Alþýðublaðið - 18.07.1976, Blaðsíða 4

10 FORTÍÐ/FRAMTlD
Sunnudagur 18. júlí 1976
Svör hans báru einatt hljóðlát
boð um sáttarhug og vináttu...
Við andlát Stalins hefur i svip
slegið þögn á heiminn, og það er
sem allir finni hve hann er fá-
tækari eftir. Rammir andstæö
ingar Sovétrikjanna og Stalins
meðan hann lifði keppast um að
bera á hann lof. Þeir láta undan
bylgjunum i lofti, finna hvað
undiraldan er sterk láta ósjálf-
rátt og sér óafvitandi undan. Nú
viðurkenna allir að Stalin látn-
um, að hann hafi verið mesti
stjórnmálaforingi þessarar ald-
ar. Það hefur jafnvel oröið
andartaks hlé, örlitið upp stytta,
á þvi haturs óveðri sem dag-
langt og árlangt er látið dynja á
Sovétrikjunum, meðan verið er
aö biða átekta og leita aö nýjum
skotspæni eystra.
Stalin var ekki háreystarsam-
ur þjóðarleiðtogi. Hann kallaði
ekki fréttamenn vikulega á fund
sinn til að básúna vald sitt eða
hafa i hótunum við aðrar þjóðir.
Þá sjaldan hann svaraði fyrir-
spurnum voru svör hans einföld
og ljóSj laus við skrúð og mælgi
og báru einatt hljóðlát boð um
sáttarhug og vináttu. Þó var
vald hans meira og stóð dýpri
rótum en annarra þjóð-
höfðingja.
Andstæðingar Sovétrikjanna
hafa ekki um langan tlma reynt
aö gera litiö úr persónu Stalins
og þvi siður valdi hans. Hins
vegar hafa þeir aldrei látið af,
ekki fram á þennan dag, að lýsa
valdi hans annars eðlis, en það
var, sem ógnarvaldi og honum
sem herðstjóra og einræðis-
herra með reidda svipu yfir al-
þýöu Rússlands og ógnandi öll-
um heimi.
Grundvöllur að skilningi á
Stalin, eins og hverju sögulegu
mikilmenni, er að gera sér grein
fyrir hvaðan hann var sprottinn
úr þjóðfélaginu, hvaöa öfl
mótuðu hann, hvar rætur hans
liggja i sögu og samtið, hver
hugsjón lá að baki afrekum
hans, og sjá i ljósi hennar hvert
hlutverk hann vann.
Það fellur ekki i minn hlut aö
gera slika grein fyrir Stalin.
Mér er aðeins i mun að bregða
upp mynd af einu atriði : jarð-
veginum sem vald hans spratt
úr, lifstengslum hans við Sovét-
rikin, sköpunarverkið sem hann
er öllum framar höfundur að.
Mikil þrautseigja hefur verið
lögð i að gera Sovétrikin að sem
flóknastri ráðgátu. Enginn hef-
ur átt að geta vitað hvað þar
gerist. Þau hafa átt að vera ein-
hver óræður myrkraheimur
ógna og kvala undir ofbeldis-
stjórn Stalins — er var þó jafn-
framt, sagður svo tilbeðinn af
Sovétþjóðunum að engu likist
nema hjáguöadýrkun.
Menn skulu hvorki freistast til
að gera persónu Stalins né
Sovétrikin að of flókinni ráð-
gátu. Bæði hann og þau eru bor-
in uppi af ljósri og skýrri þjóðfé-
lagslegri hugsjón.
I I Minningar orð
Lifgjafinn mikli er hugsjónin
og trúin á hana það afl sem flutt
hefur fjöll.
Hver verður sú orka
öreigasnauð,
sem aldrei af trú er til
dáða kvödd.
Ekki eru þess dæmi að nein
farsæl stórvirki hafi verið unnin
án þess að i brjósti þess er þau
vann hafi logað eldur hugsjón-
ar, sem kveikir það áræði sem
ekki bilar og þá snilli sem kann
ráð til að sigra alla erfiðleika.
Af hugsjón kommúnismans,
hugsjón Marx og Engels, bjartri
og skinandi, tendaöist liíf Sovét-
rikjanna.
Áræðið og sniilin sem Lenin
og félagar hans sýndu 1917 var
hugsjónareölis eins og köllun,
eða væri hann knúinn áfram af
þvi sannfæringarafli sem brýtur
allar hindranir og þar er sem
hlutur hins útvalda tekur við ,
snillingsins, sem að visu sagan
og öldin útvelur en er um leið sá
er skapar söguna og gefur
öldinni svipmót sitt.
Það féll i hlut Stalins að taka
við af Lenin, eða bundið i sem
stytzt mál, aö rótfesta hugsjón
byltingarinnar I hinu nýja þjóð-
félagi Sovétrikjanna, breyta
henni i framkvæmd og afrek i
blómgandi lif, skapa úr henni
mannvikri, græða upp af henni
akurlönd og skóga ný visindi og
nýja menningu, og það sem er
mest um vert: hann rótfesti
hana i hjörtum hverrar þjóðar,
hvers þegns i Sovétrikjunum
svo að um allt hið viðáttumikla
land loga bjartir kyndlar
þeirrar hugsjónar og stafa birtu
um alla jörð.
Enginn skyldi láta telja sér
trú um að Sovétrikin séu nein
ráðgáta. Ekkert þjóðfélag er ó-
brotnara en það sem alþýðan
reisir á skipulagsgrundvelli
sósialismans, hvergi bjartara
um að litast né heiðara i lofti.
Skáldið Stephan G. Stephansson
sá þetta. Sovétrikin voru ekki
flókin ráðgáta fyrir honum.
Hann brá upp mynd af þeim ,eð
einföldu alkunnu æfintýri um
karlssoninn i Garðshorni sem
vann með afrekum sinum ástir
kóngsdóttur og settist að i riki
föður hennar. Stephan gerði það
i kvæðinu Bolséviki sem hann
orti 1918 ári eftir rússnesku
byltinguna. Hann sagði þar hinn
óbrotna sannleika um Sovét-
rikin i einfaldastri mynd: hinn
fátæki karlssonur alþýðustétt-
inn, sem alið hafði i brjósti
konungshugsjónina og áræðið
sem henni fylgdi, var kominn
þar til rikis. Auðvelt var fyrir
Stephan sjálfan að skilja þetta.
Hann var fátækur karlssonur úr
Garðshorni er komst til valda i
riki skáldskaparins og reisti þar
höll mikla og skinandi. Draum-
ur kotungsins i æfintýrinu,
draumur litilmagnans hins ó-
frjálsa þjóðarþegns, draumur
alþýðustéttarinnar um
hamingju og frelsi. Ljós sem
fyrir hundrað árum Frakkar
slökktu i sinum sárum, var nú
loks að rætast i Sovétrikjunum.
Það er fyrir öllu að menn viti
og setji á sig þennan einfalda
sannleika, að i Sovétrikjunum
tók alþýðumaðurinn við rikjum,
að i Sovétrikjunum hefur al-
þýðan haft völdin, að með
byltingunni og þróun Sovét-
rikjanna tóku foringjar hennar
Lenin og Stalin völdin af yfir-
stéttinni og gáfu þau i friðgóðar
vinnuhendur verkamanna og
bænda og i þeirra höndum, af
þeirra samvirka gróðurstarfi
blómgast lifstré þessa þjóöfé-
lags. Þetta eru grundvallar
sannindi sem hver læs maður á
þjóðfélagsbaráttu nútimans á
þau átök sem eru i heiminum
nú, verður að vita deili á. Þetta
er stafróf þjóðfélagsmálanna i
dag. En við sjáum hér á landi
spretta upp hvern af öðrum sem
allir þykjast geta hrópað um að
austrið sé ekki betra en vestrið,
menn svo villta a'ð þeir þekkja
ekki aö á sér hendurnar hvort er
sú hægri eða sú vinstri, þekkja
ekki að afþýðumenn og
burgeisa, vita hvorki hvað er
sósialismi né kapitalismi,
þekkja ekki barnalærdóm nút-
ima þróunarsögu, nútima
stéttaátaka i heiminum. Ein-
mitt af þvi að alþýðustéttin hef-
ur völdin i Sovétrikjunum og
hefur reist riki sitt á grundvelli
sósialismans er þar i sköpun nýr
heimur friðsamlegs starfs og
afreka sem jafnvel ekki lengur
fá dulizt hinum svefnþrungu
augum vestursins.
Þetta skapandi alþýöusamfé-
lag sósialismans, Sovétrikin,
sköpunarverkið sem Stalin öll-
um fremur er höfundur að, var
grundvöllurinn undir valdi
hans, þvi ógnarfulla sem kapi-
talistarnir hafa útmálað Þetta
vald hans skapaðist af si-
auknum styrk hins samvirka
skipulags og ekki siður af ást-
sæld fólksins, litilmagnans, sem
hann hafði hjálpað til að leysa
úr fjötrum og veitti með hverri
nýrri fimmáraáætlun ný og
batnandi lifsskilyrði. 1 Stalin
rætist draumur fólksins um
gleði og fegurð, kvað skáldið
Dsjambúl. Frá þessu fólki,
þessu þjóðfélagi fékk Stalin vald
sitt. Hann var lif af lifi þess.
Hann átti trúnað þess allan
vegna þess að hann var sjálfur
trúr, trúr stefnu byltingarinnar,
trúr hugsjón sósialismans, trúr
fólkinu sem hann var foringi
fyrir. Þetta fólk, þetta þjóðfé-
lag, gaf honum sitt afl, sinn
mátt, sinn styrk, sina ást, sitt
traust. Þess vegna var vald
hans mikið.
Stalin er sá er til þessa dags
hefur borið lengst fram fána
sósialismans og alþýðunnar.
Sem foringi sovétalþýðunnar
var Stalin um leið viti verka-
lýðshreyfingarinnar i heimin-
um. Hann skildi við Sovétrikin
sterk og traust, hugsjón sósial-
ismans skært lýsandi á jörðu.
Festum i minni hinn ein-
faldasta sannleika: Stalin stóð
vörð, trúan og hljóðlátan vörð,
um lif alþýðumannsins i
heiminum, um sósialismann um
friðinn.
Þess vegna heiðrum við
minningu hans og viljum láta i
ljós samúð okkar með Sovét-
þjóðunum sem misst hafa hinn
ástsæla foringja sinn.
um Stalín — flutt af Kristni E.
Andréssyni á fundi í MÍR og birt í Þjóðviljanum
Afstaðan til Sovétrikjanna hefur löngum verið ágreiningsefni i islenzkum
blöðitm og i isl. sögu. Framan af setti hún óumdeilanlega mikinn svipá
Sósialistaflokkinn og forvera hans, Kommúnistaflokkinn. Svo var alla vega
fram til 1956, þegar flokkurinn skipti um nafn og hét nú Alþýðubandalag.
Þessi einarða afstaða Sósialistaflokksins gerði einnig áreiðanlega and-
stæðingum hans hægara um vik — skapaði ofstækisfyllri póla — til hægri
og vinstri — en annars hefði verið.
Þróunin eftir 1956 er öll umdeilanlegri — að sönnu eru þar sumir sömu
mennirnir sem sett hafa mark sitt á Alþýðubandalagið — en að sumu leyti
nýjir menn og nútimalegri. A það skal ekkj lagt mat hér, en birt minningar-
orð Kristins E. Andréssonar um Stalin nýlátinn.