Þjóðviljinn - 21.12.1940, Blaðsíða 2

Laugardagur 21. desember. 1940.
ÞJÓÐVIL JINN
KUðOVlUINN
í ftgefaadi:
Sameiningarflokkur alþýOu
— Sósíaliataflokkurixm.
Bitetjórar:
Einar Olgeirsaon.
Sígfús A. Sigurhjartarson.
Bitstjórn:
Hverfisgótu 4 (Víkings-
prent) siirii 2270.
Afgreiðsla og auglýsingaskrtf
stofa: Austttrstræti 12 (1.
Bsð) sími 2184.
Askriftargjakl á mánnði:
Reykjavík og nigronni kr.
2.50. Annarsstaðar á land-
inu kr. 1,75. I lausanölu 10
aura eintaidð.
Víkingsprent h.f., Hverfisgötu
Hvcrs vegna neí
víð þrlðfu spurn^
Ingunní ?
Allt hefur sínar orsakir, einnig
verk Skjaldborgarinnar. Það er
svo sem ekki að ástæbulausu, að
hún berst fyrir pví að Jón Rafns
son og Sveinn Sveinsson verði
reknir úr Dagsbrún.
Og hverjar eru ástæðurnar?
munt pú spyrja.
Skjaldborgin hefur haft af Dags
brún 2—3 tugi púsunda króna,
síðustu mánuðina.
Það er mun meiri upphæð en
sjóðþurrðin hjá formanni og
ráðsmanni félagsins nam. Þessi
fjárdráttur var framinn með þeim
hætti, að Skjaldborgin lét einn
þjóna sinna laumast inn í störf
á skrifstofu félagsins og taka í
sínar hendur úr höndum félags
ins útreikninga á vinnuskýrslum
og útborganir á launumi í I3reta-
vinnunni. Annars er þessi fjár-
dráttarherferð svo alkunn, að ei
þarf frekar um að ræða, en flestir
munu skilja, að Skjaldborgin vilji
mikið til vinna, að þurfa ekki
að svara til saka á Dagsbrúnar-
fundum fyrir þennan þjófnað.
Qg svo er það Iðnó. Verkalýðs
félögin í Reykjavík áttu Iðnó.
trúaráð þeirra hafði ráð á húsinu
fyrir þeirra hönd. Þetta full-
trúaráð var, samkvæmt hinum
gömlu lögum Alþýðusambandsins
skipað Alþýðuflokksmönnum ein
um. Þegar menn þessir sáu, að
þeir yrðu að láta undan og koma
Alþýðusambandinu á grundvöll
lýðræðis og jafnréttis, varð þeim
Ijóst, að völd þeirra í fulltrúa-
ráðinu myndu brátt vera á enda.
Að öllu þess-u athuguðu ruku
þeir til og seldu sjálfum sér Iðnó
fyrir 130 þúsund krónur, en tal-
ið er að í frjálsri sölu hefði það
selzt á 250 —280 þúsundir.
Þarna stálu þeir allt að 150 þús
undum króna frá verk-alýðsfélög
unum í Reykjavík.
Það er von þeir vilji forðast
umræður um sín eigin verk á
fundum Dagsbrúnar.
Loks er það Alþýðubrauðgerð-
in. Einnig hún var eign verkalýðs
félaganna i Reykjavík og annaðist
fulltrúaráð þeirra vörzlu hennar.
Sömu Skjaldborgararnir, sem
seldu sjálfum sér Iðnó, seldu nú
einnig sjálfum sér Alþýðubrauð-
gerðiriá, -auðvitað fyrir hálfvirði.
Hve mörgum tugum eð hundruð-
um þúsunda þar hefur verið stol
ið er ekki gott að segja, því ó-
BÆKUB
EINAR ÓL. SVEINS-
SON: STURLUNGA-
SAGA. Rvík 1940.
Þetta er-u drög um íslenzka
menning á 13. öld, dregin saman
sundurleit og geysivíðtæk efni
og freistað að fella þau öll í
heildarmynd aldarfars og or-
sakakeðju. Svo torveld tilraun
getur verið mikilsvert afr-ek, þó
að -hún nái ekki tilgangi sínum
öllum. óhætt er að segja aðbók
in sé mjög mikilsverð. Hún er
í 17 köflum. Margir þeirra eru
vel kunnir þeim, sem hlustuðu á
háskólafyrirlestra E.Ó.S. s.l. vet-
ur, en þrír eru algerlega nýir.. Á-
herzla er lögð á að sýna við-
skipti höfðingja og bænda og
síðan konungsþegna, áhrif kirkj
unnar og breytingar þeirra stig
af stigi, fornar og nýjar dyggð-
ir og lesti og jarðveg þann, er
fornbókmenntirnar spruttu úr.
Um stéttir og fjárhag er ognokk
uð og fjölmargt -annað.
Framsetning höfundar er með
nokkrum erfiðismunum, einkum
stillinn. Hugsanir hans nytu sín
víða betur í vandaðra og harð-
hentara gervi, og þann stíl á
hann einnig tii. Latínuklausur
ritsins eru leiðar og óþarfar.
Persónulegar skoðanir dregur höf
undur litla dúl á,’ t. d. trúleysi
sitt. Ályktanir hans verða ekki
háðari þeim fyrir það, öllu heldur
óháðari. Vísindaandi rits-ins er
heilnæmur, og hvort sem mönn-
um þykir boðskapur þess góður
eða misgóður, þarf meira en með
alþekking í sögu til að andmæla.
í bókarlok segir m. a.: „Og
menningarverðmiæti eru iekki öll
sem þau sýnast.------Við nútíð-
armenn höfum óbilandi trú á
skipul-agi og friði, og mörgum
mundi því gjarnt að líta horn-
auga til glundroða og ófriðar
Sturlungaaldar. Friðurinn kom,
skipúlagið varð fastara á dögum
konungsvaldsins, —1 — einn meg-
kunnugir vita ekki hvers virði
birgðir brauðgerðarinnar kunna
að hafa verið, þegar hún var
seld, en víst er, að fasteignir henn
ar voru seldar fyrir hálfvirði.
Þetta eru ekki n-ema þrjú af
þeim blómum, sem Skjaldborgin
hefur ræktað í nákrans Alþýðu-
flokksins. Það eru þessi blóm,
sem hún vill ekki vera minnt* á,
á fundum Dagsbrúnar, þessvegna
vili hún reka alla þá menn úr
Dagsbrún, sem hún telur iíklega
til þess að fylgja málstað verka-
manna svo að eftir verði tekið og
hún byrjar á Jóni Rafnss-yni.
Síðan átti að reka Eggert Þor
bjarnarson og Hallgrím Hallgríms
son og þannig einn á fætur öör-
um, unz tryggt væri að enginn
talaði um verk Skjaldborgarinnar
á Dagsbrúnarfundum.
Allt þetta þurfa verkamenn að
gera sér ljóst, og þeir verða að
sýna hve einangruð Skjaldborg-
in er með því að segja allir sem
einn nei, við því að reka þá Jón
Rafnsson og Svein Sveins&on úr
félaginu.
Allir andstœðinff,ar Shjaldborff
arinnar seffja nei víð priðju
spurningunni.
inþátturinn í hruni hinnar fornu
menningar; þa^ sem ko-rn í stað-
inn var ekki annað en áþján og
fátækt. Kaþólska kirkjan er oft
talin aðalmenning-araflið í Ev-
rópu á miðöldunum, hún kenndi
mönnum margvíslegar dyggðir,
s-em virtust þjóðiífinu heillavæn-
legar, en hvað varð þó, þegar
hún náði töglum og högldum
hér á landi? — — Hver vill bera
brigður á hu-gsjónir Guðmundar
biskups og Staða-Árna? Og þó
voru þeir menningu þjóðarinn-ar
gagnlegri, sem stóðu á móti
drottnunarkröfum þ-eirra, og það
jafnvel þó að hvatir þeirra væru
/ægri. Þannig var þá friðurinn
ekki hið bezta, ekki skipul-agið,
þó að hver maður erlendis að-
hylltist það, ekki hugsjónirnar,
ekki hinar viðurkenndu dyggðir,
ekki hugsunarhátt’ur hinna mestu
menningarlanda álfunnar, heldur
villidyggðir manna hér úti á hala
veraldar, trú þeirra á þjóðlíf sitt
o-g venjur þess og skipulag, hugs
únarhátt þjóðar sinnar og siða
skoðanir, trúin á manninn, at-
gjörvi hans og dýrð“.
Trúin á manninn kemur hvergi
eins iglöggt fram í miðaldabók-
menntum heimsins og Islendinga
sögum. Þær eru verk leikmanna
að áliti höf., eða þá ókirkjulegra
presta. Þær eru endurreisn-arbók-
menntir. Norðmaðurinn Kinck seg
ir, að reyndar hafi ekki verið
til nein eldri heiðin „fornmenn
ing til að reisa við", gullaldar-
draumurinn að því leyti mest-
megnis blekking, en þá hafi
menn leitað sér gull-aldar í fjar-
lægum, auðugum löndutn og stór
virkjum víkingaaldar. Einar virð
ist fallast á skoðun Kincks eins
Jangt og hún nær, en leggur á-
herzlu á hitt, að fornmenning sú
sem höfunda beztu íslendinga-
sagna dreymdi um og þráðu að
endurreisa, var menning skapferl-
is og atgervis, óháð -auði, yfir-
stéttarvenjum og drottnunargirni.
Einhverjar vinsælustu sögurnar
eru um mennina utangarðs við
þjóðskipulagið, ágæta drengi,
Gísl’a og Gretti, Þormóð skáld,
Skútu og Hörð, eða br-agðakarlinn
Öfeig, sem vefur ágjörnum höfð-
ingjum um fingur sér. Margar
hetjur annarra Islendinga sagna
„eigýi ekkert í eigu sinnj annað
en dgggp huga <og handa, mann-
kosti ng atgjörvi“ (Leturbr. hér).
Or hópi þeirra er nóg -að minna
á Ingjald í Hergilsey, sem benti
á tötra sína o'g bauðst til að láta
þá og lífið, en sæmdina aldrei
né viljann til að hjálpa útiagan-
um. Höfðingjar og -auðmenn
v-erða ekki söguhetjur nema þeir
eigi þá kosti, sem gera alþýðu
mennina -að söguhetjum (bls.55.)
Þessi rummíslenzki manngildis-
skilningur er pað, sem garir ts-
lendingasögur sígildar. Hann er
undirstao'i pess, að aðrar spjóðir
meti okkur nokkurs og tákn pess
mats, sem verður að haldast á
fátækri, valdalausri atgervis-
pjóð. Og saga landsins sýnirað
þjóðinni ríður mest af öllu á að
skap-a þann jöfnuð sæmilegra lífs
kjara, að þessi manngildisskiln-
Frh. á 4. síðu.
SELMA LAGERLÖF:
GÖSTA BERLINGS
SAGA. íslenzltað hef-
ur Haraldur Sigurðs-
son. Víkingsútgáfan. I
Selma Lagerlöf er tvímælalaust •
sá Norðurland-ahöfundur, sem |
mestra vinsælda hefur notið hér
á landi und-anfarna áratugi. Marg
ar bækur hennar hafa verið þýdd
ar, fjöldi Islendinga kannast við
„Jerúsalem", „Föðurást", ,Herr-a-
garðssögu“, „Mýrarkotsstelpuna“,
„Helreiðina“ o;g „Njáls sögu þum
alings", svo aðeins séu nefndar
þær stærri sögur Selmu Lagerlöf,
er til eru á íslenzku.
Það mátti ganga að því vísu,
að hið mikla og glæsilega skáld-
verk „Gösta Berlings saga“ yrði
fyrr eða síðar þýtt á íslenzku, og
nú er hún komin.
Það er ekki hægt að segja að
menn þekki ritverk Selmu Lagur-
Iöf fyrr en þeir haf-a lesið þes-sa
skálds-ögu, er fyrst bar nafn henn
ar út um heiminn, — af miörgium
er þessi einkiennilega bók um æv-
intýramanninn Gösta Berling og
kavalerana talin bezta verk h-enn-
ar, og það verður að teljast til
bókmenntaviðburða ársins að fá
hana í þýðingu.
Haraldur Sigurðsson hefur unn-
ið það þrekvirki að þýða „Gösta
Berlings sögu“ á þremur mánuð-
um, og tekizt það yfirleitt vel
og víða ágætlega.
Víkingsútgáfan hefur vandað
‘til útgáfunnar, og prýða bókina
heilsíðumyndir eftir Einar Ner-
mann af sögufólki og sögustöð-
«m. S. G.
Mjaðveig Mánadóttir. (Or ís-
lenzkum pjóðsögum). Teikn.
ingar eftir Fanneyju Jónas-
dóttur. Bókaútgáfa Guðjóns-
Ó. Guðjónssonar.
Enn ein f-alleg barnabók, —
efnið valið úr íslenzkum þjöð-
sögum og um það er ekkert
nema gott að segja. Það þarf
einmitt að koma þeim út til i
barnanna nú.
Frágangurinn er góð-ur frá út-
gefandans hendi, auðsjáanlega til
hans vandað. Þessi ævintýrabók
er prýdd laglegum teikningum,
en ópersónulegum og of mikið
stílfærðum í samræmi við gömlu
ævintýrahugmyndirnar. Teiknar-
ararnir okkar ættu einmitt að
spreyta sig á því -að túlka þjóð-
sögurnar í teikningunum, sem eru
látnar fylgja þeim, þannig að
t'ramhald á 4. síöu.
IVIAGELLAN
köurnióin^iTdliafsiiis
ferðir Súllruers
(Súlliuer I Puiolonði'!
JONMHAk'Smm