Þjóðviljinn - 05.01.1986, Blaðsíða 15

Búinn til áhlaups.
Frjósemi
- Er íslenski refastofninn frjó-
samur?
- Yrðlingafjöldinn héreroftast
nær þetta 5-6 við fæðingu og
reikna má með að upp komist 4-
5. Pað er ekki mikil viðkoma
móts við það sem gerist hjá tófun-
um á túndrunum, sem við
minntumst á áðan. Ef nóg er af
læmingjum, sem er aðalfæða ref-
astofnsins þar, komast upp 10-11
yrðlingar. Sé hinsvegar lítið um
læmingja kemst enginn yrðlingur
upp á stórum svæðum og stofninn
hrynur niður. Þessar sveiflur eru
miklu minni hér því fæðuöflun er
stöðugri og yrðlingafjöldinn því
svipaður frá ári til árs. Veiðarnar
hafa hinsvegar áhrif á stærð ref-
astofnsins frá einu ári til annars.
- Hvenær verður íslenska tófan
kynþroska?
- Ef nóg er um fæðu að vetrin-
um þá eiga læðurnar hvolpa
ársgamlar. Það er breytilegra
með refinn, þetta frá einu og upp
í þrjú ár.
- Hvað er álitið að íslenski ref-
urinn verði gamall?
- Ég hef aldursgreint nokkur
hundruð pör og eftir þeim athug-
unum að dæma virðist refurinn
hefa lifað sitt fegursta 7 ára gam-
all. Úr því fer hann líklega að lúta
í lægra haldi fyrir yngri refum og
fara þessir eldri einstaklingar þá
gjarnan á flakk. Elsta dýr, sem ég
hef aldursgreint, var 11 ára. Það
var hlaupadýr. En það elsta á
greni var hinsvegar 7 ára.
Veiðar
fyrr og nú
- Hvernig er það með refa-
veiðarnar? Hafa þær kannski ver-
ið stundaðar hér í einhverjum
mæli frá ómunatíð?
- Já, refir hafa verið veiddir hér
frá upphafi byggðar í landinu,
enda voru melrakkabelgir versl-
unarvara. í löggjöf frá 1295 er
fjaliað um útrýmingu refa á
skipulegan hátt. Samkvæmt þeim
átti hver bóndi, sem setti á 6 sauði
eða fleiri, að veiða á ári hverju
einn fullorðinn ref eða tvo yrð-
linga, en greiða „dýratoll“ ella,
og var honum varið til þess að
borga „refaföngurum", sem svo
voru kallaðir. Þessi regla mun
hafa gilt óbreytt að mestu allt
fram á síðustu öld.
Með lögum frá 1957 var svo
veiðistjóraembættið stofnað.
Veiðistjóri var ráðinn Sveinn
Einarsson frá Miðdal og tók hann
til starfa 1. janúar 1958. Sveinn
gegndi þessu starfi þar til hann
andaðist sl. vetur og ég tók svo
við því 1. apríl í vor.
- í hverju er starf veiðistjóra
einkum fólgið?
- Veiðistjóri á að skipuleggja
og samræma veiðar á ref og mink
um allt land og safna upplýsing-
um um þessa stofna. Hann á að
annast rannsóknir á lifnaðarhátt-
um þeirra, tjón af völdum þeirra
og leiðir til að verjast því.
Auk þess hefur svo veiðistjóri
yfirumsjón með veiðum á svart-
baki og hrafni. Þessum fugla-
tegundum virðist hafa fjölgað
mjög á síðustu áratugum. Þeir
eru aðsópsmestu eggja- og
ungaræningjarnir og trufla æðar-
vörp einmitt þegar fuglinn þarf
hvað mest á kyrrð og næði að
halda. Sennilegasta orsökin fyrir
fjölgun þessara fugla er lífrænn
úrgangur frá fiskvinnslustöðvum,
sláturhúsum og svo sorphaugarn-
ir. Ég tel það því eitt af verkefn-
um mínum að beita mér fyrir því
að bót verði ráðin á þessum úrg-
angsmálum. Því má heldur ekki
gleyma að þessir fuglar geta og
hafa skapað hættu fyrir flugvélar.
Hvað
hefur óunnist?
- Og hver er svo árangurinn?
Hefur refum fækkað, fjölgað eða
vegur þetta salt?
- Þessu er nú kannski erfitt að
svara svo óyggjandi sé þegar litið
er á landið í heild. Þó má fullyrða
að refum fækkaði frá stofnun
veiðistjóraembættisins og fram til
1980. Undanfarin fimm ár hefur
þeim hinsvegar fjölgað á Vestur-
landi og er ástæðan m.a. sú, að
fæstar refaskyttur vilja sjá refinn
hverfa alveg. En rjúpan er líka í
uppgangi þannig að aðstæður
fyrir fjölgun hafa verið góðar.
Sveiflur í refastofninum á Norð-
austurlandi virðast t.d. fylgja
sveiflum í rjúpnastofninum að
miklu leyti. Veiðarnar sýnast
ekki ná að veita viðnám gegn
fjölgun þegar rjúpnastofninn er á
uppleið.
Hvað minkinn snertir þá verð-
ur honum aldrei útrýmt með
hefðbundnum veiðum. Því er að-
aláherslan lögð á að vernda á-
kveðin svæði, sem hafa fjárhags-
-mhg rabbar
við Pól Her-
steinsson,
veiðistjóra,
um íslenska
refinn, ein-
kenni hans,
lifnaðarhœtti,
veiðaro.fl.
legt gildi, svo sem æðarvörp, Mý-
vatn o.fl. Kjörlendi sumra ís-
lenskra fugla er um leið kjörlendi
minksins. Óvíst er hvort veiðar
halda niðri fjölda minkalæða,
sem gjóta að vori. Það er sem sé
ekki Ijóst hvort afföll að vetrinum
eru minni en sem sumarveiðun-
um nemur eða hvort vetrarafföll
eru að mestu óháð sumarveiðum.
Hinsvegar má segja, að sé hægt
að halda minknum frá við-
kvæmum svæðum þegar þess er
mest þörf, þá hafi veiðarnar bor-
ið árangur. En svo má auðvitað
um það deila hvað teljast skuli
viðkvæm svæði. Það má t.d.
benda á að teistuvarp hefur mjög
breyst með tilkomu minksins þó
að ekki hafi á hinn bóginn verið
sýnt fram á að teistu hafi fækkað.
Henni hefur þannig farið fjölg-
andi í Flatey á Breiðafirði. Ann-
ars verður það að segjast að rann-
sóknum á tjóni af völdum minks
er ábótavant.
Lambavanhöld
og radfótœkni
Mig langar svo til að geta þess
svona áður en við ljúkum alveg
þessu spjalli, að ég vonast til þess
að geta nú á næsta ári, byrjað að
athuga orsakir vanhalda á lömb-
um, en þau eru árlega mismun-
andi mikil eftir landshlutum.
Þetta verður gert þannig, að svo-
kölluð „þögul“ radíósenditæki
eru sett á lömbin er þeim er
sleppt í sumarhaga, en sendi-
tækið fer í gang um það bil 5 klst.
eftir að lambið er dautt. Með því
að fara daglega um svæðið með
móttökutæki og stefnuvirkt loft-
net er hægt að miða út dautt lamb
og færa til krufningar innan sólar-
hrings frá því að það hefur drep-
ist. Oftast ætti þá að vera hægt að
ákvarða dauðaorsök með mikilli
nákvæmni.
- mhg.
Sunnudagur 5. janúar 1986 ÞJÓÐVILJINN - SÍÐA 15