Þjóðviljinn - 18.04.1963, Blaðsíða 7

r
Fimmtudagur 18. aprfl 1963
ÞIÖÐVILIINN
SÍÐA 7
Hvað segir unga fólkið?

\
Er þá engin von? Á þá
sá endir aö veröa á ís-
lendingasögum aS hér á
þessu fagra landi veslist
sílspikuS þjóS upp úr and-
legum vesaldómi innan
um kasir af þorski og
síld, ýmist þrælandi, só-
andi eSa skríSandi fyrir
bandalögum erlendra
auSdrottna?
Þaö eru fleiri sem
spyrja en ég, „gamall
hugsjónakommúnisti“ og
„aldinn línukommúnisti“.
Unga fólkiS er líka fariS
aS spyrja. Margt óþvegiö
orö hef ég látiS falla í
þess garS — og hefur þaS
þó alltaf veriö mín eina
von. Eg hef fjargviðrazt
yfir nautnasýki þess og
uppivöSslusemi annars-
vegar, hugsanaleti þess
og frumkvæSisleysi hins-
vegar. En jafnframt
hef sg tekið sökina á
mig og mína kyn-
slóð — játaS sviksemi
okkar við þessi spengi-
legu dekurbörn sem allt
hafa fengið til alls nema
heilbrigt iippeldi. Eg hef
talið það hreint krafta-
verk ef þau öðluðust þrek
til að rísa upp úr siðferði-
legri niðurlægingu feðra
sinna og mæðra og hasla
sér nýjan völl andlegrar
menningar.
En lífið er sterkt í frjó-
semi sinni og hrörnun —
og þegar jarSvegurinn er
fullrotnaður lætur það
einatt hin litríkustu
blóm spretta upp úr
svaðinu. Nú kann sá tími
að vera í vændum hér á
íslandi. Nýtt vor er ef til
vill á næstu grösum. Enn
er vonin ekki úr sögunni
— ekki heldur sögu ís-
lendinga.
ÞaS dylst alltaf eitt-
hvað dýpst í mannhrjóst-
inu sem lætur sér ekki
nægja fiskikasir né yfir-
vinnu, ekki veizlusali né
tízkuskart. Þetta gildir
ekki hvað sízt um hin
ungu brjóst. Þau geta að
vísi látið berast með
flugastraumi augnabliks-
hvatanna um sinn og
sum bíða þess ef til vill
ÖKKAR
Á MILLI
; V-.
aldrei bætur. En hin
sterkustu þeirra og heil-
brigðustu láta ekki flek-
ast til langframa. Þau
krefjast að lokum til-
gangs. Þau leita uppi
markmið. Þau skapa
sér hugsjón. Ungt, hugs-
andi fólk getur ekki
lifað lengi án hárra sjón-
armiða, án mannlograr
sigurvonar. Fyrr en varir
rís það gegn stríðsgróða
og helsprengjum, gegn
upplausn og siðhrörnun,
gegn þjóðsvikum og land-
sölu. Það þráir hvort-
tveggja í senn: að verða
sannur íslendingur á ís-
landi og sannur heims-
borgari á jörðunni.
Hér fyrir framan mig
liggur Muninn, blað
menntaskólans á Akur-
eyri, þriðja tölublað þessa
árs. Eg get ekki stillt mig
um að taka mér bessa-
leyfi og tilfæra tvo kafla
úr grein eins nemandans
þar. Fyrst ræðir hann
um uppeldi og skyldur
menntamannsins, síðan
um hinar snöggu þjóölífs-
breytingar hér á landi og
afleiðingar þeirra og
kemst að þeirri ömurlegu
niðurstöðu aö hinn innri
maður svelti og gleymist
í kapphlaupinu um efn-
isleg verðmæti. Þar næst
spyr hann:
„En við hverju er að
búast í þjóðfélagi, sem
aðhyllist leikreglur hins
óupplýsta peningaveldis,
þar sem kaupskapur og
krónuveiðar eru hafin
upp til skýjanna, þessi
viðurstyggilegi þríleikur
hæfileika, eigingirni
og mannfyrirlitningarn
Hvernig verða þegnar
þess þjóðfélags, sem hef-
ur gróðahyggjuna að
hreyfiafli? Er nokkur
furða þó kyrkingur komi
í menninguna? Svo rekur
fólk upp stór augu, þegar
sérfræðingar flytjast úr
landi, þangað sem kjörin
eru betri. Hver talar af
alvöru um þegnskap og
heilbrigðan starfsáhuga í
peningaþjóðfélagi? Að-
eins lýðskrumarar og
þeir sem Mammon hefur
enn eigi sigrað og sjá
ekki eða vilja ekki sjá
daglega sigurgöngu hans.
Hvern er hægt aö áfellast
fyrir aö vilja vera með?“
Þá sýnir hinn ungi
maður fram á hvernig á-
róður peningavaldsins
noti glæsilegustu ávexti
mannsandans, tækni-
framfarimar, til „að
vinna sigur yfir hugsun
mannanna, hægt og bít-
andi og djöfullega mark-
visst“. Og hann fullyrðir
að ef íslenzkir mennta-
menn beri ekki gæfu til
að rísa gegn þessum ó-
fögnuði, þá verði það
aldrei gert, og lýkur
greininni með þessum
orðum:
„Þess vegna ríöur svo
mjög á því, aö æðri
menntastofnanir ungi
ekki fyrst og fremst út
fingraliprum læknum,
tölvísmn verkfræöingum
og þýlyndum embættis-
mönnum, heldur fóstri
upp menntamenn sjálf-
stæöa í hugsun, menn,
sem ekki vilja gera mann-
félagið aö sléttvöltuöu á-
róöursflagi, heldur lit-
skrúðugum urtagaröi,
þar sem hvert gras er í
sjálfu sér fallegt og hef-
ur fullan frið til að gróa,
menn, sem á kaupskap-
aröld þora að fylgja því
eftir, er þeir vita sannast
og réttast, í staö þess að
bera hugsjónir sínar og
skoðanir á torg og selja
þær hæstbjóðanda fyrir
embætti, peninga og
völd.“v
Þaö er mikill og skær
tónn í orðum þessa unga
manns — hljómur ís-
landsklukkunnar frá
1944, áður en hún var
brotin af böölum pen-
ingavaldsins. Og þá er
mér öllum lokið ef þessi
hljómur heldur ekki á-
fram að klingja frá
hjartarótum æ fleiri ung-
menna á íslandi. Lífs-
leiðinn mun senn víkja
f yrir vákhírigú. Æsku-
lýöurinn mun skera upp
herör og bjarga því sem
bjargað verður.
AD
*

Vísindi — Tækni
Að horfa á tónlist

\
\
.... Þegar hljómsveitin
byrjaði að spila brá
rauðum bjarma yfir
tjaldið. Hljómurinn
verður styrkari og nú
koma fram blossar og
dreifast um tjaldið.
Allt í einu sést dökk-
blár borði dansa og
fylgir röddu hornsins,
verður ljósari eftir því
sem tónninn hækkar
og hverfur síðan smátt
og smátt út í háar nót-
ur.
Lágir píanóhljómar
blossa upp rauðgulir á
tjaldinu og verða græn-
ir þegar þeir hækka.
Þegar ljóðrænt stef
heyrist, flæða hlýir,
blandaðir litir yfir
tjaldið, og í lokatöktun-
um mynda þeir glæsi-
legan regnboga sem
brennur upp í rauðum
loga. Og tjaldið er autt
aftur ....
Þetta er ekki útdráttur úr
ævintýralegri skáldsögu, held-
ur raunveruleg sýning á tónlist í
litum — sem svo margir hug--
vitsmenn ýmissa alda hafa lát-
ið sig dreyma um og þeirra á
meðal Lomonosof, Goethe og
Newtori.'
Þó hafa fáir haft annan eins
áhuga á þessu máli og rúss-
neka tónskáldið Alexander
Skrjabín. Hann gerði ýmsar
tilraunir með tónlist í litum og
skrifaði músík fyrir „ijós-sin-
fóníu“. Menn hafa fyrir satt að
hann hafi verið gæddur frá-
bæru „eyra fyrir lit“ — og
vildi hann ekki aðeins láta
elda öskra í músík sinni heldur
og sjá þá. En samtímamenn
hans skildu ekki hugmyndir
Sveit Þóris varó
íslandsmeistari

Á skírdagskvöld lauk Islands-
mótinu í sveitakeppni með sigri
sveitar Þóris Sigurðssonar. Auk
Þóris eru i sveitinni Eggert
Benónýsson, Hallur Símonarson,
Símon Símonarson, Stefán Guð-
johnsen og Þorgeir Sigurðsson.
Úrlitaleikurinn stóð milli
sveitar Einars Þorfinnsonar, Is-
landsmeistarasevitarinnar síðan í
-<$>
Fctrinn á sjó
I gær lýsti rannsóknarlögregl-
an i Reykjavík eftir manni. Er
það Finnbogi Græðir Pétursson,
sem kunnari er undir nafninu
Bogi frá Hnífsdal. Finnboga hafði
verið saknað frá því 2. þ.m. Við
rannsókn kom í ljós, að Finnbogi
hafði brugðið sér á sjó þann 5.
þ.m. og ráðið sig á togarann
F.g'l Skanagn’msson.
fyrra, og sveitar Þóris. Var síð-
ari hluti leiksins sýnur á
Bridge-Rama fyrir troðfullu
húsi spenntra áhorfenda, en
honum lyktaði með jafntefli, 3
vinningsstig gegn 3 og hafði
sveit Þóris 5 punkta yfir. Þessi
úrslit nægðu sveit Þóris til
vinnings í mótinu, þar eð hún
hafði fleiri vinningsstig í upp-
hafi leiks en sveit Einars.
Röð og stig sveitanna i lands-
liðsflokki voru eftirfarandi.
Sveit: Stig.
1. Þóris Sigurðssonar 26
2. Einars Þorfinnssonar 21
3. Agnars Jörgenssonar 20
4. Ölafs Þorsteinssonar 11
5. Jóns Magnússonar 8
6. Laufeyjar Þorgeirsd. 4
Tvær neðstu sveitimar flytj-
ast niður i meistaraflokk.
Kvennasveitin stóð sig betur
en stigatalan gefur tilefni til
að álíta, því að hún skaut
þremur efstu sveitunum skelk
í bringu. Fékk hún eitt vinn-
ingsstig af Islandsmeisturunum,
tapaði með minnsta mun fyr-
"“"'ars og var um skeið
Islandsmeistararnir í bridge 1963. Talið frá vinstri: Hallur Símonarson, Símon Símonarson, liggert
Benónýsson, Þórir Sigurðsson fyrirliði, Þorgeir Sigurðsson og Stefán Guðjohnsen.
50 punkta yfir sveit Agnars.
Greinilegt var þó, að dömurn-
ar höfðu ekki úthald á við
karlmennina og því fengu þær
verri útkomu en skyldi.
Upp í landsliðsflokk flutt-
ust tvær efstu sveitimar úr
meistaraflokkskeppninni, sveitir
Jóhanns Jónssonar og Mikaels
Jónssonar. Akureyri.
Á annan í páskum lauk Is-
landsmótinu í tvímennings-
keppni og sigruðu Ásmundur
Pálsson og Hjalti Elíasson eftir
mjög harða keppni. I öðru sæti
voru Lárus ‘ Karlsson og Stefán
Guðjohnsen, og þriðju Símon
Símonarsson og Þorgeir Sig-
urðsson. Svo skemmtilega vill
til, að þessi þrjú pör skipa ein-
mitt landsliðið í ár, sem spila
mun á Evrópumeistaramótlnu í
Baden-Baden í sumar. Röð og
stig efstu tvímenninganna var
eftirfarandi:
Sveit Stig
1. Ásmundur Pálsson og
Hjalti Elíason 1192
2. Láms Karlsson og Stefán
Guðjohnsen , 1177
3. Símon Símonarsson og Þor-
geir Sigurðsson 1161
4. Steinþór Ásgeirsson og
Þorsteinn Þorsteinss. 1153
5. Einar Þorfinnsson og
Gunnar Guðmundss. 1140
6. Mikael Jónsson og Þórir
Leifson, Akureyri 1129
7. Benedikt Jóhann.sson og
Jóhann Jónsson 1121
8. Eggert Benónýsson og Þór-
ir Sigurðsson 1116
Á þessari Barómeterkeppni,
sem öðrum keppnum þar sem
spilin em gefin fyrirfram,
hvildi mikill skuggi. Þáð er
orðinn fastur liður í þessum
keppnum að spilin em mjög
óeðlileg og eyðileggur það að
sjálfsögðu alla skemmtun fyrir
spilurum. Um þverbak keyrði
þó í þessari keppni, þar sem
heita mátti að tvö spil af hverj-
um fimm væru hálfar eða heil-
ar slemmur. Náði þessi vitleysa
hámarki í síðustu lotunni, en
í henni komu tvær alslemm-
ur og tvær hálfslemmur í
fimm spilum.
Þar eð mér skilst, að sömu
aðilar. sjái að miklu leyti um
gjöfina í öllum þessum keppn-
um, fyndist mér rétt að fara
að gefa þeim æfilangt frí frá
þessum störfum, þar sem ber-
sýnilegt er, að útilokað er að
treysta beim til þess að fikta
ekki við spilin. Að sjálfsögðu
hvílir þó höfuðábvrgðin á
Bridgesambandsstjórn og keppn-
isstjóranum, sem láta þessa
vitleysu endurtaka sig ór eftir
ár. Munu nú flestir betri spil-
aranna ætla sér að heimta
tryggingu fyrir þvílíku, áður
en þeir taka þátt í slíkum
mótum aftur.
hans, og tilraunir hans voru
aðeins þekktar í þröngum hópi
tónlistarmanna.
Samt var hugmyndin ekki
gleymd. Og að lokum tókst
tveim sovézkum verkfræðing-
um, Leontéf og Kerner að finna
upp tæki sem túlkuðu tóna í
litum. En þessi gripur var mjög
flókinn og heldur kauðalegur
og krafðist mikils og dýrs út-
búnaðar og mjög nákvæmrar
stjórnar.
„Litatónlist" hélt vöku fyrir
fleiri verkfræðingum en þessum
tveim og er nú komið f ram nýtt
tæki, smíðað af tveim verk-
fræðingum í Kíef, Vésnovskí og
Érmankof.
Lítið hvítt tjald stendur á
útvarpstæki í flötum umbúðum
og á því höfum við þegar séð
tónlist þýdda í liti. Það er mjög
einfalt að allri gerð, og í þvi
er mikið notazt við venjulega
útvarpshluti. En tækið sjálft er
ekki svo einfalt í sniðum.
Hljóðmerkin eru send um
magriara inn í filtra með lágri
tíðni, og er hver þessara filtra
stilltur fyrir stranglega tak-
markað tónsvið, sem ^amsvarar
einstökum lit. Filtramir hleypa
i gegn spennu ákveðinna hluta
og veita straum til lampanna
á hálfleiðara. Á þennan hátt
koma fram á tjaldinu litir sem
samsvara tónunum — og hefur
hver hluti tónverksins
sitt sérstaka litróf. Auk þess
getur tjaldið skráð mismunandi
túlkun á senu og sama verki.
Með þess hjálp er hægt að skil-
greina leik hvers hljómlistar-
manns, fylgjast með þróun á-
kveðins þáttar o. s. frv.
Mismunandi Iitir vekja að
sjálfsögðu mismunandi hughrif
með manninum — sumir eru
sefandi, aðrir æsilegir og þar
fram eftir götunum. Hið sama
má segja um tónlist — og þess-
vegna býður þessi sameining
sjónar og heymar upp á sterk-
ari áhrif á tilfinningalíf held-
ur en áður þekktist á þessu
sviði.
Og notkun þessarar uppgötv-
unar verður ekki aðeins bund-
in við það sem nú hefur verið
greint frá. Möguleikamir eru
geysimiklir. Það verður til
dæmis afar einfalt að stilla
hjóðfæri eftir þessu tæki sem
„sýnir" hinn rétta tón svo ekki
verður um villzt. Ennfremur
getur það komið að góðum not-
um í læknisfræði — oft verður
læknir að reiða sig á „hlustun“
— með þessu tæki getur hann
séð tmflanir á andardrætti,
hjartslætti, — og þannig mætti
reyndar lengi telja ....
Gylfi og er-
indisbréfið
! umræðum á Alþingi um
fmmvarp ríkisstjórnarinnar um
Kennaraskóla Islands lét
menntamálaráðhérra í það
skína, að hann hefði strax í
haust gefið út fullgilt erindis-
isbréf fyrir kennara, sem fæli
í sér bætt kjör þeim til handa
á ýmsan hátt. Þetta er aðeins
hálfur sannleikur eða ekki það.
1 allan vetur hafa samtök
kennara nefniega staðið i
þjarki við ríkisstjórnina um
þetta erindisbréf. eða nánasl
um það, hvort taka skyldi mark
á menntamálarððherra eða
ekki. Og þótt nú hafi náðsi
samkomulag um ákvæðí bréfs-
ins, hefur en ekki verið farið
eftir því og verður sjálfsagl
ekki fyrr en í vor eða sumar,
sem sé tæpu ári eftir að ráð-
herrann gaf það út.
Það ber að fagna þeim aukna
skilningi. sem stjórnarvöldin
hafa allt f einu fengið á mik-
ilvægi kennarastarfsins, en það
er óþarfi að reyna að láta hlut
þeirra sýnast betri en hann er.
B.
M
i
I