Dagur - 26.02.1919, Blaðsíða 1

DAGUR
kemur úí einusinnt i viku
Árgangurinn kostar 3 kr.
Gjalddagi 1. iúlí.
AFGREIÐSLA
og innheimta hjá
Jóni P. Pór.
Norðurgötu 3. Talsimi 112.
II. ár.
Jakob Björnsson
past. em.
frá Saurbæ.
Nú sterkur hlynur hniginn er,
sem hjer var öllum kær;
hann kærleiks limið breiddi um bygð
og brosti jafnt í gleði’ og hrygð,
sem sumarsólin skær.
Og margan gest að garði bar,
sem gladdi húsbóndinn,
því opin stóðu hjartans hlið,
og hverjum manni velkomið
hans brauð, í sjerhvert sinn.
Og þó var ekki ætíð gnótt
af auði’ í búi hans.
En Krists að sýna kærleiksþel
og krossinn hans að bera vel,
var fremdin fuílhugans.
Ei gráta skal, þó holdið hans
nú hverfi niður í gröf,
því eftir fagurt líf og langt
að leggja af sjer holdið krangt
er dýrðleg drottins gjöf.
En autt er sætið. — Guð, ó, Guð,
ó, gefðu oss aftur mann,
sem höfuð baði’ í himins lind
og helga geymi þína mynd
í hjarta sjer — sem hann.
Vinur.
Haukur í horni.
Ingjaldur er maður nefndur, Jónsson. Haukur heit-
ir sonur hans. Búa þeir feðgar að Garðshorni í
Köldukinn. Báðir eru þeir verkhygnir, hugvitssamir
og þjóðhagir á ýmsa hluti, svo sem búnaður þeirra
og híbýli vitna. Hafa þeir lagt hina mestu stund á
að afla sjer þeirra verkfæra, er að gagni mega koma
á smábýlum. Mun leitun á jafn mörgum og góðum
smáverkfærum til jarðyrkju og smíða meðal bænda,
sem í Garðshorni. En auk þess hafa þeir keypt á
stríðsárunum sláttuvjel, bíldherfi og plóg. Eigi víia
þeir fegðar fyrir sjer um frumsmíði nýrra verkfæra
og staðlögun erlendra. Hafa þeir eytt tíma og fje í
tilraunir af því tagi. Hauk hefir tekist að smíða
valtara, eldstæði og járnsmiðju, alt að nokkru nýjar
uppfyndningar og nothæfar.
Garðshorn^er smákot. Fyrir nokkrum árum var þar
Ritstjóri: Ingimar Eydal.
Akureyri, 26. febr. 1919.
8. blað.
ógirtur völlur, kargaþýfður, og kofar fallandi. Nú er
garður um engi og tún og meir en helmingur vall-
arins sljettaður, mest með sjálfgræðslu aðferðinni, sem
þeir feðgar hafa fyrstir notað hjer og þykir vel gef-
ast. íbúðarhús m. m. hafa þeir bygt úr steini.
Pykir mjer það mestu máli skifta að alt þetta er
gert með lítilli vinnu og kostnaði. Efnin voru Iítil,
en hafa vaxið jöfnum skrefum við verkfærin og fram-
kvæmdirnar. Verkvitið, verkfœrin og hestarnir hafa
hjálpað.
Pví get jeg hjer Garðshornsfeðga, að þeir eru að
gera kotið að fyrirmynd. Eiga þeir þó báðir mikið
óunnið enn, annaj- rúmlega tvítugur, en hinn rösk-
lega fimtugur.
* *
* * *
Sumarið síðasta var sprettulítið, sem menn muna.
Sóttu tnargir heyskap, úr heimahögum ýmist til fjalla
eða forarmýra. A þóroddstað í Kinn eru mýrar blautar,
og svo víðlendar, að enginn man þær gjörslegnar
fyr en nú í sumar.
Pangað sóttu Garðshornsfeðgar heyskap sem fleiri.
Hefir »Staðarmýri« verið talin svo blaut að ótæk
heyskentd væri að vjelaslætti. Mest hefir þar verið
slegið með grindarljá (rakstrarkonu) hin síðari ár.
En í sumar kom Haukur þangað með vjel ssna og
hafði sett á hana útbúnað, sem svarar til grindarinn-
ar á ljánum, og gerir það að verkum að vjelin rakar
sjálf um leið og slegið er og er afkastamikil. Hirði
jeg eigi um að Iýsa útbúnaði þessum og geta þeir
sem vilja fengið upplýsingar hjá Hauk sjálfum. Er
útbúnaðurinn mjög einfaldur eins og margt af hinu
besta hugviti. Kallar Haukur hann heyskúffu.
Heyskúffan er alger uppfynding Hauks. Getði
hann hina fyrstu tilraun með hana á forarmýri þar
á Stað. Tókst honum fljótlega að láta sláttinn ganga
nærri jafngreitt, þótt vjelin rakaði heyinu í garða
með 10 — 20 faðma millibili og eftirvinnan væri
eigi önnur en að keyra garða þessa á þerrivöll.
Eigi virtist slátturinn teljandi örðugri fyrir hestana,
en nokkurt erfiði og vandi bættist á sláttumann, þeg-
ar vjelin rakaði. Pó gátu vanir vjelsláttar-menn, er í
gripu, þegar í stað komist upp á að nota heyskúff-
una.
Sfðar reyndi Haukur- heyskúffuna á harðlendi
snöggu og gafst hún þar jafnvel. Alstaðar var hægt
að láta vjelina taka hvert einasta strá, er ljárinn los-
aði. Pótt engið sje vott, óhreinkast heyið ékki nje
blotnar, treðst eigi niður undir hestafótum. Er því
mestur hagur að heyskúffunni á votlendi. Hitt mun
og gaman að láta hana raka á harðvelli og ýta síð-
an görðunum saman með borði.
Heyskúffan er mjög mikilsverð. Hún getur lagt
allar hestfærar votengjar undir sláttuvjel, og gert all-
an heyskap á vjelfæru landi þriðjungi fljótteknari, þar
sem raksturinn hverfur að mestu. Hún getur orðið
búnaðinum miljónavirði.
Haukur hefir sent formanni Búnaðarf. ísl. lýsing
á þessari uppgötvun. Hann er maður ólærður í vjel-
fræði. Telur hann Iiklegt, að vjelfræðingur gæti hag-
að svo til vjelinni sjálfri, að hún tæki erfiðis-aukann
við raksturinn af sláttumanni.
* *
* * *
Pessi litla uppgötvun er hrópandi rödd, sem
krefst þess að meiri rækt sje lögð við hugvilið.
Hugvitið og vísindin eru búin að gjörbreyta öllum
erlendum atvinnuvegum.
Sjórinn er alstaðar samur og jafn. Við sjávarút-
veg og siglingar er hægt að nota öll þau tæki, sem
erlendis eru best, nú á dögum.
Og þetta hefir verið gert. Árangur er sá arðs-
auki vinnunnar, að vinnu-Iiðið dregst óðum að sjón-
um, úr höndum bænda.
Staðhættir íslenska búnaðarins eru algerlega sjer-
stæðir. Erlendu landbúnaðsrvjelarnar eru allar mið-
aðar við gjörólíka hætti. Pað er sjaldgæft að þær
eigi hjer við. — Einmitt þess vegna búum við með
miðaldahætti, þótt við siglum með samtíðinni.
Ekki kemst lag á búnaðinn, fyr en við fáum verk-
færi og vinnulag, sem bæði hæfir samtíðinni og stað-
háttum. Þyrfti Búnaðarfjelagið annaðslagið að senda
menn til hinna mestu landbúnaðarþjóða að velja okkur
verkfæri.
Og þó er þetta ekki nóg. Við þurfum ísl. hug-
vit. Búnaðarfjelagið og Ræktunarfjelagið þarf að
setja á stofn tilraunastöðvar með landbúnaðarverkfæri,
þar sem |>au eru reynd á allskonar landi, ný verk-
færi sjeu smíðuð og erlendum breytt. Að þeirri stofn-
un þurfa að standa búfróðir verkfræðingar og hug-
vitssamir. — Ekkert er of dýrt, sem bætir almennan
hag.
Nýjar uppgötvanir geta líka komið þaðan sem
síst var vænst. Hver sem finnur nýja vinnuaðferð,
nýtt verkfæri eða endurbót á göthlu, ætti að fá verð-
laun svo um muni, en eigi einkaleyfi, þegar fundur
hans er fullreyndur að góðu. Hugvitið hefir jafnan,
á síðari tímum, verið atvinnuvegunum bestur hauk-
ur í horni.
/. 5.
Rorra-hugsanir.
Niðurlag.
Jeg gat þess áður, að ekki gæti jeg gefið fullnægj-
andi svar við þeirri spurningu, úr hvaða efni hag-
kvæmast mundi að reisa bændabýlin íslensku, en
aftur á móti myndi jeg leitast við að sýná fram á,
á hvern hátt svarið fengist. í slíku vandamáli sem
þessu, verðum við að láta reynsluna og vísindin
hjálpast að og skera úr, hvað best hentar.
Guðm. prófessor Hannesson, sem okkur Eyfirð-
ingum er að mörgu góðu kunnur, hefir manna mest
og best hugsað og ritað um húsabyggingar; eru til
eftir hann fjölmargar ritgerðir um það efni í blöð-
um og tímaritum; eru þær skrifaðar af brennandi
áhuga og skörpum skilningi á högum og velferð al-
þýðu; hann virðist óþreytandi að grafa upp alt það
markverðasta, sem gerist á því sviði utan lands og
innan; draga .það saman og birta almenningi, með
glöggum athugasemdum og skýringum frá sjálfum
sjer. Pi hefir byggingarmeistari Jóh. Fr. Kristjáns-
son, verkfræðingur Jón Rorláksson o. 'fl. skrifað um
málið, sem mikinn fróðleik hefir að geyina fyrir þá,
sem um byggingar vilja hugsa. Loks hafa 30 bænd-
ur fyrir tilhlutun Búnaðarfjelags íslands gefið skýrsl-
ur og lýsingar af steinsteypuhúsum, sem þeir hafa
reisa látið á síðari árum; 18 þessar skýrslur komu í
Búnaðarritinu 1911, en 12 í 3 — 4 hefti Búnaðarrits-