Dagur - 21.08.1957, Blaðsíða 2

2
D A G U R
Miðvikudaginn 21. ágúst 1957
Gengur sjáandi um
Stutt viðtal við Helga á Gvendarstöðum
Jón Dúason:
Um áratugi, að minnsta kosti
Fyrir helgina var hér á ferð-
inni þingeyskur bóndi, Helgi
Jónass. á Gvendarstöðum í Kinn
og náði blaðið tali af honum sem
snöggvast til að leyta frétta úr
sveit hans. En hann kvaðst lítið
vita hvað gerðist austur þar því
þar hefði hann ekki komið síð-
ustu vikurnar, heldur verið á
ferðalagi vestur á Vestfjörðum
við rannsóknir á grösum og
gróðri. Venti ég þá mínu kvæði
í kross. En það eitt er út af fyrir
sig frásangarvert að búandi mað-
ur skuli taka sér ferð á hendur í
þágu vísindanna á þessum árs-
tíma.
Viltu scgja blaðinu eitthvað af
þessum „vesturferðum“ þínum?
Helgi segir að þetta sé þriðja
sumarið í röð, sem hann haldi á
Vestfirði um sláttinn til að rann-
gaka gróðurfarið þar, en fjórða-
ferð sín þó, því fyrstu ferðina
hafi hann farið nokkru áður. „Og
nú er ég búinn að fara um alla
Vestfirði að heita má“, segir hann
„en þó vildi ég óska að ég gæti
farið einu sinni enn.“
Hver er svo árangur þessara
rannsókn af er ða?
Nokkrir nýir fundarstaðir
plantna og nokkur fróðleikur
kannski um eitt og annað viðvíkj
andi grasafræði. Ef ég fæ ein-
hversstaðar inni í blaði eða tíma-
riti, mun ég birta það sem mér
finnst máli skipta um þessar at-
huganir mínar, einhverntíma
seinna, ef éinhverjum mætti að
gagni koma.
En hversvegna til Vestfjarða
fremur en á aðra staði?
Það er svo skemmtilegt að vera
á Vestfjörðum, svarar Helgi hik-
laust og svo held ég að ég verði
langlífari ef ég er þar sí og æ.
þar verður fólk gamalt og ber
aldurinn svo vel að furðulegt má
kalla. Ég var til dæmis með
nokkrum rosknum mönnum þar
eitt sinn og taldi víst að ég væri
aldursforsetinn í hópnum. En
mér brá þegar það upplýstist að
ég var þeirra lang yngstur. Enda
iitu þeir á mig sem ungling þegar
þeir fréttu að ég var ekki nema
um sjötugt.
Hvemig lízt þér á þig á Vest-
fjörðum?
Vestfirðir eru kannski besta
plássið á landinu, se^'r ferða-
langurinn. Mér leist víða svo á
að eins vel væri til landbúnaðar
fallið og annarsstaðar þar sem
bezt gerist. Enda sýnist mér efna
hagurinn yfirleitt góður, það er
séð verður í fljótu bragði og er
illt til þess að vita að fólk skuli
flýja sumar þsssar ágætu sveitir.
Er ekki críitt að ferðast á
þessum slóðum?
Síður en svo. Vegirnir lengjast
ár frá ári og þeim er vel við hald-
ið og ólíkt betur en hér gerist.
Þar var verið að hefla vegi sem
mér fundust nokkuð sléttir fyrir.
Eh þéir iíða ekki eftir holunum
og þvottabrettunum þar. Þar eru
líka víðar en á einum stað, vei
mei-ktir tvöfaldir vegir með ein-
steínuakstri, þar sem umferð
getur annars verið hættuleg.
Rúddir yegir eru líka ágætir
margir hverjir. Og svo er fyrir-
greiðslan framúrskarandi og gest
risnin að enginn þarf að kvarta
yfir ferðalagi á Vestfjörðum.
Eru margir grasafræðingar
meðal almennings þar vestur írá?
Eins og gengur og gerist. Ég
hitti þó nokkuð marga, sem gam-
an höfð'u af að spjalla um grasa-
fræði og vita deili á plöntum og
þekktu töluvert. Ég get til dæmis
sagt þer frá einum gömlum
manni sem vissi af sjaldgæfu af-
þrigþi í' grendinni. En nú vildi
svo til að verið var að leggja
nýjan ..veg þar rétt hjá. En gamli
maðurinn stóð vörð hjá plönt-
unpi á meðan jarðýtan hlóð upp-
veginm -svo henni yrði ekki tor-
tímt. Þetta fannst mér virðingar-
vert og til fyrirmyndar, í stað-
þess að keppast við að „brjóta og
tíná.“
Eru faUegar konur á
Vcstfjörðum?
Já, mjög margar. En kvenna-
farssögur segi ég þér engar.
Hitturðu galdramenn?
Um galdramenn vil ég sem
minnst tala. Því ég hef verið ögn
að reyna að læra af þeim. Og
kannski betra að vera ekki að
áreita mig, bætir Helgi við og
auðséð er að grunnt er á glettn-
inni.
Hvenær verðurðu sjötugur,
Helgi?
Eins og bæjarbúum er kunn-
ugt, hefur ein fjölskylda hér á
Akureyri orðið fyrir miklu áfalli
og tilfinnanlegu tjóni, er húsið
Staðarhóll brann aðfaranótt sl.
mánudags. Þeir, sem vit hafa á,
láta svo ummælt, að húáið sé svo
skemmt eftir eldsvoðann, að
trauðla verði það byggt upp eða
lagað að nýju. Innanstokksmunir
allir eyðilögðust, og fatnaður
stóitskemmdist eða brann. Á einni
nóttu missti því barnmörg fjöl-
skylda heimili sitt og athvarf og
allar.eigur.
Akureyringar hafa jafnan
brugðist vel við, ef rétta þarf
bágstöddum hjálparhönd, og með
þessum fáu línum vildi eg mega
benda bæjarbúum á, að hér ér
brýn þörf fyrir framrétta bróður-
hönd.
Bláðið „Dagur“ hefur verið
svo vinsamlegt að lofa að taka á
móti gjöfum og fjárframlögum í
þessu skyni. Treysti eg því, að
menn muni sem fyrr boðorð
bróðurelskunnar og leggi hér
hönd að til hjálpar og stuðnings.
Hvert framlag, smátt eða stórt,
mun blessað verða.
græna jörð
IIELGI JÓNASSON,
Gvendarstöðum.
Eftir nokkrar vikur.
Þér var svo sem óhætt að segja
mér daginn því ég ætla ekki að
heimsækja þig.
Ég hafði heldur ekki hugsað
mér að bjóða þér.
----o----
Ég held nú ekki lengra á þess-
ari braut en þakka Helga kær-
lega fyrir samtalið og get gefið
góðar vonir um að birta síðar
frásagnir eftir hann af Vestfjörð-
um.
Helgi á Gvendarstöðum er um
margt sérkennilegur. Hann er
viðurkenndur grasafræðingur og
sjálfmenntaður að mestu í þeirri
grein, glöggur mjög og hefur
offrað miklum tíma frá bústörf-
um í rannsóknir á gróðurfari
landsins.
Hann er einn þeirra manna,
sem á sinn töfraheim meðal
blóma og nýtur hans í daglegum
störfum með því að ganga sjáandi
um gróna jörð.
Guð styrki þá, sem erfitt eiga,
og launi þeim, sem standa stöð-
ugir í kærleikanum.
'Kristján Róbertsson.
SUNDMÓT K.A.
Sunnudaginn 18. ágúst var
haldið • innanfélagssundmót KA.
Helztu úrslit urðu:
KONUR:
50 m. bringusund: Ásta Páls-
dóttir 47,5 stk. — Rósa Pálsdótt-
ir 47,6 sek. — Súsanna Möller
49,5 sek.
100 m. bringusund: Ásta Páls-
dóttir 1.46,4. — Rósa Pálsdóttir
1.49,8. — Súsanna Möller 1.51,8.
200 m. bringusund: Ásta Páls-
dóttir 3.40,3.
50 m. skriðsund: Rósa Páls-
dóttir 37,6. — Þórveig Káradóttir
40,0. — Guðný Bergsdóttir 44,8.
100 m. skriðsund: Rósa Páls-
dóttir 1.33,9.
50 ni. baksund: Rósa Pálsdóttir
49,7. — Súsanna Möller 59,6.
(Framhald á 7. síðu.)
um 2 áratugi, hafa samtök ís-
lenzkra sjómanna og útgerðar-
manna sent Alþingi og lands-
stjórninni látlausar kröfur um að
láta þá ná íslenzkum þegnrétti
sínum á Grænlandi, og auk þess
bent á hina einustu færu leið í
þeim efnum, að samþykkja
Grænlandstillögu þá, sem Pétur
Ottesen hefur margflutt á Al-
þingi og fylgja því máli, þ. e.
fullkominni afhending Græn-
lands, fast eftir, og stefna málinu
í alþjóðadóm, nái það ekki fram
að ganga með öðrum hætti. Eitt
sinn bárust Alþingi í einu um 700
áskrifanir þessa efnis frá íslenzk-
um sjómönnum einum. Nefni eg
þetta sem dæmi. En allt hefur
þetta engan sýnilegan árangur
borið. Valdhafarnir vi-rða sjó-
menn ekki viðlits,
Vekur nú þetta sinnuleysi
stjórnmálaflokkanna og valdhaf-
ánna ekki helzt það hugboð, að
íslenzku sjómennirnir séu rétt-
laus stétt. Því verður að minnsta
kosti ekki á móti mælt, að stjórn-
málaflokkarnir og valdhafarnir
hafa litið á bænir þeirra og
áskoranir eins og hundsgelt, en
þannig ský’njuðu skrælingjarnir
forðum málTeði'a -vorra, en þeir
voru íslenzkir sjómenn, sem
kunnugt er. Valdhafar vorir nú
eru prýðilega vel ánægðir með
það, að íslenzkir „sjóarar“ dragi
fisk úr sjónum, dragi 7 fiska
ipeðan fiskimenn þeirrar þjóðar,
sem næst þeim gengur að mikl-
um afköstum, draga einn. Þeir
mæla þeim einnig vel úti látið
skjall á Sjómannadaginn. Og
þeim finnst, að sjómenn ættu að
geta verið ánægðir með það sem
laun fyrir erfiðið. En að valdhaf-
arnir geri sér það ómak að gæta
i'éttar og hagsmuna sjómannanna
það finnst þeim aftur á “rhóti að
ekki geti komið til rnála. Stað-
reyndirnar, aðger'ðaleysi þeirra,
sýnir þetta og sannar svo áþreif-
anlega, að ekki verður á móti
mælt.
Eg spyr: Snertir það í rauninni
hjartastrengi nokkurs íslenzks
valdamanns, að íslenzkir sjómenn
eru reknir í land úr skipunum
sínum á lokadaginn eða fyrr, eft-
ir að hafa háð harða og lífsháska-
lega baráttu við ofsalegt hafrót,
ofsaleg óveður og ægilegt myrk-
ur veturnæturinnar hér við land?
Láta valdamennirnir sig það
nokkru skipta, þótt sjómennirnii'
verði að ganga atvinnulitlir eða
atvinnulausir mestallan þann
tíma (eða allan), sem eftir er af
árinu? Engan slíkan hef eg fyrir-
hitt. Og hundsun þeirra á kröfum
Syndið 200 metrana
sjómanna talar sínu ólýgna máli
um þetta.
Það bakar hverjum manni sárs-
auka og efnahagslcg vandræði að
missa atvinnu sína. Hver hugsar
sér að sjómennirnir hlýti sörnu
lögum um þetta og aðrir? Sýnir
þó ekki flótti sjómannanna frá
sjósókninni og réttleysinu, að
þeir eru eins gerðir og aðrir
menn, hvað þetta snertir? En eru
menn ekki blindir fyrir því?
Og nú spyr eg enn: Verkamenn,
hvernig myndi ykkur líka að
skipta á hlutskipti sjómannsins,
sem er þetta: Eftir að hafa drýgt
það mesta og háskasamlegasta
erfiði, sem nokkur stétt drýgir,
um 3—4 fyrstu mánuði ársins, að
verða þá sagt upp vinnu og vera
atvinnulausir þá 8—9 mánuði,
sem þá eru eftir af árinu?
Hvernig myndi ykkur bænd-
unum líka það, að fá að stunda
yk'kar störf frá áramótum og'
fram á lokadaginn, en vera þá
reknir af búunum og eiga þangað
ekki afturkvæmt fyrr en um
næstu jól?
Hver og einn mundi geta séð,
að þetta væri brjálæði. En það er
alveg sama Jarjálæðið að reka
sjómennina af skipunum þegar
erfiðasti tími ársins ei' á-enda og
vorið og sumarið og uppgripin
miklu við Grænland (fram í
miðjan júlí) eru framundan.
Munurinn er aðeins sá, að sjó-
mennirnir eru réttlaus stétt, en
bændur ekki.
Það hlýtur að vera hverjum
vitibornum manni augljóst mál,
að hvað sem öllu'Tiðut, eiv það al-
gerlega vonlaust, að íslenzk út-
gerð geti með einni vetrarvertíð
staðist samkeppni við útgerð
Færeyinga og Norðmanna með
skip sín í uppgripa-afla allt árið
(á 2—3 vertíðum). Þetta er mál
sem tekur til íslenzku þjóðarinn-
ar allrar, ekki aðeins til hinna
réttlausu sjómannastéttar, — sem
enginn tekur tillit til, — því að
þjóðin þarf að fá fisk úr sjónum
til að geta lifað.
Stjórnmálamennirnir vanrækja
að ganga eftir rétti íslenzku sjó-
mannanna á Grænlandi. En þeir
vanrækja líka það, sem er enn
meira og margfallt meiri háski
stendur af. Þeir vanrækja að
ganga eftir eignar- og yfirráða-
rétti íslenzku þjóðarinnar yfir
Grænlandi. Þegar Grænlands-
málið kemur fyrir alþjóðadóm,
megum við eiga von á því, að
þessari vanrækslu þeirra verði
haldið fram á móti oss sem sönn-
un þess, að ísland sé búið að gefa
Grænland upp og eigi því ekkert
tilkall til þess framar. Þeir eru
með varxrækslu sinni að ganga
móður sína, Fjallkonuna, ofan í
jörðina. Þeir eru með vanrækslu
sinni að útiloka íslenzku sjó-
mennina frá Grænlandi og fiski-
miðum Grænlands um tima og
eilífð. Þeir eru að svifta ísalnd
öllum auðæfum Grænlands og
gsfa þau Dönum sem uppbót á
fyrri viðskipti.
Jón Dúason.
E. D.
„Gleymið ekki bróðurelskunni"