Dagur - 19.04.1989, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 19. apríl 1989 - DAGUR - 7
Andrés Kristinsson á Kvíabekk:
Af því að mér þykir vænt
um þig Steingrímur...
- opið bréf til landbúnaðarráðherra
Kvíabekk 13.04.1989
Kæri Steingrímur!
Ég ætla að byrja á að óska þér
til hamingju með að vera besti
landbúnaðarráðherra eftirstríðs-
áranna, því það ertu sannarlega.
Engan bónda hef ég heyrt hnjóða
í starf þitt síðan þú tókst við
embætti, utan lítillega einn
bónda kynjaðan austan úr sýslu.
Það var um þær mundir er þú
renndir úr vör með talna-glöggið
þitt. Bóndi átti nokkrar sorphæn-
ur sem honum hafði láðst að telja
fram á fóðurbirgðarskýrslu Bún-
aðarfélagsins og kveið því komu
lögreglumannanna. Taldi hann
þetta frumhlaup þitt ónauðsyn-
legt og jafnvel þér til háðungar
og sagðist ekki trúa því fyrr en á
reyndi að þú gerðir þig að flóni,
en tautaði svo ofaní bringu sér:
„Hann er nú annars bara Norður-
Þingeyingur." Öðru máli gegnir
með mig, ég sá strax að þetta var
nauðsynjamál enda er ég alvöru-
þrunginn maður. Já, það er ekki
laust við að mér þyki vænt um þig
Steingrímur síðan þú komst þess-
ari talna-glöggtunnu þinni á lagg-
irnar og stundum bið ég Drott-
inn að sjá til þess að tunnuskratt-
inn velti ekki yfir þig og meiði
þig-
Aðferðin er góð
Ég ætla að kjósa þig í næstu
kosningum, ég hef nú stundum
gert það áður, en í síðustu kosn-
ingum kaus ég karlinn hann Stefán
gamla. Það var nú eins konar
líknarstarf. Ég hélt nefnilega að
karlinn ætlaði að fara að deyja.
En við síðustu stjórnarmyndun
sá ég að mér hafði skjátlast
hrapallega. Af því að mér þykir
vænt um þig Steingrímur, fann ég
mig knúinn til að pára niður þess-
ar línur og leyfa þér að vita, að
þeir komu hér í gær blessaðir
sendlarnir þínir. Og hér gekk allt
vel og þeir voru embætti þínu til
mikils sóma.
Það var notaleg tilfinning
framlágs búandkarls eftir sam-
felld harðindi frá áramótum, að
sjá þessa glæstu lögreglubifreið
renna í hlað; senda í þeim fagra
tilgangi að hreinsa okkur bændur
af ábornum syndum. Ó, hvað
hann Guð var nú góður að senda
þessi harðindi til að auðvelda
talninguna. Hugsaðu þér bara
Steingrímur ef þeir hefðu þurft
að elta þetta upp um fjöll og firn-
indi. Mér finnst þessi aðferð þín
miklu betri en að láta okkur
bændur sverja eið, eins og Brynj-
ólfur biskup forðum. Og auðvitað
hefði orðið nauðsynlegt að gera
slíkt hefðir þú ekki búið yfir
óvenju frjóu hugmyndaflugi.
Þökk sé bæði Guði og þér.
Af Húsbóndahollu
Botnu . . .
Já, hér renndu sem sagt í hlað,
yfir-ásetningsmaðurinn okkar og
lögregluþjónn Nr. 1. Það var
merkilegt hvernig hundarnir tóku
þeim. Tíkin, sem er af hreinrækt-
uðu skosku fjárhundakyni og
hefur veitt fjölskyldunni ómældar
utanskattstekjur síðan bænda-
samtökin sviptu mig rétti að
mega framleiða kindakjöt utan
lítilsháttar, hún ætlaði gjörsam-
lega að yfirbuga valdsmennina,
svo ég varð að loka hana inni. Já,
hún líkist ekki húsbóndanum tík-
arskrattinn! Ég hef nefnilega allt-
af borið virðingu fyrir svipmikl-
um embættismönnum.
Þeir byrjuðu að telja kindurn-
ar, en hvað heldur þú Steingrím-
ur að hún Botna gamla hafi gert.
Hún sem alltaf hefur verið svo
húsbóndaholl. Hún lagðist á bak-
ið og dó nóttina áður en þeir
komu. Það hafði mistalist í haust
og var einni kind of mikið. En nú
var talan rétt. Svo kalla menn
þetta skynlausar skepnur, drott-
inn minn dýri!
Kindin var lögst á bakið
og allt það . . .
Nokkurn tíma tók það mig að
skýra fyrir lögreglumanni Nr. 1
að Botna væri dáin, en svæfi ekki
svona fast á bakinu. Kom þá í
huga mér álíka atvik sem gerðist
hér í sveit fyrir nokkrum árum.
Hingað flutti Reykvíkingur og
keypti jörð og hóf búskap. Hann
bjó ekki lengi en heldur
skemmtilega. Seinni hluta vetrar
kom hann til nágranna síns og
kvað farir sínar ekki sléttar.
Sagði hann að ein kindin ætlaði
að fara að „eiga“ og henni gengi
mjög illa. Hann væri búinn að
sitja yfir henni lengi og ekkert
gengi. Það væri aðeins komið
pínulítið aftur úr henni. Ná-
grannanum fannst ósennilegt að
Andrés Kristinssun bóndi á Kvía-
bekk í Ólafsfirði.
„Hott, hott!" Þetta voru glöggir
menn og þeir sáu í hendi sér að
liggjandi var hryssan meinlaus.
Fóru þeir því á fjóra fætur og
skoðuðu hana gaumgæfilega að
aftan.
Fóru á hnén til að skoða
merarkuntu
Læðan á bænum hefur verið að
breima undanfarið og hér hafa
verið tvö flækingsfress. Ósjálfrátt
komu ástarleikir kattanna upp í
huga mér þegar ég sá þessar
aðfarir embættismannanna. Ég
hafði ósköp góðlátlega orð á því
við lögregluþjón Nr. 1 sem ekki
er Alþýðubandalagsmaður, að
mikla lotningu hlytu þeir að bera
fyrir Steingrími að leggjast svo
lágt, að fara á hnén til að skoða
merarkuntu. En viti menn, þá gaf
lögregluþjónn Nr. 1 skipun um
að hætta bæði kyn- og aldursgrein-
ingu. Köstuðu þeir í flýti, að mér
„Þeir byrjuðu að telja kindurnar, en hvað heldur
þú Steingrímur að hún Botna gamla hafí gert.
Hún sem alltaf hefur verið svo húsbóndaholl.
Hún lagðist á bakið og dó nóttina áður en þeir
komu. Það hafði mistalist í haust og
var einni kind of mikið. En nú var talan rétt.
Svo kalla menn þetta skynlausar skepnur, drottinn
minn dýri!“
„En á meðan á drykkju minni stóð, heyrði ég
skvamp og hávaða mikinn innan úr fjárhúsum. Og
þegar ég kom með strokkinn í fanginu fram í króna
varð ég þess áskynja hvað komið hafði fyrir. Þeir
höfðu ætlað að elta mig, en álpast ofan í áburðar-
kjallarann. Þeir virtust ákaflega vondir í sér og
kenndu mér um þetta, sem auðvitað var vitleysa
því ég sagði þeim að bíða.“
ær væri að bera á þessum tíma og
vildi fá lýsingu á hvernig skepnan
hagaði sér. Við það snuggaðist í
bónda og minnti hann nágrann-
ann á menntun sína og fyrri störf
sem hvoru tveggja var miklum
mun fremra en fávísir bændur
höfðu kynnst. Sagði hann kind-
ina vera lagsta á bakið og allt
það. Hann var nokkurra barna
faðir og hafði oft séð konu sína
eiga og hagaði kindin sér mjög
líkt, hún hljóðaði, stundi og
teygði fæturnar upp og út. Eftir
þessa nákvæmu lýsingu fór ná-
granninn með bónda í fjárhúsin
og þar lá þá brundhrútur bónda
afvelta og hafði gefið upp önd-
ina. Og það pínulitla sem komið
hafði út og bóndinn hélt vera
lamb, var endaþarmurinn sem
skrúfast hafði út úr skepnunni við
kvalirnar. Ekki er mér grunlaust,
Steingrímur minn, að sumt af
ráðgjöfum þínum séu sömu gerð-
ar og bóndinn okkar úr Reykja-
vík.
„Hott, hott“
Svo byrjaði talningin á hrossun-
um. Það var mikið nákvæmis-
verk, því tilgreina þurfti hvert
hross og aldursgreina einnig. Ég
bar traust til þessara manna og
taldi þá einfæra um að annast
verkið, en lofaði að láta þá vita
þegar kæmi að slægu hrossunum.
En það var eins og þeir tryðu því
ekki að ég léti þá vita um slægu
hrossin, því annar stóð bak við
stoð og teygði sig ofur varfærnis-
lega f taglið, en hinn gjóaði
undir. Taka skal fram að snjóað
hafði fyrir glugga og gatasýn var
afar slæm í hesthúsinu. Einnig
vildi setjast móða á gleraugun
þeirra. Þetta var tímafrekt og erf-
itt starf. Stundum sýndist mér að
sá sem höfuðið rak undir taglið,
notaði frekar lyktarskyn en
sjónskyn. Já, það þarf valda
menn í slík störf. Svo kom að því
að ein hryssan lá og vildi ekki
standa á fætur þótt þeir segðu:
sýndist, einni sameiginlegri tölu á
hross og varphænur og fóru. Það
vitum við báðir Steingrímur, að
án aldurs- og kyngreiningar er
þetta hugverk þitt gagnslaust.
Langar mig því að vita hvort þú
gætir ekki séð af einni dagsstund
af þínum dýrmæta tíma og komið
hingað, svo við getum sameigin-
lega komið reglu á þetta alvöru
mál.
Leyndarmál í 30 ár
Ekki þurftu embættismennirnir
að hræðast það að ég léti þá ekki
vita af slægu hrossunum, því mér
hefur alla tíð þótt heldur vænt
um embættismenn. Ég hef meira
að segja bjargað embættismönn-
um. Af því að við érum vinir,
Steingrímur og þar að auki póli-
tískir trúbræður, þá er best ég
segi þér þá sögu. Ég hef þagað
yfir henni í 30 ár. Ég var ofurlítið
ölkær á manndómsárunum og
stuttu eftir að ég hélt í Kvíabekk,
lagði ég í strokkinn hennar
ömmu sálugu. Og af gömlum og
þjóðlegum sið, geymdi ég hann í
hlöðunni. Einhver hafði séð mig
með „blönduflösku" og kært til
bæjarfógetans. Sumt fólk hefur
þörf fyrir að kæra mig. Sennilega
er það vegna þess að ég hef alltaf
haft gaman af leiðinlegu fólki. Ég
var kallaður fyrir fógeta og sagði
auðvitað satt og rétt frá. En,
fógeti vildi sannreyna málið og
taka prufu af blöndunni. Þetta
var að kvöldi dags fyrri hluta
vetrar. Sér til fulltingis tók fógeti
með lögregluþjón sem nýtekinn
var við starfi; hraustlegan mann
með réttlætissvip á andlitinu.
Ókum við heim í hlað og röltum
til fjárhúsanna. Þegar á fjárhús-
hlaðið kom sagði ég þeim að
bíða, ég ætlaði að sækja
strokkinn.
Heyrði skvamp og hávaða
Tók ég á sprett suður hlaðið og
inn í fjárhúsin. Það hagaði þann-
ig til í húsunum, að opnast hafði
fyrir vatnskrana stuttu áður og ég
var búinn að taka upp grind við
dyrnar, ætlaði að ausa út, en var
ekki byrjaður. Króin var því full
af vatni og skít. Ég þekkti vel
staðhætti og stökk því í myrkrinu
inn á næstu grind og þaðan inn í
hlöðu og lagði strokkinn hennar
ömmu við grön og svalg stóran
áður en hellt skyldi niður þeim
góða miði. En á nteðan á drykkju
minni stóð, heyrði ég skvamp og
hávaða mikinn innan úr fjárhús-
um. Og þegar ég kom með
strokkinn í fanginu fram í króna
varð ég þess áskynja hvað komið
hafði fyrir. Þeir höfðu ætlað að
elta mig, en álpast ofan í áburð-
arkjallarann. Þeir virtust ákaf-
lega vondir í sér og kenndu mér
um þctta, sem auðvitað var vit-
leysa því ég sagði þeim að bíða.
Þeir skipuðu mér að hjálpa sér en
ég sá að það var tilgangslaust
meðan þeir voru svona reiðir,
Lyfti ég því strokknum aftur og
fékk mér sopa. Þeim rann reiðin
fljótt því þeir voru bjargarlausir.
Það var gott að ég var sæmilega
hraustur á þeim árum, því þungt
var að draga þá upp. Það var eins
og þeir soguðust fastir í skítinn.
Ég kveikti ljós þegar þeir voru
komnir upp úr. Mikið ósköp voru
þeir skítugir. Þú hefðir átt að sjá
„úniformið" Steingrímur! Þeir
tóku enga prufu af blöndunni og
helltu engu niður. Síðan hefur
mér ætíð verið hlýtt til lögreglu-
þjóna og sér í lagi bæjarfógeta og
reynt að hjálpa þeim eftir mætti.
Þar sem böðlar eru nú
útdauðir . . .
Ekki er ég viss um Steingrímur
minn að hún Botna gamla hafi
getað hreinsað mig af öllum
syndum, þó öll væri hún af vilja
gerð blessunin. Ásetningsmenn
hafa alla tíð haft einkennileg
áhrif á sálarlíf mitt. Oft eru þetta
ekkert sérlega svipmiklir menn í
daglegu lífi, en í embætti gjör-
breytist andlit þeirra svo oft eru
þeir nær óþekkjanlegir. Mun
þessi svipbrigði hvergi vera að
finna í íslensku þjóðlífi. Gamlir
menn hafa sagt mér, að þessi
svipur sé sá sami sem böðlar einir
máttu nota til forna. Þar sem
böðlar eru nú útdauðir og lög-
regla tekin við þessu þýðingar-
mikla starfi, datt mér í hug,
Steingrímur, hvort ekki væri rétt
að kvikmynda ásetningsmann í
starfi, nú eða jafnvel stoppa upp
nokkur stykki! Já, það gæti svo
sem verið að ég hefði eitthvað
aðeins ruglast með hrossin líka,
en það kemur allt í ljós þegar þú
kemur Steingrímur minn. Ef þig
langar til Steingrímur, þá hefði
ég gaman af að skrifa þér aftur
um beit og ofbeit.
Vertu best kvaddur,
Þinn aðdáandi,
Andrés Kristinsson.