Dagur - 27.11.1993, Blaðsíða 6

6 - DAGUR - Laugardagur 27. nóvember 1993
Ætlaði alltaf að
verða rithöfimdur
Aðalheiður Karlsdóttir frá
Garði í Ólafsflrði er í hópi höf-
unda sem eiga „afkvæmi“ á
jólabókamarkaðnum í ár. Aðal-
heiður hefur áður sent frá sér
nokkrar skáldsögur þar sem
rómantíkin er aldrei langt und-
an, en bókin sem kemur út eftir
hana að þessu sinni er af allt
öðrum toga.
Á vit ævintýranna
„Meðal Grímseyinga - skin og
skúrir við nyrsta haf „ er titill bók-
ar Aðalheióar og þar segir hún frá
dvöl sinni í Grímsey frá 1937 og
fram undir miðja öldina. Frásögn-
in er leiftrandi og gefur góða inn-
sýn í mannlíf í Grímsey á þessum
árum.
I upphafi bókarinnar segir Að-
alheiður frá kynnum sínum af Þór-
leifi Sigurbjömssyni frá Grímsey,
sem síðar átti eftir að veróa lífs-
förunautur hennar. I ævintýrunum
gerist alltaf eitthvað óvænt og Að-
alheiður stóð allt í einu andspænis
því ævintýri að hefja búskap í
Grímsey.
Nýlega flutt í Hornbrekku
Blaðamaður heimsótti Aóalheiði
frá Garði, eða Ollu eins og Olafs-
firðingar kalla hana oftast. Hún
býr nú á Hornbrekku - dvalar-
heimili aldraóra í Olafsfirði, er
nýlega flutt þangaó úr íbúóinni
við Olafsveg 20, þar sem hún hef-
ur lengst af búið. „Jú, ég verð að
viðurkenna að ég sakna íbúðarinn-
ar við Olafsveginn. En hérna á
Hornbrekku er mjög gott að vera
og útsýnió er alveg einstakt,“
sagði Aóalheiður, sem er 79 ára
að aldri. Þórleifur, eiginmaóur
hennar, lést fyrir sjö árum.
Þegar blaðamaður heimsótti
Aðalheiói fyrr í þessurn mánuði
Víst er að nýja bókin hennar
Aðalheiðar frá Garði gefúr
góða innsýn í lífíð í Grínisey á
þessum árum. Til gamans er
hér gripið niður í hana á nokkr-
um stöðum. Millifyrirsagnir eru
blaðsins.
Bjargsig
„Aldnir sem yngri fara upp á
eyju, þegar verió er að síga í
björgin eftir eggjum. Þá er mikió
um aó vera. Það var ný sjón fyrir
mig að sjá magar fötur fullar af
bjargeggjum. Þá var það oftast
Oli Bjamason, mágur mannsins
míns, sem seig í björgin. Fleiri
sigamenn munu þó hafa verið við
þaó vcrk á meðan við hjónin vor-
var hún nýlega komin heim eftir
nokkurra daga legu á Fjórðungs-
sjúkrahúsinu á Akureyri. Hún
sagðist ekki vera alveg nógu
styrk, eiginlega hálf „drusluleg“,
en hún gæti að minnsta kosti tal-
að. Við settumst niður og spjöll-
uðum. Þaö lá beint við að spyrja
um nýju Grímseyjar-bókina.
í tíu ár í Grímsey
„Ég var i tíu ár í Grímsey. Fólki
- segir Aðal-
heiður Karls-
dóttir, höf-
undur bók-
arinnar
„Meðal
Grímsey-
inga - skin
og skúrir
við nyrsta
haf6, sem
kom út
á dög-
unum
um í Grímsey. Útbúnaðurinn á
sigamanni fannst mér alveg
furóulegur. Fyrst fór sigamaður í
stóra hempu. Á baki hcmpunnar
var góóur útbúnaður, strigapoki
stoppaöur upp með heyi til að
verja bakið á sigamanni. Utan um
sigamann var svo bundinn kaðall,
sem lá upp á bjargbrúnina. Var
hann um 60 mctra langur, vafinn
upp á tréhæl á bjargbrúninni og
geíið eftir því sem sigamaður
sagði til. Vanalega voru 6-8
menn á bjargbrúninni, sem drógu
sigamann upp, þegar hann gcrði
aðvart um að svo ætti að vcra. En
á meðan hann seig í bjargið,
þurfti hann aó færa sig til að tína
upp eggin í poka, sem var á
þar kom ósköp vel saman og oft
var líf og fjör. I vondum veðrum
lágu kannski 60-70 skip frá mörg-
um löndum við eyna. Til dæmis
var mikið um færeysk skip og því
náði ég ágætum tökum á fær-
eysku.
í bókinni segi ég frá fólki í
Grímsey í bæði gleði og sorg. Síð-
ari heimsstyrjöldin kemur vió
sögu. Við eyna var skotin niöur
þýsk flugvél og þar voru enskir
hempunni, gaf hann þá frá sér
hróp eftir því sem vió átti á með-
an hann var að færa sig til og
koma sér á þá staði í bjarginu, þar
sem mest var af eggjum. Til þesss
að þurfa ekki alltaf aó vera að
færa sig, hafói sigamaður með-
feróis ausu á löngu skafti, sem
hann sveiflaði í kringum sig til að
ná sem best til eggjanna án þcss
aó færa sig.“
Skemmtanir
„Skemmtanir í Grímsey voru oft-
ast þannig, aö fjölskyldan var öll
með. Það varó til þess að börn og
unglingar stigu snemma dans-
spor. Sérstaklega var þaó yfir vet-
urinn, sem þessir fjölskyldudans-
leikir voru, til dæmis um jólin,
þegar jólatrésskemmtun var hald-
in. Oft voru stuttir sjónleikir
sýndir aó vetrinum og var þá oft-
ast dansleikur á eftir. Þannig liðu
veturnir í Grímscy, oftast var eitt-
hvað reynt aó gera sér til
skemmtunar, þegar timi gafst og
tyllidagar fóru í hönd. Aldrei
brást, að haldið væri upp á af-
mæli Fiskc og cins að jólatrós-
skemmtun færí fram, mun svo
vera enn.
Einir tveir eða þrír harmoniku-
leikarar voru t Grímsey á meðan
ég var þar. Að sjálfsögðu áttu
þcir sín hljóðfæri til aó lcika á.
Var því harmonikumúsík mikió
menn með leynistöð.“
Aóalheiður sagöi aó á þessum
árum hafi um hundraó manns búiö
í Grímsey. Hún sagði að sér hafi
verið ákaflega vel tekið og þaö
hafi létt róðurinn, en því sé ekki
að neita að það hafi verió töluverð
viðbrigði að flytja í einangrunina
norður í Grímsey.
„En ég get ekki sagt annað en
aö þetta hafi verið góó ár. Það var
mikið um fugl og bjargsig og fólk
notuð, má segja nær eingöngu.
Enda nægði það. Þannig músík
met ég mest, ekki síst ef tvcir
sternma saman.“
Óhapp
„Svo illa vildi til eitt sinn, að skot
hljóp úr byssu og lcnti í handlcgg
á pilti. Tættist handleggurinn illa
og höglin sátu í tættum vöðvan-
um. Pilturinn leið ógharlegar
kvalir, svo hann bar ekki af sér.
Var nú leitað til Siglufjarðar í
gegnum talstöðina í Grínrscy, cn
fyrst þurfti þó að ná til Húsavíkur
og koma boðum þaöan. Bátur var
fenginn frá Siglufirði til að ná í
sjúklinginn og lagói hann fljót-
lega af staö. Veðurlag til sjós var
þá allsæmilcgt. En þcgar um
vcikindi cóa slys var að ræða, var
ekki alltaf verið að setja fyrir sig,
þó ekki væri sem best í sjóinn.
Þegar sást til bátsins, hafói veður-
átt brcyst til hins vcrra, komin var
hvöss vestanátt og ógjörningur að
fara meó manninn um borð, enda
lá báturinn langt úti fyrir. Fólki
leið illa. Við áttum von á, aö þá
og þegar myndi báturinn snúa við
til Siglufjarðar, þegar sjáanlegt
var, að ckki var hægt að athafna
sig við hann. En bíðum við, hann
leggur fyrir bárufaldinn og fer
austur fyrir eyjuna. Þar var lygn-
ari sjór og oft fiúið þangað, er
var duglegt að afla sér lífsviður-
væris.“
Sjö skáldsögur
Eins og áöur segir hefur Aðalheið-
ur Karlsdóttir sent frá sér nokkrar
skáldsögur. „Jú, þaó alveg rétt, ég
var orðin fullorðin þegar ég byrj-
aói að skrifa. Sem barn ætlaði ég
alltaf aó verða rithöfundur, en fá-
tæktin kom í veg fyrir að ég gæti
látió þennan draum rætast fyrr en
ég var orðin fullorðin."
Eftir að Aóalheiður hætti að
vinna í frystihúsinu í Ólafsfirði og
börn hennar voru uppkomin, hafði
hún meiri tíma fyrir skriftirnar.
Fyrsta bókin, Þórdís á Hrauná,
kom út árið 1979 og eftir þaó
komu skáldsögurnar ein af ann-
arri, sjö talsins. Aðalheiður dreif
sig á námskeið í íslensku og vél-
ritun í fullorðinsfræðslunni í
Gagnfræóaskólanum í Ólafsfirói
og aflaði sér nauósynlegrar þekk-
ingar til þess aö skrifa.
„Veistu það, aó söguþráður
bókanna hefur oróió til jafnóðum
og ég skrifaði þær,“ sagði Aðal-
heiður og brosti.
Hún sagóist ekki gera ráð lyrir
að bækurnar yrðu fleiri, en þrátt
fyrir það væri hún alltaf annað
slagið að skrifa. Aóalheiður sýndi
blaðamanni handrit að smásögum
og ljóðmælum, sem hún sagðist
dunda sér við að sctja á blað. Það
væri svo annað mál hvort þetta
kæmist nokkurn tímann á prent.
óþh
„Veistu það, að söguþráður bók-
anna hefur orðið til jafnóðum og ég
skrifaði þær,“ segir Aðalhciður frá
Garði. Þessi mynd var tekin í her-
bergi hennar í Hornbrckku í Olafs-
firði. Á hnjám Aðalheiðar eru
nokkrar af skáldsögunum sem
hún hefur skrifað. Mynd: óþh
vestanátt var á. Öllum var nú
Ijóst, að báturinn ætlaði aó doka
viö fyrir austan, liggja undir
björgum og btða í von urn að
vestanáttina lægði. Má nærri
gcta, hvernig fólki lció, cr herti á
veöurofsanum um kvöldið og
vestanáttin braut upp á bakka.
Sjúklingurinn bar ekki af sér, og
allir tóku þátt í kvölum hans.“
Bardagi Breta og Þjóðverja
„Það var þennan dag seinnipart
suntars 1943, að viö horfðum á
þennan ógurlcga loltbardaga í
Grímsey. Óskaplega stór þýsk
flugvél kom norðan yfir eyna.
Líklega hafa þeir menn, sem
staósettir voru á eynni, látió vita
til lands gegnum lcynistöðina, því
fljótlega koma fjórar brcskar
flugvélar frá landi og gera sant-
stundis árás á þýsku vélina, sem
var mikið ferlíki aö sjá. í fyrstu
sýndist þýska flugvélin vera yfir
eynni, en bresku flugvélarnar
hröktu hana suður yfir cy. Fyrst
reyndi þýska llugvélin aó verjast,
hún snéri við, en hinar voru litlar
og liprar og gátu snúist í kringum
hana. En Þjóöverjarnir reyndu
hvað þeir gátu og skutu cins og
fallbyssuskotum að litlu brcsku
vélunum. Miklar voru drunurnar.
En svo leggur þýska vélin á flótta
og stendur reýkjarmökkurinn aft-
ur úr henni. Hún lækkar flugið,
cn rétt áður en hún skellur í sjó-
inn springur hún í sundur svo cld-
glæringamar standa hátt í loft, og
ljótur var mökkurinn er steig
upp.“
Ógurlegur
loftbardagi
yfirGrímsey
- gluggað í „Meðal Grímseyinga
- skin og skúrir við nyrsta haf ‘