Þjóðviljinn - 13.11.1975, Blaðsíða 11

Fimratudagur 13. nóvember 1975. . ÞJóÐVILJINN — SIÐA 11
ÞaB fordæmi mun bera ávöxt er
timarliöa fram, verði þjóð okkar
auðið lifs i sæmd.
Þvi skulum við félagar eigi
gráta „Björn bónda” i dag, held-
ur ganga til verks og safna liði.
Kjartan ólafsson.
Halldór Ólafsson, ritstjóri tsa-
firði andaðist i sjúkrahúsi i
Reykjavik þann 2. nóv. s.l., 73 ára
að aldri. Hann verður jarðsettur i
dag frá ísafjarðarkirkju.
Halldór var fæddur 18. mai 1902
á Kaldrananesi i Strandasýslu. 1
æsku átti Halldór heima á ýmsum
stöðum i Strandasýslu, siðast á
Gjögri við Reykjarfjörð, en við
þann stað var hann siðan kennd-
ur, i daglegu tali kallaður Halldór
frá Gjögri.
Halldór stundaði nám i Gagn-
fræðaskólanum á Akureyri, og út-
skrifaðist þaðan gagnfræðingur
vorið 1923, en slikt þótti allgóð
menntun i þá tið. Halldór var hinn
mesti öðlingsmaður og drengur
góður i hvivetna, enda hlóðust á
hann margs konar félagsmála-
störf, þar sem hann hafði tekið
sér stöðu i fremstu viglinu hinna
róttæku. I „rauða bænum” ísa-
firði gerðist hann ritstjóri Skutuls
1928—1930, svo Baldurs til 1958,
er það blað var lagt niður, en sið-
an hefur Halldór verið ritstjóri
Vestfirðings, blaðs Alþýðubanda-
lagsmanna. Nú þegar Halldórs
nýtur ekki lengur við, verður
hans skarð vandfyllt hjá okkur
Alþýðubandalagsmönnum á
Vestfjörðum, bæði hvað varðar
útgáfu Vestfirðings og önnur
störf.
Árið 1946 var Halldór ráðinn
bókavörður við Bókasafn Isa-
fjarðar og gegndi hann þvi starfi
með mikilli prýöi til 1972, er hann
varð að láta af störfum fyrir
aldurs sakir.
Þegar Átthagafélagi Stranda-
manna á tsafiröi var hleypt af
stokkunum, var Halldór kosinn
formaður þess, og var hann það i
nokkur ár.
Römm er sú taug, er rekka
dregur, föðurtúna til. Stranda-
mannafélag okkar hefur gengist
fyrir nokkrum hópferðum til
föðurtúnanna, og var sú siðasta
farin á nýliðnu sumri. Haldið var.
norður i Arneshrepp, svo langt
sem komist verður i rútubil. í
bakaleiðinni var farið niður á
Gjögur. Er þangað kom hafði ég
eitthvað orð á þvi, að það tæki þvi
ekki að fara út úr rútunni, þvi að
hér væri ekkert að sjá. Halldór
vinur minn var nú ekki á sama
máli. Hann snaraðist út úr rút-
unni og ég hreyfði engum frekari
mótmælum. Mér sýndist reyndar
sem Halldór hefði þangað erindi
nokkuð, og það flaug fyrir i huga
minum, að nú væri Halldór að
kveðja sina hollvætti i siðasta
sinn, hann ætti ekki afturkvæmt á
Gjögur.
Ég óska svo góðrar ferðar og
heimkomu fyrir handan móðuna.
Aðstandendum votta ég samúð.
Helgi Björnsson, Hnifsdal
Hinn 3. þ.m. barst mér sú frétt,
að Halldór Ólafsson hefði látist á
sjúkrahúsi i Reykjavik daginn
áður. Með Halldóri er genginn
einn staðfastasti og þrautseigasti
forystumaður sósiaiisma á Vest-
fjörðum. Kynni min af Halldóri
voru einkum i sambandi við
stjórnmálaafskipti og hófust ekki
að ráði fyrr en haustið 1959, þegar
farið var að undirbúa alþingis-
kosningarnar, hinar fyrstu eftir
kjördæmabreytinguna, sem sam-
þykkt var á sumarþinginu. Úrslit
kosninganna i júni 1959 þóttu ekki
benda til mikils fylgis Alþýðu-
bandalagsins á Vestfjörðum.
Menn voru þó bjartsýnir og töldu
að með breyttri kjördæmaskipan
hefði aðstaðan breyst okkur i hag,
eins og siðar kom i ljós, i kosning-
unum, sem fram fóru i október.
Þá og siðar mun það einkum
hafa hvilt á Halldóri, sem for-
manni kjördæmisráðs að undir-
búa og boða til þeirra ráðstefna,
sem Alþýðubandalagið hefur
haldið á Vestfjörðum. Ekki verð-
ur með sanni sagt að alltaf hafi
rikt lognmolla á þessum fundum.
Sérstaklega minnist ég ráðstefn-
unnar i september 1968, sem hófst
á þvi að 13 fulltrúar gengu af
fundi og sögðu þar með skilið við
fyrri samstarfsmenn sina. Þá
fannst mér að glögglega kæmi i
ljós þrautseigja og staðfesta Hall-
dórs, sem ekki haggaðist þótt á
móti blési. Með óbifanlegri bjart-
sýni hvatti hann okkur, sem eftir
vorum, til áframhaldandi bar-
áttu, sem skyldi miðast við það á
næstu árum, að fylla i þau skörð,
sem höggvist höfðu i raðir okkar.
Ég hitti Halldór siðast á kjör-
dæmisráðstefnu Alþýðubanda-
lagsins, sem haldin var i Súg-
andafirði 6.-7. september sl.
Þegar ég kvaddi hann að fundar-
lokum minntist ég á skipulag
kjördæmisráðsins og hugmynd,
sem ég hafði i sambandi við það.
„Þetta þurfum við að hugleiða
rækilega og ræða nánar siðar”,
sagði Halldór að skilnaði. Nú hef-
ur sú breyting á orðið, sem raskar
þeim ráðagerðum. Alþýðubanda-
lagið hefur misst einn reyndasta
málsvara sinn á Vestfjörðum. Til
okkar, sem eftir stöndum, ætti
fordæmi Halldórs að vera hvatn-
ing til áframhaldandi baráttu fyr-
ir málstað sósialisma og verka-
lýðs, uns takmarkinu er náð.
Ég votta ástvinum hans mina
innilegustu samúð.
Guðm. Friögeir Magnússon,
Þingeyri
Arið 1946 flutti ég til tsafjarðar.
Ekki hafði ég dvalið þar lengi er
ég kynntist Halldóri ólafssyni.
Við vorum pólitiskir samherjar
og þvi eðlilegt, að leiðir okkar
lægju brátt saman.
Halldór hafði um langt skeið
verið einn aðal forystumaður
sósialista á Isafirði. Var það
engan veginn auðvelt hlutverk.
Flokkurinn var lengst af fálið-
aður, en stjórnmálabaráttan
óvenju hörð og óvægin þar sem
tveir stórir flokkar börðust oftast
um meirihluta i bæjarstjórn og
um þingsæti.
En Halldórhafði bjargfasta trú
á lokasigri þess málstaðar er
hann barðist fyrir og helgaði
honum krafta sina til hinstu
stundar. Hjá honum varð aldrei
vart uppgjafartóns.
Þáttur Halldórs i vestfirskri
blaðaútgáfu verður seint of
metinn. Hann gaf út um áratuga-
skeið blaðið Baldur og siðar Vest-
firðing, málgagn Alþýðubanda-
lagsins á Vestfjörðum. Hann var
allt i senn ritstjóri, blaðamaður,
auglýsingarstjóri og innheimtu-
maður. Og allt þetta annaðist
hann i fristundum sinum og án
minnstu þóknunar. Ég held mér
sé óhætt að fullyrða, að Vest-
firðingur hafi verið eina vest-
firska blaðið, sem kom reglulega
út seinni árin. Atti það áreiðan-
lega stærsta þáttinn i þvi að
verstfirsk blaðaútgáfa lognaðist
ekki út af.
Halldór var tiður gestur á
heimili minu meðan ég bjó á tsa-
firði. Minnist ég margra ánægju-
legra stunda með honum. Ekki
var sist ánægjulegt að fá hann i
heimsókn er einhver ótiðindin
spurðust utan úr heimi. Vissu-
lega urðum við báðir fyrir von-
brigðum með marga hluti. Hann
tók öllu með ihugulli ró og
stillingu.
Að leiðarlokum færi ég honum
minar bestu þakkir fyrir viðkynn-
ingu og vináttu sem ekki
gleymist.
Guðraundur Árnason
róttækasta blaðsins i bænum, —
allt til dauðadags.
Hálf öld er langur timi á kvarða
mannsæfinnar, og ekki þarf að
hugsa sig lengi um til að fullyrða,
að af pólitiskum ritstjórum is-
lenskra blaða þriðja áratugsins
stóð Halldór að sjálfsögðu fyrir
löngu einn eftir i starfi (timarit
þá undanskilin).
Hann var allra manna þraut-
seigastur, — það orð segir reynd-
ar meira um manninn en nokkuð
orð annað.
Hér verða ekki talin öll þau fjöl-
mörgu trúnaöarstörf, sem Hall-
dór ólafsson gegndi um dagana
fyrir stjórnmálahreyfingu is-
lenskra sósialista, enda yrði það
æði löng runa. En þakkir skulu
færðar að leiðarlokum frá flokki
okkar, Alþýðubandalaginu fyrir
það allt.
Nú um stundir er i tisku i stjórn-
málum að vegsama ungdóminn,
ogmargir telja flesta þá, sem náð
hafa fimmtugsaldri, hins vegar
dagaða uppi i pólitik. Slikt má
fara nærri lagi, en eitt er vist, að
undantekningar eru þá frá þeirri
reglu, sem flestum öðrum. Það
sannaðist m.a. á Halldóri ólafs-
syni, sem við kveðjum nú. Þótt
orðinn væri 73 ára gamall, þótti
hann enn fyrir tveimur mánuðum
sjálfkjörinn sem formaður kjör-
dæmisráðs Alþýðubandalags-
manna á Vestfjörðum, auk þess
að gegna starfi ritstjóra Vestfirð-
ings.Slikum erekkifisjað saman.
Þegar Alþýðubandalagsmenn á
Vestfjörðum halda i ferð sina á
Strandir að sumri, mun margur
sakna vinar i stað, þar sem
Halldór var.
En fordæmi hans og þeirra
hinna, sem aldrei spurðuumeigin
hag, voru aldrei hálfir en alltaf
heilir i baráttunni, — það fordæmi
lifir.
Ilalldór ólafsson talar á útifundi á isafirði 1. mai 1933.
Kratarnir fóru að hreinsa burtu allt það róttæka úr
sinum herbuðum. Þá var Kommúnistaflokkurinn
stofnaður. Halldór Ólafsson var einn af stofnendum hans.
Árið 1934 var eitt sinn auglýstur fundur i verkalýðs-
félaginu og ekkert sagt hvað ætti að vera til umræðu en
mjög agiterað bak við tjöldin hjá krötunum. Við fengum
einhverja nasasjón af þvi að það ætti að reka okkur
fjögur: Halldór ólafsson, Karitas Skarphéðinsdóttur,
Eyjólf Arnason og mig. Kratarnir hóuðu saman og nú
skyldi slagurinn standa. Það var mjög fjölmennt, alveg
fullt hús og flest af þeirra fólki vissi vist hvað það átti að
gera. Svo kom fram karl og fór að tauta einhverja tillögu
og þær héldu kerlingarnar að hann hlyti að vera með
okkur þessj maður og byrjuðu að garga:
Ilvað er þetta? Ætlar hann nú að halda ræðu? Hann
Gvcndur ponta! Ha, ha. Hann Gvendur ponta að halda
ræðu!
Þá brosti Finnur svo hýrt og vinglaði hendinni framan i
fólkið.
Nú, já, við megum ekki strax. Við eigum að hlusta,
sögðu kerlingarnar. Þá kom fram tillagan, sem karlinn
var fenginn til að flytja, að þessum fjórum, sem ég nefndi
áðan, væri vikið úr félaginu fyrir það að standa uppi i
hárinu á þeim sem ættu að ráða. Já, Finnur varð ákaflega
náðugur á svipinn og stóð upp og spurði hvort hann mætti,
með leyfi tillögumanns, koma með viðaukatillögu:
Sarat skulu þessir hafa vinnuréttindi þar til öðru visi
verður ákveðið.
Ég man eftir þessu. Um þessa atburði finnst ekki staf-
krókur i furidargerðarbókum verkalýðsfélagsins. Svo fór
fram atkvæðagreiðsla. Fyrirfram var ákveðið að engar
ræður skyldu fara fram nema það átti að veita mér 5
minútur svona i kveðjuskyni af þvi að ég þótti lélegasti
ræðumaðurinn. Þeir voru svona horskir. Tillaga þessi var
samþykkt með 120 atkvæðum að þvi er mig minnir, en 80
voru á móti. Þannig var brottreksturinn framkvæmdur.
Og þar við sat.
Við vorum rekin úr vinnu. Halldór Ólafsson var hér i
bæjarvinnu. Hann var nokkurs konar skjólstæðingur
verkstjórans, Guðmundar Kristjánssonar, sem var mjög
vandvirkur maður, dýrfirðingur eins og ég—en krati. Ég
held að Guðmundur hafi verið snyrtivirkasti verkstjóri
sem bærinn hefur átt. Ég var að frétta látið hans núna.
Hann fór ekki eftir þvi hvaða skoðanir menn höfðu heldur
hvað þeir voru lagnir við verkið. Hann gerði allt sem hann
gat til þess að halda i Halldór. Svo var honum alveg fyrir-
skipað að hann megi ekki láta hann hafa nokkurn hlut að
gera. Herferðin gegn hinum róttæku var sú að þeir yrðu
að flýja úr bænum og allt mögulegt yrði gert til að þeir
hefðu ekki að éta. Þar var Halldór harðast úti þvi hann
hafði engan bakhjarl. Arið 1936 varð hann að flýja úr
bænum og gerðist þá vinnumaður hjá bróður Gunnars
Benediktssonar á Gljúfri i ölfusi.
Hér fara á eftir nokkrir kaflar úr einkabréfum lrá
Halldóri sem sýna best hvernig ástandið var vorið 1937:
Það er eins og maður gcti hvergi fengið að þræla fyrir
sér, og ekki býsl ég við að mikla þýðingu liafi fyrir mig
að koina heim, þar eru sjálfsagt nógir ura þau fáu hand-
tök scm eru og svo eru sveltitilraunirnar sjálfsagt
ennþá i fullu gildi.
Já, það er i sannlcika sagt helviti hart að geta ekki verið
heima.
Þú liefur sjálfsagt l'rétt að ihaldið. Bændaflokkurinn og
Nasistar hafa nú myndað „breiðfylkingu" gegn sosial-
isinaniim.. Ég læt hér fylgja visur um þessa „breiðfvlk-
ingu” afturhaldsins:
Til að ógna almcnning,
efla Kveldúlfsvaldið,
hundist hefur „breiðfylking”
hölvað afturhaldið.
Þamiig ætlar auðvaldið
eftir Hitlers kenning
leggja bönd á lýðræðið,
lýðsins heill og menning.
Og á möti þessu dugar aðeins samfylking fölksins og
harátta fyrir lýðræði og atvinnu, frelsi og sosialisma.
Ég treysti ykkur til að afhjúpa þessa „breiðfylkingu" og
tilgang hennar, og þið þurfiö að leggja mikiö kapp á að
vinna lylgi Irá ihaldinu. Mér er auvitað ljóst að þið hafið
við rauiiua andstæðinga að etja, sem einskis svifast og
geta beitt bæði atvinnukúgun, peningum og kerlingum i
kosningaharáttunni, en það dugir ekki að láta slikt á sig
la, og eitt er ég viss uin, stcinningin á fundunum verður
ykkar megin, svo framarlega sem ykkur tekst að
afhjúpa blekkingar ibaldsins og sýna fram á að krata-
broddaruir standa nióti ciningu vinstriflokkanna i
kosningunum. og ég er viss mn að ykkur tekst þaö.
Hér mælir hinn ódeigi baráttumaður. Útlegð Halldórs
entist i 7 ár. Árið 1946 misstu kratar meirihluta i bæjar-
stjórn tsafjarðar og Halldór vat' ráðinn bókavörður. Þvi
starfi gegndi hann siðan i mestu trúmennsku.
(Guðjón Ft'iðriksson færði i letur eftir frásögn Jóns Jóns-
sonar skraddara á Isafirði).