Þjóðviljinn - 13.04.1941, Blaðsíða 2

Sunnudagur 13. apríl 1941
PJOÐVILJIMM
Siglingarhættan og aðdrættir
SSlðOVHJlNN
tltgefandi:
Sameiningarflokkur alpý&u
— Sósíallstaflokkurinn.
Ritstjórar:
Sigfús Sigurhjartarson (áb.)
Blrrar Olgeirsson
Ritstjóm:
Hverfisgftta 4 (Vikiags -
prent) sími 2270.
Afgreiðsla og auglýsinga-
skrifstofa:
Austurstræti 12 (1. hæð)'
simí 2184.
Askriftargjald á mánuði:
Beykjavík og nágrenni kr.
3,00. Annarsstaðar á tand-
bm kr. 2,50. I lausasölu 16
Buna eintakið.
Vifcingsprent hjf. Hveifisg.
Réffur og skyld~
ur verkafýðstns
Það er talað um að til vand
ræða horfi með vinnukraft fyr
ir íslenzka framleiðslu til lands
og sjávar. Ekki er þetta tal að
ófyrirsynju, síður en svo.
,.Vemdararnir“ hafa gerzt svo
j'rekir til framkvæmda á landi
hér, að þeir þurfa miklu meira
vinnuafl en íslenzkir verka-
menn geta látið í té og mynd-
ast því hin harðasta sam-
keppni milli íslenzkra fram
leiðenda, þeirra sem kaupa
vinnuafl og „vemdaranna“.
í þessari samkeppni virðist
landbúnaðurinn, að minnsta
kosti standa höllum fæti og
ekki er fjarri að álíta að svo
geti einnig farið að sjávarút-
vegurinn fái ekki það vinnu-
afl sem hann þarf.
Þetta er auðvitað hið mesta
alvörumál. Á öllum tímum er
það höfuðnauðsyn, að þessi at-
vinnuvegur geti skilað sem
mestri framleiðslu og á tímum
eins og þeim ,sem viö nú lifum
á getur líf þjóðarinnar bókstaf
lega oltið á því að framleiðsla
innlendrar matvöru stöðvist
ekki.
Hér er því aðsteðjandi vanda
mál, sem þarf bráðrar úrlausn
ar, og þetta vandamál er svo
alvarlegt, að það er óvenju-
lega viðbjóðslegt að hlusta á
'nræsnisfleipur þjóðstjómar-
flokkanna, þegar það beinist
að þessu máli.
Þjóðviljinn hefur bent á
einu leiðina sem fær er og
hún er sú að ríkið styðji að
því á einn eða annan hátt að
gera landbúnaðinn samkeppn-
isfærann í kapphlaupinu um
vinnuaflið, t. d. með beinum
styrkjum.
Fleipur stjómarflokkanna
hefur hinsvegar beinzt að því
að menn ættu að forðast
spena hins brezka gull-
kálfs og hverfa heldur til móð
urmoldarinnar og slá gras af
einskærri föðurlandsást. Þvjí
ber ekki að neita að sumum
iiefur fundizt að lofsöngurinn
um moldina og ættjarðarást-
ina væri hjá sumum þessum
lrerrum dálítið drafandi, —
enda fylla „spenar gullkálfs-
ins“ vel út í bæði munnvik.
Vanmáttartilfinning vopn-
lausrar smáþjóöar — svo eðli-
leg sem hún er, má engan veg-
inn sljóvga réttarskyggni vora
hvorki frá sjónarmiði sið-
ferðis né alþjóðalaga, enda
þótt vér gerum oss þess Ijósa
grein, að lög og réttur smá-
þjóða eru nú á tímum hins
blóðuga hnefaréttar, næsta lít-
ils metin. — í sjálfsbjargarvið-
leitni sinni má þjóðin ekki
gleyma því nú, að hún hefur
lýst yfir ævarandi hlutleysi í
ófriði, og að hún er skuldtaund
in til aö breyta samkvæmt því
gagnvart öðrum þjóðum, hvað
sem að höndum ber. — Þetta
hefur eigi aðeins siðferðilega
og lagalega þýðingu með til-
liti til réttarstöðu vorrar að
stríðinu loknu, heldur hefur
það og alvarlega „praktiska”
þýðingu fyrir afkomu þjóðar-
innar meðan styrjöldin stend-
ur yfir.
Öll þjóðin, hver einasti heið
arlegur íslendingur mótmælti
hinni brezku hertöku — hve
margvísleg, sem sjónarmið
landsmanna voru hvað sjálfa
styrjöldina snerti — ekki
vegna þess að það mundi á
neinn hátt hindra gerræði
Bretans, — ekki heldur vegna
andúðar á málstað Bretlands
frekar en Þýzkalands, — held-
ur til þess að halda fram rétti
þjóðarinnar, málstað sjálfstæð-
isins — og síðast en ekki sízt
til að vernda hlutleysi vort. í
En hugsum okkur að taka
menn eins og Jónas Jónsson
og Pálma Hannesson alvar-
lega. Hugsum okkur að kenn-
ing þeirra um að menn eigi
að hverfa að framleiðsluat-
vinnuvegunum, þó þeir fái þar
mun lægra kaup en þeir ann
ars eiga völ á, af því að þjóð
arnauðsyn krefst þess væri bor
in fram af mönnum, sem gæsa
lappalaust væru ábyrgir orða
sinna. Ef svo væri mundu þess
ir menn ekki með öllu láta sér
sjást yfir þá staðreynd, að þeg
ar gerðar eru háværar kröfur
tii verkamanna um að upp-
fylla skyldur, þá verður að
veita þeim nokkur gagnkvæm
réttindi.
Hvaða rétt hafa nú atvinnu-
vegir þjóðarinnar veitt verka-
mönnum til þessa? Hafa þeir
getað komið og sagt: Hér er
vinnuafl mitt, ég krefst þess
að það verði notað, og ég hljóti
að launum sómasamlegan líf-
oyri?
Nei, og aftur nei. Réttur
verkamannsins hefur verið og
er enginn. Ef einhver sér sér
hag í aö kaupa vinnuafl hans
þá er það gert, ef enginn sér
sér hag’í því, þá má verkamaö
urinn ganga auðum höndum
og búa við bjargarlaust bú.
Ef farið væri að tala um það
í alvöru að þjóðfélagið gerði
kröfu til þess, að menn vinni
að framleiðslunni við verri
mótmælum þessum fólst fram-
ar öllu yfirlýsing þjóðarinnar
til mótherja Stóra-Bretlands í
þessari styrjöld að vér veikir
og vamarlausir ættum enga
sök á því sem skeð var og að
vér mundum eigi gera neitt
það sem talizt gæti hlutdeild
vor í stríðinu gegn Þýzkalandi,
að svo miklu leyti sem viö sjálf
ir fengjum ráðið.
E'inungis með því að hlíta
boðorði hlutleysisins í orði og
athöfnum, þannig að réttur
vor verði skýlaus, gætum vér
gert oss vonir um að réttlætis-
kröfur þjóðarinnar um frið-
samleg verzlunarviðskipti við
önnur lönd verði eigi svarað
með blýi í stað brauðs.
í krafti hins heiðarlega hlut-
leysis verður þjóðin að láta
haldast í hendur mótmæli og
kröfur hvenær sem tilefni gefst
Vér mótmælum eigi aðeins
hertöku landsins heldur og
liverri nýrri yfirtroöslu á rétti
vorum, hvor stríðsaðilinn, sem
í hlut á, og vér gerum kröfur
á kröfur ofan um rétt vorn til
sjálfsbjargar á hendur báðum
aöilum, jafnvel þó svörin verði
neikvæö. — Ríkisstjóm, sem
vanrækir þetta svíkur þjóð
sína. Með einbeitingu hugans
að því marki að halda hlutleys
isskildi vorum hreinum í aug-
kjör en þeir annars eiga kost
á, þá hlýtur að koma fram sú
krafa frá verkamönnum að
þeir eigi rétt á vinnu alla þá
stund, sem þeir eru vinnufær-
ir, og að vinnan gefi þeim þau
laun, sem hægt er að lifa af
eæmilegu lífi.
í stjórnarskrá Sovétríkjanna
eru fyrstu réttindin, sem hverj
um manni eru heitin, að fá
aö vinna. Þar sem slík rétt-
indi eru fyrir hendi er hægt
a,ð tala um þá skyldu að verka
rnenn hlaupi ekki frá hinum
þyðingarmestu störfum þjóðfé
lagsins, þó þeim bjóðist önnur
vinna, sem býður þe'im betri
stundarhag, en meðan hins-
vegar skyldur atvinnuveganna
við verkamenn eru engar, með
an vinnuafl þeirra er þá og
því aðeins keypt, að einhver
atvinnurekandi ætli sér að
græða á því, þá er ekki hægt
að gera þá kröfu, þá er ekki
hægt að vænta annars en að
þeir fylgi fordæmi atvinnurek
endanna og sitji við þann eld-
inn, sem bezt brennur á hverj-
um tíma, en vilji íslenzka ríkið
\ iðurkenna þennan skýlausa
rétt hvers manns, aö fá að
vinna og fá að njóta ávaxt-
anna af vinnu sinni, þá er
hægt að gera þá kröfu til
verkamanna að þeir ljái hend-
ur sínar fyrst og fremst til
þeirra starfa, sem þjóðarheild-
inni er hagkvæmust og nauð-
synlegust.
um stríösaðila, verðum vér í
lengstu lög að hafna þeim
kosti, að vopna íslenzk skip til
siglinga í þágu annars stríðs-
aðila þvert ofan í bann hins.
Aftur á móti má þjóðin
aldrei láta þagna kröfu sína,
sem hlutlausrar smáþjóðar um
írjálsar siglingar til að afla
lífsnauðsynja, á hendur báðum
stríðsaðilum. — Að vanrækja
kröfuréttinn í þessu efni, er
yfirsjón af sama toga spunn-
in og það að mótmæla ekki
hlutleysisbrotum og getur haft
örlagaríkar afleiðingar. Þögn
er sama og samþykki.
Vér verðum því tafarlaust
að setja fram formleg mótmæli
og kröfur á hendur báðum
viðkomandi stríðsaðilum:
1. Mótmæli gegn hverskonar
truflunum á millilandasigl-
ingum friðsamlegra kaup-
skipa vorra, bæði þeim sem
þegar hafa verið gerðar og
kynnu að gerast.
2. Kröfur til stríðsaðila um að
mega sigla nafngreindum
skipum með tilgreindar
vörur á milli landa með á-
kveðnum viðkomustöðum
Hvað viðkemur Þýzkalandi
verður eigi skilið að það hafi
r.eitt við að athuga, þó vér
sækjum nauðsynjavörur frá
Englandi, ef vér ekki flyttum
vörur þangað í staðinn. Og
ekki er mér kunnugt, að
nokkru íslenzku skipi hafi
hlekkzt á í siglingu frá Eng-
landi til íslands eða vestur um
hafið. Á þessu má finna skyn-
samlega skýringu, hver sem
reyndin kynni að verða, en
skýringin er sú að Þýzkaland
hefur eigi hagsmuna að gæta
í öðru en því að hindra vöru-
ílutninga til Englands. Á
skorti meðal íslenzku þjóðar-
innar getur hvorugur grætt.
— Það er því sjálfsagt, frá
mínu sjónarmiði séð, að gera
þá kröfu, að Þýzkaland leyfi
oss flutning á nauðsynjavöru
frá Englandi með vissum nafn
greindum skipum. Fulltrúi
Þýzkalands hér (sænski kon-
súllinn) gæti haft eftirlit með
því að vörur þessar gengju til
eigin þarfa vor íslendinga, en
ekki til brezka setuliðsins. —
Reyndar veit þýzka hervaldið
mæta vel, að skipakostur vor
er ekki stærri en það, að hann
geri meira en að uppfylla allra
brýnustu innflutningsþarfir
þjóðarinnar þó hann yrði allur
i notkun. Eftirlit þetta yrði
því tæpast nauðsynlegt.
Fískveiðar víð
Ameríku
Setjum svo að málaleitanir
vorar til stríðsaðilanna beri
lítinn eða engan árangur og
að siglingar til Englands verði
útilokaðar, þá verður eigi hjá
því komizt að freista gæfunnar
í öðrum áttum. — Aðgerða-
leysi er ófyrirgefanlegt.
í Þjóðviljanum nú fyrir
skömmu bendir ísleifur Högna
son alþingismaður á fiskveiðar
við Nýfundnaland sem leið til
sthugunar. — Má það furðu
gegna að ekkert skuli heyrast
úr herbúðum hinna „ábyrgu"
um þessa hugmynd, en hún er
í stuttu máli þessi:
íslendingar sendi svo mikið
sem heppilegt þætti af togur-
um sínum til Nýfundnalands
viö Ameriku á fiskveiðar, selji
aflann þar vestra fyrir dollara
og kaupi fyrir þá nauðsynja-
vörur sem við getum ekki feng
ið annarsstaðar frá. — Færir
greinarhöfundur þetta þrennt
fram hugmynd þessari til ágæt
is: að þar vestra sé til að dreifa
rniklu minni hættu af völdum
hernaðarins en á hafinu kring
”m ísland, að með þessu yrði
fjölda sjómanna veitt atvinna
og aflað gjaldeyris, sem unnt
yrði að kaupa nauösynjar
landsmanna fyrir, frá útlönd-
um.
Veröur eigi annað séð, en
að hér sé um að ræða hug-
mynd, sem vel sé þess verð að
taka til rækilegrar yfirvegun-
ar af þeim, sem þjóðin hefur
sérstaklega falið að annast
þessi mál. Er þess rétt að minn
ast, að 1 síðustu heimsstyrj-
öld (1914—1918) stunduðu ís-
lenzk botnvörpuskip veiðar
þarna vestra og er e'igi annað
vitað en að gott hafi af hlot-
izt.
Vcrzlun víð Ráðsfjórn~
arríkín
Ráðstjórnarlýðveldin eru hið
eina stórveldi heimsins, sem
telja má fullkomlega hlutlaust
í þessari styrjöld. — Eins og
kunnugt er verzla þau jöfnum
höndum viö báða stríðsaðila
, og skip þeirra sigla óáreitt
friðsamlegra verzlunarerinda
um öll heimsins höf.
Ráöstjórnarlýðveldin hafa í
ríkum mæli til útflutnings
flestar eða allar nauðsynja-
vörur, sem við íslendingar þurf
um að flytja inn frá öörum
löndum. — Aftur á móti hafa
þau til skamms tíma flutt inn
frá öðrum löndum sjávarafurð-
ir svo sem síld, fisk o. fl.
Væri nú eins og sakir standa
liokkuð lagt í hættu fyrir oss
íslendinga, þó að rannsakaðir
;r rðu möguleikarnir á því að
taka upp verzlunarviöskipti
við þetta hlutlausa stórveldi?
Eg hygg að það sakaði eigi.
Þá kemur annað til athug-
unar, sem er eigi minnst
vert: Eins og nú er umhorfs
er eigi völ neinna sjóleiöa frá
íslandi, sem tryggari eru fyrir
hernaðaræðinu á hafinu en
siglingaleiðin austur með Nor-
egsströndum til Hvítahafs-
hafna Ráðstjórnarlýðveld-
anna. Auk friðhelgi þessai^r
leiöar er hún um það bil helm
ingi styttri en t. d. siglingaleið
vor til Ameriku (New York).
Eftir Jón Rafnsson