Alþýðublaðið - 01.04.1980, Blaðsíða 1

alþýðu
blaðið
Iéin*
«11»
m
Þriðjudagur 1. apríl 1980 — 49. tbl. 61. árgangur.
• 4% hækkun fiskverðs til
sjómanna
• 1,5% hækkun til útgerðar
t olíugjald lækki úr 5 í 2,5%
3% Gengislækkun
— síðan áframhaldandi gengissig
1 viöræðum SeBlabankans viB
rikisstjórnina um gengismál aB
undanförnu hefur veriö fjallaB
um þessa þróun, svo og sam-
keppnisstöBu útflutningsatvinnu-
veganna meB tilliti til áfwmhald-
andi hækkana á innlendum fram-
leiBslukostnaBi. I framhaldi af
þeim hefur bankastjórn SeBla-
bankans meB samþykki rikis-
stjórnarinnar ákveBiB aB breyta
nú meBalgengi islenzku krón-
unnar gagnvart erlendum gjald-
miBlum til lækkunar i einu skrefi
um 3% til þess aB jafna aB nokkru
þaB misræmi, sem aB undanförnu
hefur skapazt I gengisskráningu
gagnvart Evrópumyntum vegna
hækkana á gengi dollarans. t
framhaldi af þvi er ætlunin aö
fylgja svipaBri stefnu i gengis-
málum og undanfarin ár, þannig
aB stefnt veröi aö þvi aB jafna
mismun i þróun framleiöslu-
kostnaöar innan lands og utan
meö hægfara gengissigi, sem
jafnframt taki miö af þeirri
stefnu aö draga smám saman úr
innlendum kostnaBarhækkunum.
Þaö sem af er þessu ári hefur
veriö haldiö áfram þeirri stefnu
aB láta gengi islenzku krónunnar
FYRIR
kaup
Dollar 414,20
Pund 900,80
(100) Dkr 6915,15
siga smám saman gagnvart
Bandarikjadollar i þvi skyni aö
jafna mismuninn á kostnaBar-
hækkunum hér innanlands og i
helztu markaöslöndum
lslendinga. Hefur gengi Banda-
rikjadollar hækkaö gagnvart is-
lenzkri krónu á þessu timabili um
5,0%. Jafnframt hefur sú þróun
átt sér staö á alþjóöagjaldeyris-
markaöi, aö gengi dollars hefur
fariö ört hækkandi gagnvart
flestum Evrópumyntum, en þaö
hefur valdiö þvi, aö þrátt fyrir
hækkun dollars gagnvart
islenzkri krónu, hefur vegiö
meöalgengi krónunnar gagnvart
öllum gjaldmiölum haldizt
óbreytt frá áramótum. Hins
vegar hefur gengi ýmissa þeirra
Evrópumynta, sem mestu máli
skipta i innflutningsverzlun
Islendinga og I samkeppni viö
innlenda iönaöarframleiBslu
lækkaö verulega gagnvart
islenzkri krónu. Þannig hefur
danska krónan lækkaö um 6,6%,
sænska krónan um 2,7% og þýzk
mörk um 7%.
Til glöggvunar lesendum, er
hér gerBur samanburöur viö
þrjár erlendar myntir, fyrir og
eftir breytingu.
eftir
kaup sala
428.60 429,70
928,70 931,10
7104,00 7122.20
sala
415,20
903,00
6931,85
Fiskverðsákvörðun:
Útgerðin á móti
— fulltrúar fiskvinnslu og
sjómanna sitja hjá
Á fundi yfirnefndar Verölags-
ráös sjávarútvegsins i dag 31.
marz 1980, var ákveöiö nýtt fisk-
verö, sem gildir frá 1. marz til 31.
mai 1980. Veröákvöröun þessi
felur I sér 4% hækkun á skipta-
veröi frá þvf veröi, er gilt hefur
frá áramótum skv. tilkynningu
Verölagsráös sjávarútvegsins nr.
1/1980, verö á blálöngu hækkar þó
um tæp 20%.
Þaö er forsenda þessarar
ákvöröunar, aö lögum nr. 3/1980
um timabundiö oliugjald til fiski-
skipa veröi breytt, þannig aö oliu-
gjaldiö lækki úr 5% i 2.5% af
skiptaveröi frá og meö 1. marz
1980. Rikisstjórnin hefur lýst þvi
yfir, aö frumvarp þessa efnis
veröi lagt fram á Alþingi i dag.
Þegar tillit hefur veriö .tekiö til
þessarar væntanlegu lagabreyt-
ingar, má lýsa niðurstööu fisk-
verösmálsins aö þessu sinni I
meginatriðum á eftirfarandi
hátt:
1. Skiptaverð til sjómanna hækk-
ar um 4%.
2. Hlutur útgeröar i fiskveröi
hækkar um 0,6%.
3. Hráefniskostnaöur fiskvinnsl-
unnar hækkar um 1.7%.
Verðið var ákveöiö meö tveim-
ur atkvæðum gegn einu, tveir
nefndarmenn sátu hjá.
Meö ákvöröun þessari greiddi
atkvæði annar fulltrúi fiskkaup-
enda, Arni Benediktsson, auk
oddamanns nefndarinnar, Jóns
Sigurössonar, forstjóra Þjóð-
hagsstofnunar. Kristján Ragn-
arsson, fulltrúi útvegsmanna
greiddi atkvæöi gegn ákvöröun-
inni, en þeir Eyjólfur Isfeld
Eyjólfsson fulltrúi fiskkaupenda,
og Ingólfur Ingólfsson, fulltrúi
sjómanna, greiddu ekki atkvæöi.
Kristján Ragnarsson lét bóka:
„Meö þessari fiskverðsákvörð-
un er vandi fiskvinnslunnar
flutttur yfir á útgeröina. Vegna
launahækkana 1. mars og vegna
áhrifa gengissigs á abföng út-
gerðarinnar, sem nú er ráögert
8% á næstu dögum, breytist af-
koma útgeröarinnar frá þvi aö
vera 1% hagnaður I 4% tap.
Þegar fiskverð var ákveöiö 24.
janúar s.l., varö samkomulag um
aðoliugjald yröi5% allt áriö 1980
og þaö staöfest meö lagasetningu
á Alþingi með samhljóöa atkvæö-
um. Meö þessari ákvörðun er þvi
samkomulagi rift af oddamanni
yfirnefndarinnar að kröfu rikis-
stjórnarinnar. Viröast nú ekki
halda samningar viö rikisstjórn
þótt bundnir séu með lögum.
Lækkun á oliugjaldi úr 5% i 2.5%
lækkar tekjur útgerðarinnar um
3.000 milljónir á ári.” Eyjólfur ís-
feld Eyjólfsson lét bóka:
,,Ég efast ekki um lagalegt
gildi þessarar fiskverösákvörö-
unar, en tel þó þessa afgreiöslu
neyöarúrræöi.
Meö tilliti til þess aö ekki liggja
fyrir ákveöin fyrirheit um ráð-
stafanir tilað tryggja hallalausan
rekstur fiskvinnslunnar, þá get ég
ekki samþykkt þessa tillögu. A
hinn bóginn er einn þriðji verö-
timabilsins liöinn, og þvi óhjá-
kvæmilegt aö ákveöa fiskverð,
þessvegna sit ég h já við þessa at-
kvæðagreiðslu.
FLOKKSSTARFIÐ:
Kópavogsbúar:
Fundur, verður haldinn hjá Alþýðuflokksfélagi
Kópavogs, íkvöld kl. 20.30, að Hamraborg 1.
Mætið vel og stundvíslega.
Stjórnin
Lánasjódur ísl. námsmanna:
Jafnréttid kostar,
peninga - eru stjórn-
völd tilbúin til að
tryggja það fjárhags
• Er jafnrétti til náms
óraunveruleg krafa?
Málefni Lánasjóös isl. náms-
manna hafa verið mjög til
umræöu siðustu daga. Tilefniö er
það, aö mörgum þykir sem aö
sjóöurinn hafi fengiö hækkanir á
framlögum umfram þaö, sem
annars einkennir fjárlagafrum-
varp nýju stjórnarinnar. Fram-
lög til sjóösins skv. fjárlaga-
frumvarpi Ragnars Arnalds,
hækka um tæpa 3,1 milljarða og
verðai heiid tæpir 5,4 milljarðar.
Hér á eftir veröur leitast við aö
gefa nokkra mynd af þróun og
vexti Lánasjóös isl. námsmanna
siöustu árin.
Frumkvöðull að stofnun Lána-
sjóös isl. námsmanna var
Alþýöuflokkurinn. Markmiö
flokksins meö stofnuninni var, aö
tryggja efnaminna fólki greiöari
aðgang aö framhaldsmenntun.
Þegar sjóöurinn varö til hafa
menn e.t.v. ekki gert sér grein
fyrir, hver þróun I framhalds-
námi yrði. Menn hafa eflaust
haldiö, þrátt fyrir slagoröiö
mennt er máttur, aö fjöldi á
framhaldsmenntunarstigi yröi
minni, ef menn hafa yfirleitt
spekúleraö i þvi, hvernig málum
sjóösins yröi komiö aö áratug
liönum.
Þaö var sagt hér áöan, aö
markmiðiö meö Lánasjóöi isl.
námsmanna væri aö tryggja
efnaminna fólki greiöari aögang
aö framhaldsmenntun. Þessi
staöhæfing segir náttúrlega bara
hálfan sannleikann. Hinn helm-
ingurinn er auövitaö sá, aö
islenzka þjóöfélagiö þurfti á
menntuöu fólki aö halda til þess
aö geta staðið sig i samkeppni við
þær þjóöir, sem tilheyra þvi
menningarsvæöi, sem viö telj-
umst sjálfir til.
Mennt er máttur — eða
hvað?
Þetta er ekkert sérislenzkt
fyrirbæri. Menntunarsprengingin
svokallaöa er þekkt fyrirbrigöi I
— öllum Vestur-Evrópu rikjum.
Vaxandi fjöldi námsfólks, á
framhaldsstigi, hefur veriö mikill
höfuöverkur flestra, ef ekki allra,
mennta- og fjármálaráöherra i
Vestur-Evrópu siöan 1974-’75. Þá
kom einfaldlega i ljós, aö
menntakerfiö var of dýrt I þvi
kreppuastandi sem þá hófst og
stendur enn.
Viðbrögðin erlendis hafa venju-
lega veriö þau, aö takmarka
aðgang aö háskólum og öörum
álíka stofnunum stórlega. Þetta
er t.d. staöreynd i nágranna-
löndum okkar, á Norður-
löndunum(og i 'Englandi hefur
veriö reynt aö fækka nemendum
meö stórhækkuöum skóla-
gjöldum.
Vandamáliö er einfalt. Þjóö-
félagiö telur sig ekki hafa efni á,
aömennta alla þá sem óska þess.
Til að koma i veg fyrir aö of stór
hluti hvers áragangs fari til
framhaldsnáms hefur rikisvaldiö
nokkrar aBferöir(sem beitt hefur
veriö. Þaö getur stórdregiö úr
styrkjum og lánum. Þaö getur
sett beinar fjöldatakmarkanir.
Þetta er reynslan annars staöar
frá og þaö er aö stinga hausnum i
sandinn, ef menn trúa og halda að
þessu sé ööru visi fariö hér á
landi.
Er menntun forréttindi?
Menntun hefur veriö og er,
þegar tekiö er lengra timabil, for-
réttindi þeirra, sem meira mega
sin og kemur þar margt til.
Astæöumar eru ekki einungis
fjárhagslegs eölis. Þaö aö halda
þvi fram aö svo sé ekki, aö halda
þvi fram aö jafnrétti til náms sé
mögulegt aö raungera i okkar
þjóöfélagi, þaö er aö taka skakk-
an pól i haeöina. Skólinn veröur
aldrei annaö en eins konar spegil-
mynd þess sem er og þaö ein-
kennist ekki beint af jafnrétti eöa
bræðralagi. Skóli og menntun eru
tæki sem menn notfæra sér og
fyrirbæri ,sem notuö eru til aö
viöhalda ákveönu skipulagi.
Haldi menn aö skólinn sé hlutlaus
aöili, haldi menn aö menntun sé
hlutlaust fyrirbæri, verða menn
aö skoöa hug sinn betur og reyna
aö komast aö þvi hvaö þessi fyrir-
bæri eru i raun og veru. Siöan er
Framhald á bls. 2
Opið bréf til þingflokks Alþýðuflokksins:
Frá Stúdentafélagi jafnadarmanna
Stúdentafélag jafnaðarmanna
átelur harölega tillöguflutning
þingflokks Alþýöuflokksins um
stórfelldan niðurskurð á fram-
lögum til Lánasjóös islenskra
námsmanna frá fjárlagafrum-
varpi 1980. Kemur þaö nokkuö
spánskt fyrir sjónir, aö þegar
þörf er talin á niðurskurði rikis-
útgjalda, skuli þingmenn jafn-
aöarmannaflokks hafa þá einu
tillögu fram aö færa um niður-
skurö, aö undanskildum tillög-
um um aö dregið veröi úr fjár-
austri I landbúnað, aö skorin
skuli störlega niður framlög tii
framfærslulána námsmanna.
Þetta gengur þvert á hugsjdn
jafnaöarstefnunnar, meö þvi að
námslánin eru undirstaöa efna-
hagslegs jafnréttis til náms.
Nyti þeirra ekki við, er hætt við
þvi, að fáir aðrir en efnamenn
gætu sett börn sin til mennta.
Það er þviengin tilviljun, að þaö
var menntamálaráðherra úr
röðum jafnaðarmanna, sem
stóð fyrir þvi’ að Lánasjóður var
i öndverðu stofnaður — en af
viröist nú það sem áður var.
Þessi niðurskuröur gengur líka
þvert á þá yfirlýstu stefnu Al-
þýðuflokksins, að ekki megi
skerða kjör þeirra, sem lakast
eru settir, þvl allur þorri náms-
manna er meðal þeirra lakast
settu I þjóöfélaginu. Lánasjóö-
urinn reiknar með því að fram-
færslukostnaöur námsmanns sé
2.436.000 á ári, og veitir nú vísi-
tölutryggö lán fyrir 85% af því
sem vantar á að tekjur náms-
manns nái þvl. Þannig er fram-
færslueyrir stúdenta um eöa
innan viö 200 þúsund krónur á
mánuði.
Stúdentafélag jafnaöarmanna
telur tillögur þingflokks Alþýöu-
flokksins vanhugsaðar i ýmsum
atriöum. Þær gera t.d. ráö fyrir
þvi, aö bein framlög úr rikis-
sjóöi til sjóðsins vaxi i hlutfalli
viö veröbólguna, en ganga ekki
útfrá ráöstöfunarfé hans i heild,
en þaö hefur veriö aö verulegu
leyti lánsfé. Þannig var ráöstöf-
unarfé sjóösins á siöasta ári,
skv. upplýsingum frá fram-
kvæmdastjóra sjóösins, 3 mill-
jaröar 762 milljónir, sem skipt-
ist þannig, aö 2 milljaröar 237
milljónir eru framlög úr rikis-
sjóöi, en 1 milljaröur 528 mill-
jónir eru lánsfé. Meö öðrum
oröum var yfir 40% af ráöstöf-
unarfé sjóösins á siöasta ári
lánsfé. Skv. fyrirliggjandi fjár-
lagafrumvarpi er gert ráö fyrir
þvi, aö lánsfé veröi innan viö
20% af ráöstöfunarfé sjóösins i
ár, eöa 1.200 milljónir af heild-
ar-ráöstöfunarfé upp á 6 mill-
jaröa 594 milljónir. Aö uppfyilt-
um vissum skilyrðum er svo
heimild fyrir viðbótarlánsfé upp
á 500 milljónir. Þannig vex ráö-
Framhald á bls. 2