Þjóðviljinn - 01.12.1943, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 1. desember 1943
ÞJ ÓÐVILJINN
3
SVAB
I Þjóðviljanum í gær birtir ,
frk. Jóhanna Knudsen það sem
hún kallar „leiðréttingar“ við
„þriðju árásargrein“ mína á ung
mennaeftirlitið.
Það skiptir að vísu ekki miklu
máli, þótt fyrirsögnin á grein
frk. Knudsen sé villandi. Þó
þykir mér rétt að benda lesend
um á, að frökenin tilfærir ekki
eitt einasta dæmi um að ég hafi
farið rangt með tilvitnanir eða
annað, sem leiðrétta þurfti.
Hinsvegar lýsir hún skoðun
sinni á þeim málum, sem um er
deilt, í greinarkorni sínu. Væri
ekki nema gott eitt um það að
segja, ef svo væri á haldið, að
aldrei gæti vafi á leikið, hvað
sannast er og réttast 1 þessu al-
varlega deilumáli.
Eg verð strax að mótmæla
því, að ég hafi byrjað árásir
á ungmennaeftirlitið. Allar
greinar'mínar voru skrifaðar til
þess að mótmæla harkalegri á-
rás á barnaverndarnefnd og af-
stýra því, að henni yrði fram-
vegis kennt um misfellur í
rekstri mála, sem hún kæmi
ekki nærri. Þetta var ekki unnt
að gera án þess að vísa ásökun
unum í garð nefndarinnar til
rétts aðila, og sýna fram á, að
þær óvinsældir, sem barna-
verndarnefnd hefur hlotið hér
í bænum fyrir starfsemi ung-
mennaeftirlitsins voru órétt-
mætar.
Skal svo vikið að „leiðrétting
um“ frk. Knudsen. í upphafi
þeirra segir hún, að ungmenna-
eftirlitið sé ekki einkafyrirtæki
sitt. Eg hef heldur aldrei hald
ið því fram, að svo væri. Hins
vegar lét ég þannig ummælt í
fyrstu grein minni: „Verður
ekki annað séð en að ungmenna
eftirlitið hafi litiö á starf sitt
sem algert einkafyrirtæki“ og
1 síðustu grein minni sagði ég,
að ungmennaeftirlitið væri að-
eins ein kona: frk. Jóhanna
Knudsen. Þessu hefur í engu
verið hnekkt, enda engin til-
raun verið til þess gerð, því það
eru allt önnur atriði, sem frök-
enin upplýsir, er hún segir, að
starfsemin hafi verið hafin fyr-
ir tilhlutun ríkisstjórnarinnar og
falin lögreglustjóra, og að all-
ur kostnaður sé greiddur úr
ríkissjóði. Því miður er það
víst ekki einsdæmi, að misfell-
ur hafi orðið í embættisrekstri,
I sem eins var til stofnað. En ég
hef ekki sagnir af óheillavæn-
legri misfellum í einstaklings-
rekstri en þeim, sem ég hef áð-
ur lýst í sambandi við ung-
mennaeftirlitið.
Frk. Knudsen segist ekki beita
lögreglunni gegn neinum. Eg
mun ekki fara í neinn orðaleik
við frökenina. Hér er um of
mikið alvörumál að ræða til
þess að ég leyfi mér nokkra
gamansemi í sambandi við það.
Frá mínu sjónarmiði skiptir
það öllu hver verknaöurinn er,
en ekki hvaða nafn honum er
gefið. Og ég notaði orðið „gegn“
til þess að forðast sterkari orð
um þá óhæfu, sem ég lýsti í
síðustu grein minni um beit-
ingu götulögreglunnar í við-
víð „feíðréfiíisig«
um'* frb# Ksifidsen
skiptum frk. Knlrdsen við
stúlkubörnin, sem annaðhvort
hÖfðu lent á glapstigum eða hún
grunaði um að hafa lent það.
En frökenin heldur enn áfram
á sinni braut, því ekki er vika
liðin, síðan hún lét tvo ein-
kennisbúna lögregluþjóna taka
16 ára stúlku í einu kvikmynda
húsi bæjarins. Skyldu vera
mörg dæmi til þess hér á landi
að óbótamenn hafi verið tekn-
ir fastir með sama hætti?
Fröken Knudsen segist ekki
framkvæma yfirheyrslur í heim
ildarleysi, störfum hennar sé
hagað samkvæmt fyrirmælum
lögreglustjóra. Hér fer á eftir
afrit af skipunarbréfi frökenar
innar, en sleppt úr stuttri máls
grein um laun hennar og
greiðslu þeirra:
„Lögreglustjórinn í Reykja-
vík.
Reykjavík, 7. apríl 1942.
Samkvæmt heimild dómsmála
I ráðuneytisins í bréfi dags. 15.
janúar s. 1., eruð þér ráðin til
þess að gegna löggæzlustörfum
í Reykjavík frá 1. janúar 1942,
að telja, og eruð þér, að því er
störf yðar snertir, háðar þeim
reglum. sem settar hafa verið
og settar kunna að verða um
lögreglumenn í Reykjavík eftir
því sem við á.
Yður er sérstaklega falið að
hafa eftirlit með því, að haldin
séu öll lög og reglur varðandi
eftirlit með ungmennum og um
hegðun þeirra. Ber yður í því
efni að starfa í samfáði við
barnaverndarnefnd og aðstoða
hana samanber 1. gr. laga um
eftirlit með ungmennum o. fl.“
Til glöggvunar birti ég hér
með hina tilvitnuðu grein úr
lögum nr. 62 4. júlí 1942, um
eftirlit með ungmennum o. fl.
en hún er þannig:
„Barnaverndarnefndir og
skólanefndir hafa eftirlit með
uppeldi og hegðan ungmenna
innan 18 ára aldurs. Ber lög-
gæzlumönnum að aðstoða nefnd
ir þessar eftir þörfum og gera
þeim viðvart, ef þeir verða vís-
ir athugaverðs framferðis ung-
menna“.
í skipunarbréfinu eru að
sjálfsögðu engin fyrirmæli um
að frk. Knudsen eigi að yfir-
heyra ungmennin, leiða vitni og
yfirheyra þau o. s. frv, enda
tekur ofangreind lagagrein af
öll tvímæli um það, að barna-
verndarnefndir og skólanefndir
eru fyrsti aðilinn í málum ung
mennanna. Það er því óupp-
lýst enn, hvaðan frk. Knudsen
kemur hið örlagaríka vald til
þess að yfirheyra unglinga. Eg
hef haldið því fram að hún hafi
tekið það undir sjálfri sér
og greinar hennar hafa sann-
fært mig um, að sú skoðun mín
er rétt.
Menn hyggi nú að hvar kom
ið er réttaröryggi voru, ef hver
óbreyttur löggæzlumaður getur
farið inn á svið, sem í almenn-
um málum er ætlað lögfræð-
ingum einum, þ. e. a. s. löggilt-
um dómurum eða umboðsmönn
um þeirra. Hvernig lýzt ykkur
ggert Ölafsson
1726 - 1. des. - 1943
Eggert Ólafsson, skáldið og náttúrufræðingurinn, er fædd-
ur 1. des. 1726. Þessa dagana eru margir að lesa aðalrit hans,
Ferðabókina, og hefðu kannski gaman af að lesa samtímis eftir-
farandi lýsingu á Eggert er vinur hans, séra Björn Halldórsson
hefur ritað.
„Eggert var með hærri mönn-
um að vexti, heldur grannvax-
inn að því skapi, herðamikíll,
ekki mjög hár í sessi. Hendur
hans og armleggir voru miklir
í liðum og sterklegir, hann var
réttvaxinn og fljótstígur í hvers
dags framgangi; í andliti var
hann ljósleitur og grannleitur.
hafði í æsku bjart hár, sem bó
var svart orðið, brúnahár hafði
hann dökkleit, en skegghái
hvít, sem hærur verða fegurst-
ar, ennið var mikið; ofan til við
gagnaugað vinstra var hann
fæddur með ljósgulum díla, sem
nokkrir menn kalla valbrá.
Hann var fagureygður og nokk-
uð fasteygður, nefið var í meira
lagi, liður á í miðju og nokkuð
niðurbjúgt, kjálkabörðin hvöss,
hakan stutt og aðdi'egin, allt
var þó andlitið eftir vexti ng
jafnt við sig, hann var hyggileg-
ur maður í tilliti alvarlegur og
þó ljúfmannlegur; hann var
gildur karlmaður til burða,
manna léttastur, og svo fræk-
inn hvað sem reyna skyldi að
fæstir jöfnuðust við hann. bratt
gengur var hann í fjöll og
kletta, þurfti hann oft til þess
að taka á sinni observations- 1
reisu. Hann fór hraðara á öndr-
um en nokkur maður mætti
fylgja honum á‘ hlaupi.“
„Eggert var maður stöðug-
lyndur, nokkuð áhyggjusamur
en þó glaðvær daglega. Við
sorgar- eða gleðitíðindi sá hon-
um enginn bregða. Við smáar
aðgjörðir manna var hann nokk
uð ákafur, en manna s^illtastur
ef honum var mikið tilgjört og
var hann þá nokkuð fálátur.
Þegar hann sagði meining sína,
var hann einarðlegur og nokkuð
seintalaður; viðkvæmur ef hon-
um var tilgjört í þeim efnum,
sem snertu sóma hans og virð-
ingu. Bæði í klæðaburði, mati
og drykki var hann mesti hófs-
maður; þeim sem hann vissi
að ekki voru ölmusumenn gaf
hann alls ekki þó þeir beiddu,
en hinum sem rétt voru til þess'
á lesendur góðir, ef hver óbreytt
ur lögregluþjónn í höfuðborg-
inni getur sent starfsbræður
sína eftir yður, þegar honum
dettur í hug, yfirheyrt yður
undir fjögur augu, leitt vitni
og yfirheyrt þau, einnig undir
fjögur augu, og sent síðan
„skýrslur11 sínar til einhvers
dómstóls, sem dæmir yður taf-
arlaust á grundvelli þeirra? Og
ef þér svo skylduð hafa bol-
magn til að vísa máli yðar til
Hæstaréttar, þá staðfestir hann
bara allt, sem lögregluþjónninn
gerði. Allt þetta sýnist geta yf-
ir oss dunið, hvenær sem er, ef
rétt er frá skýrt í 3. lið „leið-
réttinga", frk. Knudsen. Eða er-
Framhald á 8. síðu.
komnir, gaf hann örlátlega og
oft óbeðið, Ættrækinn var hann,
og hvar sem hann ’*om því við
leitaði hann íræ "dum sínum
þeirrar menningar, sem þeir
vcyru hæfir til, en vandalaust
kvað hann sér vera við þá, sem
ekki vildu til góðs skipast.
Hann var svo reglubundinn í
háttum, að ei vildi hann líða
nokkra umbreyting í hvers dags
aðbúnaði, iðn og tímaskipan.
Hann elskaði mjög sitt föður-
land, og vildi aldrei samþvkkj-
ast þeim, sem annaðhvort höt-
uðu landið eða leituðu sér fjár
og frama með þess skaða. Öll-
um nýjum uppáfyndingum, sem
gagnlegar vorU, hélt hann á
lofti, hver sem færði honum
þær, og gæti sá sýnt af eigin
reynslu nytsemi þess, er hann
hafði fundið, fékk hann stund-
um umbun fyrir. Öll præjudicia
almúgans 1 eða annarra manna
rangar meiningár og einþykkni
leitaðist hann jafnan við að upp
ræta en sýna mönnum annað
sannara. Alla ævi var hann f jar-
lægur þrætum og afskiptalaus
var hann um deilur manna.
nema hvar haris tilhlutan gat
valdið sáttum.“
Svo segir séra Björn Halldórs-
son. Rit hans „Æfe Eggerts Ól-
afssonar“, prentað í Hrappsey
1784, er ein merkasta heimildin
um Eggert og starf hans. A
seinni árum hefur margt verið
ritað um Eggert, þar á meðal
tvær ævisögur í bókarformi,
eftir Halldór Hermannsson (Is-
landica, XVI) og Vilhjálm Þ.
Gíslason.
Ný béfe
isimmi N3o
Eftir MAGNÚS JÓNSSON prófessor.
Með yfir 300 ljósmyndum, teikningum, korturú og skraut-
myndum.
Þetta er bókin, sem þjóðin hefur beðið eftir í 13 ár. Og það
má fullyrða, að menn verða ekki fyrir vonbrigðum, hvað þessa
bók snertir, því að aldrei hefur meira verið lagt í sölurnar til
þess að gera bók vel úr garði — efnislega og hvað allan frú-
gang snertir — heldur en í þetta skipti. í bókinni eru myndir
af öllu því helzta, er gerðist á Þingvöllum hátíðardagana,
öllum þeim erlendu og innlendu mönnum, er mest komu við
sogu hátíðarinnar, ennfremur flestum „afmælisgjöfunum“ og
ávörpunum, er þinginu og þjóðinni bárust í tilefni af 1000 ára
afmæli Alþingis, og ótal mörgu öðru, samtals 323 myndir.
Lítið í glugga bókabúðanna og í skemmugluggann í kvöld og
athugið þessa skrautlegu bók. Og þér munuð komast að raun
um, að þetta er bókin, sem vinur yðar myndi helzt kjósa sér
í jólagjöf.
Alþingishátíðin 1930 er bundin í vandað skinnband og hver
bók er í hulstri.
H.f. Leiftur.
Ný bófe
BJÖRGÚLFUR ÓLAFSSON:
r p'é . u
Með mörgum myndum.
í bók þessari segir höf. irá Malajaþjóðum og löndum þeiri'a,
Malakkaskaga, Singapore og Java — hinum sígrænu sólar-
löndum — og lýsir lífinu þar eins og það kom honum fyrir
sjónir þau ár, er hann dvaldi með þessum þjóðum.
Bókin er bráðskemmtileg, engu síður en „Frá Malajalöndum“,
og frásögnin svo skýr, að allt það, er höf. lýsir stendur ljós-
lifandi fyrir hugskotssjónum lesandans.
Sígræn sólarlönd fást innbundin í mjúkt alskinn. ljómandi
fallegt. — Þessi bók er fín jólagjöf.
H.f. Leiftur.
's