Þjóðviljinn - 16.06.1944, Blaðsíða 2

2
ÞJÖÖVILJINK
Föstudagur 16. júní 1944.
Hátíðahöld íslendinga vestan hafs
Eftir þeim upplýsingum sem próf. Richard Beck hefur látið
í té, mun lýðveldisstofnunarinnar verða minnzt á ýmsan hátt
meðal íslandinga vestan hafs og að tilhlutun þeirra.
Bæði vikublöðin íslenzku í !
Winnipeg „Lögberg“ og ,,Heims-
kringla“ gefa út sérstaka hátíð- I
arútgáfu í tilefni af lýðveldis-
stofnuninni, en ritstjóri hins
fyrrnefnda er Einar P. Jónsson
skáld, en Stefán Einarsson hins
síðarnefnda.
Fjölmenn undirbúningsnefnd
frá Þjóðræknisfélaginu og öðr-
um íslenzkum félögum í Winni-
peg stendur að veglegum hátíða
höldum þar, og er séra Valdi-
mar J. Eylands, varaforseti Þjóð
ræknisfélagsins, formaður henn
ar.
Hefjast hátíðahöldin með út-
varpi yfir stöðvar kanadiska rík
isútvarpsins að kvöldi þ. 16.
júní. Er ráð fyrir gert, að for-
sætisráðherra Kanada flytji þar
stutt ávarp, en af íslendingum
mun taka þátt í því útvarpi þeir
Walter J. Líndal héraðsdómari,
er flytur ræðu, og Grettir L. Jó-
hannsson, ræðismaður fslands,
sem lesa mun kveðjuskeyti frá
ríkisstjórn íslands. Meginþáttur
útvarpsins verður söguleg frá-
sögn í leikformi, einnig verður
íslenzki þjóðsöngurinn leikinn
eða sunginn.
17. júní verða síðan hátíða-
höld í Winnipeg, með ræðum,
söng og upplestri frumortra
kvæða. Ákveðið hafði verið, þeg
ar dr. Richard Beck fór að heim
an, að séra Philip M. Pétursson
Agnar Kofoed Hansen lög-
reglustjóri boðaði blaðamenn á
fund heilbrigðislögreglunna'r s.l.
laugard^g og skýrði þeim frá
störfum hennar.
t heilbrigðislögreglunni eru
Ágúst Jósepsson heilbrigðisfull-
trúi, ungfrú Sigríður Erlings-
dóttir og Pétur Kristinsson lög-
regluþjónn.
Enda þótt að heilbrigðislög-
reglan sé aðeins skipuð þrem
mönnum og hafi því vafalaust
ærið starf, hefur árangur af
starfi hennar orðið góður, að því
er lögreglustjóri skýrði frá.
-Skilningur fólks fyrir nauð-
synlegu hreinlæti hefur aukizt,
enda þótt að til sé enn allmargt
manna sem eru trassar og kæra
•sig kollótta um allt hreinlæti.
MENNING EN EKKI AGL
— Hreinlæti er menning en
ekki agi, sagði lögreglustjóri.
Hreinlæti á ekki að þurfa að
fyrirskipa með valdboði, menn
verða að læra að skilja að hrein
læti á að vera sjálfsagður hlut-
ur í daglegu lífi.
Starf heilbrigðislögreglunnar
hefur verið fólgið í leiðbeininga-
og upplýsingastarfi, og hefur
þegar náðst góður árangur.
MJÓLKURBÚÐIR
Hreinlæti í mjólkurbúðum
hefur lagazt mikið síðan heil-
og Jón J. Bíldfell skyldu tala,
en einhverjir fleiri munu þar
einnig taka til máls.
Samdægurs mun mikil hátíð
haldin að Hnausum í íslendinga
byggðinni í Nýja íslandi, og
verður Guttormur J. Guttorms-
son skáld meðal ræðumanna
þar. Þá verða einnig hátíðahöld
um sama leyti að Mountain í
íslenzku byggðinni í Norður-
Dakota, og að líkindum í ís-
lenzku byggðunum í Saskatch-
ewan í Canada.
Lýðveldisstofnunarinnar verð
ur einníg minnzt á sérstakan
hátt í sambandi við ársþing
Lútherska kirkjufélagsins í
Vesturheimi, sem haldið verður
um þær mundir í Argylebyggð-
inni íslenzku í Manitoba.
Guðmundur Grímsson dómari
mun útvarpa ræðu um lýðveld-
isstofnunina yfir útvarpsstöðvar
í N.-Dakota. íslendingar í New
York gangast fyrir hátíðahöld-
um þar í borg; stúdentafélagið
íslenzka í Kaliforníu, stendur að
hátíðahöldum á þeim slóðum,
Vafalaust verður lýðveldisstofn-
unarinnar einnig minnzt með
samkomum annarsstaðar meðal
íslendinga á Kyrrahafsströnd-
inni og víðar á meginlandinu,
þó dr. Beck væri eigi fullkunn-
ugt um það, áður en hann lagði
af stað að vestan.
j brigðislögreglan tók til starfa,
i en húsnæði búðanna er víða
ekki fullnægjandi. Öll mjólk
þarf að afgreiðast í flöskum ef
vel á að vera og geymast í
kæliklefum.
BAKARÍ OG „SJOPPUR“
Þá hefur heilbrigðislögreglan
einnig komið á bættu hreinlæti
í bakaríunum, en nokkrum
þeirra hefur orðið að loka til
bráðabirgða. Húsnæði þeirra
hefur verið mjög lélegt.
Um 20 svokölluðum „sjopp-
um“ hefur verið lokað vegna
ófullnægjandi hreinlætis.
VERKSMIÐJUR
Hreinlæti í sælgætis- kex- og
smjörlíkisverksmiðjum er mjög
UPP og niður, víða er það gott,
t. d. hjá Nóa, Síríus, Freyju,
Fróni og Hrein.
SVÍNASTÍUR
Eitt af því sem miklum ó-
þrifnaði veldur eru svínastíur,
hesthús, fjós og alifuglastíur,
sem enn eru í bænum, þessir
staðir eru tilvaldir fyrir rottur
og hafa margskonar óþrifnað í
för með sér, en unnið er að því
að fjarlæga þá.
SORPÍLÁT
Þá leggur heilbrigðislögregl-
an til, að fjölgað verði sorpílát-
Fréttlr frá I.S.I.
fþróttabandalag ísfirðinga (f.
B. í.) hefur nýlega verið stofnað
og hefur stjórn Í.S.Í. staðfest
lög, þess. Formaður bandalagsins
er hr. Sverrir Guðmundsson
bankaritari. í. B. í. mun nú
taka við störfum íþróttaráðs
Vestfjarða, en síðar mun verða
stofnað sérráð.
Ríkisstyrkurinn til í. S. í’.
íþróttanefnd ríkisins hefur ný-
lega úthlutað styrk til Í.S.Í. úr
íþróttasjóði. Fékk sambandið
30000 kr., en auk þess 11000 kr.
til bókaútgáfu. Lögum sam-
kvæmt verður Í.S.Í. að sjá um
útgáfu reglna varðandi íþróttir.
Staðfest met. Sambandið stað
festi 15. maí sundmet Ægis í
kvennaboðsundi 4 x 50 m. bringu
sund. Tími var 3 mín. 07,2 sek.
Boðsundsstúlkurnar voru þess-
ar: Kristín Eiríksdóttir, Hall-
dóra» Eiríksdóttir, Ingibjörg Páls
dóttir og Villa Mára Einarsdótt-
ir.
Skipuð tvö sérráð í Reykja-
vík. Á fundi sínum 22. maí stofn
aði sambandsstjórnin 2 sérráð:
Glímuráð Reykjavíkur og Hnefa
leikaráð Reykjavíkur. Glímuráð
ið skipa þessir menn: Guðmund-
ur S. Hofdal form., Viggó Nath-
anaelsson varaform., Gunnlaug-
ur J. Briem, Kristmúndur Sig-
urðsson og Tryggvi Friðlaugs-
son. — Hnefaleikaráðið skipa:
Eiríkur S. Beck form., Jón D.
Jónsson varaform., Guðmundur
Arason, Halldór Björnsson og
Þorsteinn Gíslason. Formenn
ráðanna voru skipaðir til eins
árs en meðstjórnendur til
tveggja ára.
Allsherjarmótið. Stjórnin á-
kvað á fundi sínum 22. maí, að
Allsherjarmótsbikar Í.S.Í. skuli
framvegis fylgja nafnbótin
„Bezta íþróttafélag íslands 1
frjálsum íþróttum“, en ekki
„Bezta íþróttafélag íslands“,
eins og áður hefur verið.
Björgunarsund meistaragrein.
Ákveðið hefur verið að taka
björgunarsund sem keppnis-
grein í Meistarasundi Í.S..Í.
í sundi. Jafnframt skorár stjórn
sambandsins á öll félög, sem
gangast fyrir stærri sundmótum
að taka björgunarsund sem
keppnisgrein.
um í bænum og verði þau eins
um allan bæinn, séu með loki
og þannig að tveir menn geti
borið þau milli sín og skipt um
þau.
ÍSLENDINGAR EFTIRBÁTAR
Eitt af því sem heilbrigðis-
lögreglan telur vera mjög á-
bótavant hjá verksmiðjum og
vinnustofum, er það hve lítið
hefur verið hugsað um aðbúnað
verkafólksins.
Standa íslendingar í því efni
langt að baki öðrum Norður-
landaþjóðum. Á mörgum þess-
ara staða eru engir fata- né
skóskápar, fyrir verkafólkið,
engin kaffistofa o. s. frv.
Óhæfir veitingastaðir
Heilbrigðislögreglan er í sókn, eft-
ir því að dæma pem lögreglustjóri
segir. Viðfangsefni hennar eru marg
vísleg. M. a. eftirlit með ófullkomn-
um veitingastöðum, og fyrir atbeina
hennar hefur um 20 slíkum „sjopp-
um“ verið lokað. Það má með
sanni segja, að flestir þeira veit-
ingastaða, sem þotið hafa upp á
hernámsárunum, séu sannkallaðar
gróðrarstíur allskonar óþrifnaðar,
ekki síður en fjósin og alifugla-
húsin hér í bænum og næsta ná-
grenni. Munurinn er aðeins sá, að
rotturnar eiga þar öruggt griðlands,
en veitingakrárnar safna undir þak
sitt alls konar ruslaralýð, innlend-
um og erlendum. Inni í þessum
kompum er oft harla óvistlegt. Sof-
andi drykkjuræflar liggja fram á
sum borðin, en þeir sem en eru
uppi standandi „þjóra“ ýmsar miður
hollar víntegundir í eitruðu and-
rúmslofti.
Oftast er þetta ófremdarástand
einungis eigendum veitingahúsanna
að kenna, eða þeim, er ganga þar
um beina. Á sumum veitingastöð-
um er það næsta sjaldgæft að sjá
drukkinn mann, og þeir fá þar ekki
afgreiðslu. Annars staðar er þeim
tekið opnum örmum. Dæmi eru
þess að afgreiðslustúlkurnar þiggja
„snaps“ hjá þeim og stundum eru
þær jafnvel ölvaðar við vinnu sína.
Þegar svo er komið málurn, er
ekki að undra þótt drykkjurútun-
um finnist að „þeir séu heima hjá
sér“.
Og ef vel er að gáð, þá er heil-
brigðislögreglan ekki enn búin að
gera hreint fyrir sínum dyrum á
þessu sviði, þótt talsvert hafi á-
unnizt.
f hjarta Reykjavíkur eru enn til
„sjoppur" af líkri tegund og miður
vel þokkaðir dvalastaðir ölvaðra
manna í skuggahverfum erlendra
stórborga.
Matur á veitingahúsum
Eg er einn þeirra tiltölulega
mörgu Reykvíkinga, sem neyta mat-
ar síns á veitingastöðum sem selja
einstakar máltíðir. Það má svo að
orði komast, að slik veitingahús
skiptist í tvo flokka. Annars vegar
eru hin, ódýrari, þar sem allt er á
óbrotnasta máta og verkamenn í
vinnufötum sitja við sama borð og
þeir sem betur eru klæddir. Hins
vegar eru svo „betri“ veitingahús,
með þjóna og pentudúka og leyfi til
að selja allar veitingar miklu dýr-
Vinnan
Vinnan, tímarit Alþýðusam-
bandsins, júníhejtið, er nýhomið
út.
Ejnið er vandað og jjölbreytt.
Kápumynd er af Öxarárfossi. Af
efni heftisins má nefna:
Karl Isfeld: Alþýðan verður að
taka forustuna í sjálfstæðisbar-
áttunni. Úrslit lýðveldiskosning-
anna. Björn BjarnasoiA Þjóðarat-
kvæðagreiðslan. Björn Sigfússon:
Þættir úr baráttu ellefu alda. Guð
jón Baldvinsson: Hvers væntum
við af íslenzka lýðveldinu? Jón
Rafnsson: Stéttardómur. Björn-
stjerne Björnsson: Verkamanna-
mars, í þýðingu Sigurðar Einars-
sonar, o. fl. o. fl.
ari. Öll þessi veitingahús eru starf-
rækt með það fyrir augum, fyrst
og fremst, að vera gróðafyrirtæki
eigendanna. Hráefni til matargerð-
ar eru dýr og til þess að veitinga-
salan gefi sem mestan arð, neytir
veitingamaðurinn auðvitað allra
bragða til að framleiðslukostnaður
og annað viðvíkjandi veitingunum
verði ekki of hátt. Vöruvöndunt
er ábótavant þarna, sem svo víða
annars staðar hér á íslandi, og raun
in er sú að maturinn, sem veitinga-
húsin hafa á boðstólum, er oft stór-
skemmdur, Þar með er ekki sagt
að hann sé bragðvondur, því að
það má búa til sæmilega bragðgóð-
an mat úr úldnum fiski og skemmdu
kjöti. Listin er að krydda hann nóg.
Það er, án efa, óvíða þörf afskipta
hins opinbera og róttækra aðgerða
til umbóta, en einmitt á þessum
vettvangi, þegar þess er gætt, að
hollt mataræði er stórt atriði til
aukinnar lífshamingju einstaklinga
og heilla þjóða.
Umbóta er þörf
En nú spyrja menn: „Hvað er
hægt að gera?“ Hætt er við að fet-
irlit með matargerð á veitingahús-
um, þeim sem nú eru starfrækt„
myndi ekki koma að nægum not-
um. Allir hljóta að sjá, hve óheil-
.brigt það er að einstaklingar raki
saman fé með því að selja alþýðu-
mönnum, óhollan mat. Það er ekki
aðalatriðið að verðið gé sérlega
lágt, heldur að maturinn sé góður og
hollur og framreiddur á hreinleg-
an, en viðhafnarlausan hátt, Að
vísu yrðu alltaf einhverjir sem kysu
að „matast" á hinum fínu hótelum,
þeir um það. Alþýðumenn hafa yf-
irleitt ekki efni á að borga 6—800 kr.
í fæði á mánuði og það fyrir engu
betri mat en hægt væri að fram-
reiða og selja fyrir helmingi lægra
verð á matstofum sem fólkið ætti.
Komið hefur til orða að slík mat-
stofa yrði sett á stofn fyrir þá sem
vinna við höfnina, en þær þyrftu
að koma miklu víðar, svo víða, að
allir þeir, sem ekki hafa ástæðu til
að borða í heimahúsum gætu feng-
ið boðlegan mat fyrir sannvirði.
Mál þetta er ekkert smámál og
þörfin er aðkallandi, að hafizt verði
handa um að koma upp almenn-
ingsmatstofum. Með því vinnst.
tvennt. Að jafnframt því sem fram-
reiddur væri góður matur á sóma-
samlegan hátt, væri hann seldur
við því verði sem hann kostaði,,
þannig yrðu neytendurnir þess með-
vitandi að á hverjum tíma væru
þeir aðeins að borga fyrir matinn
raunverulegt verð, en ekki að kasta;
peningum í hít samvizkulausra:
prangara. Ó. P.
Er tveggja dága ferð úr
Pósthússtræti í Þingholtin?
Mánudagmn 12. þ. m. kl. að ganga
5 17) var bréf látið í póstkassa
pósthússins í Pósthússtræti. Bréfið
átti að fara upp í Þingholt. Mið-
vikudaginn 14. þ. m. síðdegis komst
bréfið á ákvörðunarstaðinn í Þing-
holtunum. Það var tvo sólarhringa
á leiðinni.
Eg býst við, að lesandanum detti
í hug að hér sé um sérstaka undan-
tekningu að ræða, einhver mistök,.
sem alltaf geta komið fyrir. Vegna
þeirra, sem þannig kynnu að hugsa,
er rétt að taka fram, að slík mistök
koma oft fyrir. Viðtakandi þessa
umrædda bréfs hefur þráfaldlega
orðið fyrir því, að innanbæjarbréf'
til hans hafa verið tvo sólarhringa
á leiðinni eða jafnvel lengur. Hér
eru því um einhver alvarleg mistök
að ræða hjá póstinum, mistök sem
þurfa leiðréttingar við, og það án;
tafar.
'I