Dagur - 24.01.1942, Blaðsíða 1

Vikublaðið DAGUR
Ritstjóri: INGIMAR EYDAL.
Afgreiðslu og auglýsingar annast:
Jóhann Ó. Haraidsson.
Skrifstofa viö Kaupvangstorg.
Sími 96.
Árgangurinn kostar kr. 8,00.
Prentverk Odds Björnssonar.
XXV. árg.
Akureyri, laugardaginn 24. janúar 1942.
4. tbl.
'Gdfstll svo!
QAFSTU svo, þó að þú létir
góðvænlega," sagði Grettir, um
leið og hann hjó af höfuð Gríms flugu-
manns, er ’ ætlaði að svíkja hann í
tryggðum. — „Gafstu svo,“ mega
þær þjóðir segja, sem glatað hafa
sjálfstæði sínu og frelsi fyrir til-
verknað flokka og félaga, er hafa
talað fagurlega um frelsi og mann-
réttindi, meðan flugumenn þeirra
unnu ósleitilega að því að svíkja
þær í tryggðum. „Gafstu svo,“ mega
Norðmenn segja um „Nasjonal Sam-
ling“, flokk Quislings, sem vann að
því í skjóli lýðræðis og frelsis að
svíkja Noreg og norsku þjóðina í
hendur þeirrar kúgunarstefnu, sem
nú fremur í landinu þrælslegri
grimmdarverk en sagan kann áður
frá að greina. Hvaða dóm mun sag-
an leggja á þá menn, sem stóðu fyr-
ir „endurvakningu norsku þjóðarinn-
ar á þjóðlegum, kristilegum grund-
velli“ á árunum 1940 og 1941. —
Forði allar góðar vættir þeim þjóð-
um, sem enn búa við frelsi og sjálf-
stæði frá „endurvakningu“ á grund-
velli gjörræðisfullra öfgakenninga
valdasjúkra einstaklinga.
j MEGINLANDI Evrópu, þar sem
**nazisminn hefir þröngvað sér inn
um dyr flestra frjálsra þjóða, með
tilstyrk flugumanna, voru starfandi
i hverju landi öflug kaupfélög, sem
stóðu vörð um hagsmuni hi-r’a
smæstu í þjóðfélaginu. I hartnær
heila öld höfðu samvinnufé’. j?in
vaxið og dafnað í þessum löndiui'
Þau voru stoð lýðræðis, frelsis og
menningar fólksins. Ekkert er naz-
ismanum meiri þyrnir í augum en
samtök frjálsra manna, efling monn-
ingar og velmegunar af sjálfsdáðum.
Þar sem menning fólksins er sterk,
þar sem velmegun er ríkjandi, þar
þarf ekki „foringja“ til þess að
„leiða" fólkið og segja því hva-5 það
á að hugsa. Nú eru kaupfélögin i
rústum á meginlandi Evrópu. Félags-
samtökin eru leyst upp með vald-
boði, forvígismennirnir hnepptir i
fangelsi og frjáls samtök í þræls-
hafti.
TJAZISMINN réðist fyrst á kaup-
félögin. Þau voru hættulegasti
andstæðingur þrælshyggjunnar. Þau
voru tákn alls þess, sem nazisminn
hatar og óttast Þau voru tákn
frjálsborinnar hugsunar og dugmikils
starfs þegnanna. Fall kaupfélaganna
táknaði fall sjálfsbjargarviðleitn-
innar og efnalegs sjálfstæðis þjóð-
anna — en innreið þrælshyggjunnar,
skepnuskaparins og eymdarinnar,
sem eru undirstöður nazismans.
IjAÐ er eftirtektarvert, hvar þeir
* menn, sem þykjast standa fyrir
„endurvakningu“ þjóðanna drepa
vopnum sínum niður. Kannast menn
við rógtungumar, sem reyna að
læða þeirri hugsun inn hjá almenn-
ingi, að frjáls samtök frjálsra manna
í hverju byggðarlagi — kaupfélögin
— séu undirrót alls ills og þurfi að
jafna við jörðu? — Ef menn kannast
við þessa rödd í byggðarlagi sínu,
þá er vá fyrir dyrum. Þá em nag-
dýrstennur nazismans farnar að rjála
við undirstöður lýðræðis- frelsis og
sjálfstæðis. Þá er kominn tími til
að borgararnir láti sér vítin að vam-
aði verða, — minnist Noregs, Dan-
merkur, Hollands og Belgíu. — Þá
er kominn tími til að frjálsir menn
treysti enn betur frjáls samtök. Þá
er kominn tími til að minnast Grett-
is, sem sá við Grími, minnast norsku
þjóðarinnar, sem var svikin í tryggð-
m
Þekkja flkureyrinr
Þæílir úr póSKískri æfisögu Br>n<
leifs Tobíassenar
Loforð og efndir
J^JÓSENDUR bæjarins munu hafa veitt því athygli, að
Framsóknarflokkurinn hefir ekki gefið nein loforð um
gull og græna skóga, hverjum þeim, er fylgdi honum við
kjörborðið, né heldur viðhaít nein kosningaávörp, upp-
hrópanir eða áskoranir til kjósenda, eins og þó allir hirtir
flokkarnir hafa gert. — Skýringin er einíöld: Framsókn-
arflokkurinn þarf slíks ekki með. Störf flokksins og um-
bætur samvinnumanna í bænum og landinu tala svo Ijósu
máli um steínu þeirra og getu til framkvæmda, að þau
munu þyngri á metunum en feitletrað geip hinna flokk-
anna um ágæti þeirra og umbótavilja. Þeir lofa stundum
mestu, sem efna fæst. En ílokkurinn heíir sýnt það frá
upphafi, að ÁDRÁTTUR hans er betri en LOFORÐ
annarra ílokka, enda treystir hann fyrst og fremst á kjör-
fylgi vitiborinna manna með óbrjálaða dómgreind, sem
vilja leggja það á sig að hugsa sjálfir, en láta ekki ,Jor-
ingjana“ hugsa fyrir sig!
Blekkingarnar
uni rafveitumálið
I.
Þegar Brynleifur Tobiasson
hóf fyrst afskipti af stjórnmál-
um, þótti maðurinn líklegur til
nokkurs þroska og forystu. —
Naut hann lengi vel fulls
trausts og fylgis þáverandi
flokksbræðra sinna, Framsókn-
armanna, enda virtist hann þá
einlægur hugsjónamaður, a. m.
k. í aðra röndina Var hann þrí-
vegis í kjöri af hálfu Fram-
sóknarflokksins við alþingis-
kosningar í Skagafirði, en þar
er hann borinn og barnfæddur
og hafði dvalið þar lengst af til
fullorðinsaldurs. Ekki náði
hann þó kosningu, enda • var
þess varla að vænta, því að
flokkurinn naut þá ekki sama
fylgis þar um slóðir og nú, er
hann hefir unnið þar þingsæfi.
Væri Brynleifur því væntan-
lega orðinn þingmaður þeirra
Skagfirðinga, ef hann hefði
staðizt próf það, er forlögun-
um þóknaðist að leggja á
manndóm hans og skapfestu,
áður en þau teldu hann hæfan
til slíkrar vegtyllu. — Þá var
Brynleifur og um nokkurt
skeið fulltrúi Framsóknar-
flokksins í bæjarstjórn hér.
Reyndist hann hvorki betur né
verr í því starfi en margur
annar, sem til þess hefir verið
settur. En við bæjarstjórnar-
kosningarnar 1934 var brotið
blað í sögu hans. Var hann þá
settur í öruggt sæti — að taiið
var — á kjörlista flokksins, en
varð þá fyrir því ,,óláni“(!) að
ná ekki kosningu. Reyndist
hann eiga stórum minna fylgi
að fagna meðal hinna „ó-
Nýfusfu fréltir
af boruninni
á Lau^alandi
/ gærdag var borholan
orðin 18 metra djúp og
hitastigið 64 gráður. —
Vatnsmagrúö var 1 lítri á
sekúndu —
Gefur þetta auknar vorúr
um árangur.
JIHRIIIIII.IHU WU'II'I I. ..
breyttu kjósenda“ flokksins en
ráðamenn hans höfðu ætlað.
Brynleifur lætur nú í það
skína, er hann fiskar sem óðast
eftir kjörfylgi kaupmannaliðs-
ins hér í bæ, að forráðamenn
Kaupfélags Eyfirðinga hafi ráð-
ið þeirri útreið, er hann hlaut
að þessu sinni við kjörborðið,
og sé skýringin sú, að hann
hafi reynzt þeim óþægari í
bæjarstjórn en þeir höfðu
vænzt. — Slíkt er þó hin herfi-
legasta blekking. Hafði Bryn-
leifur sízt reynzt félaginu ó-
trúrri eða verri liðsmaður en
aðrir, og í engu staðið gegn
hagsmunum þess í bæjarstjóm.
•Naut hann á þeim árum þeirr-
ar sæmdar að vera kallaður
sauðtryggt leiguþý K.E.A. á
máli núverandi liðsmanna
sinna, ekki síður en þeir sam-
vinnumenn aðrir, sem spyrnt
hafa fótum gegn ágengni
kaupahéðna og annars „einka-
framtaks“ gegn sjálfsögðum
rétti almennings í bænum og
héraðinu til frjálsrar verzlun-
ar og aukinna framkvæmda á
samvinnugrundvelli. Það var
fyrir þessar kosningar að B. T.
reit grein þá í „Dag“, sem „ís-
lendingur" birti langa kafla úr
s.l. miðvikudag því til sönn-
unar, að lítil heilindi muni
fylgja, er Brynleifur lofar nú
hinni hrjáðu og dreifðu sveit
kaupmanna í bænum öruggri
forystu gegn ofríki K.E.A.!
Bar Brynleifur í grein þessari
hið mesta lof á kaupfélagið,
kallaði það „morgunstjörnu“,
sem lýsa skyldi yfir framtíð
bæjarins. Það væri fjarstæða,
að hagsmunir K.E.A. og bæjar-
ins toguðust á og sjálfsagt væri
og eðlilegt, að forstöðumaður
K.E.A. sæti í bæjarstjórn, því
að af honum væri mests trausts
og halds að vænta í fjármálum
bæjarins öllum. Sízt væri það
heldur á valdi bæjarstjórnar
að breyta þeim lögum, sem út-
svar K.E.A. færi eftir, enda
„hlítir K.E.A. auðvitað sömu
töxtum og önnur fyrirtæki og
einstaklingar í bænum“ um
önnur bæjargjöld. Þá var ekk-
ert talað um „sérhagsmuni
kaupfélagsins“, „vildarkjör . . .
(Framh, é 4. níöu).
Eitt af því sem reynt er að
nota til áróðurs við þessar bæj-
arstjórnarkosningar er raf-
magnsmálið.
i
Gömlu féndurnir á D og E-
listunum eru nú hjartanlega
sammála um að nota blekkingar
og ósannindi í rafveitumálinu
til að afla sér fylgis í bænum.
Á báðum þessum listum eru
menn sem hafa verið í bæjar-
stjórn undanfarið og fylgst með
málinu frá upphafi og til þessa
dags. Það er því ekki ókunnug-
leika, sem um er að kenna. Þeir
vita vel að þeir sjálfir, sem bæj-
arfulltrúar, samþykktu á sínum
tíma þær ákvarðanir sem tekn-
ar voru, þegar rafstöðin við
Laxá var reist.
Þeir vita einnig að samkvæmt
undangenginni rannsókn taldi
rafmagnseftirlit ríkisins að ekki
væri ástæða til að virkja meira
en gert var, fyrr en sýnt væri
hve rafrnagnsnotkunin færi ört
vaxandi. Þeir vita ennfremur að
á þessu áliti var byggt þegar á-
byrgðarupphæðin sem ’ ríkið
veitti var ákveðin, þó að þeir
láti sér nú sæma að láta í veðri
vaka að illvilja Eysteins Jóns-
sonar ráðherra hafi verið um að
kenna að ekki var gefin hærri
ábyrgð.
Auk þessa áttu þessir fræðar-
ar fólksins að vita, að lánveit-
endur hafa þá kynlegu reglu að
láta miklu ráða um það hvort
lán skuli veitt, hvort þeir
telja að það fyrirtæki, sem láns-
ins á að njóta, hafi skilyrði til
að bera sig fjárhagslega, og
miða það vitanlega við sölu-
möguleika, en um það lá ekki
fyrir að sennilegt væri að meira
seldist fyrstu árin en það sem
ein vélasamstæða framleiddi.
Hér var því ekki um neitt
glapræði að ræða; það var ein-
róma álit allra sem með málið
höfðu að gera að sú virkjun sem
framkvæmd var, nægði fyrstu
árin og svo var um búið að auð-
velt og án aukakostnaðar átti að
vera hægt að bæta við annarri
vélasamstæðu. Af völdum styrj-
aidarinnar hefir þetta farið á
annan veg. Af völdum stríðsins
hefir ekki tekizt að fá aðra véla-
samstæðu, þó að nú sé hennar
þörf.
En er það ekki stríðið, sem
hefir aukið þörfina? Vilja D- og
E-mennirnir ekki jóðla á því um
stund.
af ú(svörunam
Jón lögfræðingur Sveins-
son hélt því fram á fundi E-
listans, að samvinnufyrir-
tæki í bænum væru skatt-
frjáls! Sannleikurinn er:
Útsvör og samvinnuskatt-
ur K.E.A. og S.Í.S. til bæjar-
sjóðs árið 1941 var samtals
kr. 200.000,00,
eða 36 Vá % af öllum út-
svörum niðurjöfnuðum árið
1941.
Hvað skyldi þurfa marga
Svafara, Jóna og Brynleifa til
þess að standa undir þessum
greiðslum?
iii.ii m ipiiiuhw iii ii.i.ii .njiii »».■■■ iiWWi