurðsson
Kristján Olgeirsson
Lára Sigurðardóttir
Lilja Hrund Másdóttir
Lilja Jónsdóttir
Lilja Sigurðardóttir
Linda Arnardóttir
Margrét Höskuldsdóttir
María Guðmundsdóttir
Már Höskuldsson
Nanna Dröfn Björnsdóttir
Olgeir Sigurðsson
Olgeir Sigurgeirsson
Ólafur Ingi Þorgrfmsson
Ólafur V. Sigurpálsson
Ómar Gunnar Ómarsson
Ómar Sigurvin Vagnsson
Páll Björgvinsson
Pétur Skarphéðinsson
Ragnheiður Jónasdóttir
Ruth Sigurðardóttir
Rúna Björk Sigurðardóttir
Sigmar Ingólfsson
Sigmar Ævar Hallsson
Sigrún Sif Jónsdóttir
Sigurbjörg Stefánsdóttir
Sigurður Jónsson
Sigurður Kristján
Laufdal Guðlaugsson
Sigurður V. Olgeirsson
Sigurjón P. Magnússon
Sólveig Ómarsdóttir
Stefán Bj. Sigtryggsson
Stefán Stefánsson
Steingrimur Kr. Sigurðsson
Svava Steingrímsdóttir
Sveinn Pálsson
Sylvía Rún Hallgrímsdóttir
Sylvía Björk Kristjánsdóttir
Sylvía Sævarsdóttir
Sædís Sævarsdóttir
Unnur Ósk Gísladóttir
Vala Laufey Þráinsdóttir
Valdimar Óskarsson
Valgerður Jósefsdóttir
Vilhjálmur Sigmundsson
Þorbjörg Björnsdóttir
Þorgrímur Sigurjónsson
Þóra Erlendsdóttir
Þórólfur Jón Ingólfsson
Þórunn Kristjánsdóttir
Þuríður Hallgrímsdóttir