Lesbók Morgunblaðsins - 21.05.1939, Blaðsíða 7

LESBÖK MORGUNBLAÐSINS
159
Svo sjeu þessar vjelar svo af-
kastamiklar, að manni, sem sje
verkinu vanur, veitisfc hægðarleik-
ur að prjóna á einuin degi það
sem vinnukonan þurfi 3 vikur
eða mánaðartíma til þess að geta
afkastað. Það sje nefnilega hægt
að vefa eða prjóna úr heilu pundi
af bandi á dag, eða fnllkomna
karlmannspeysu eða annað því
líkt. —
Árni gamli í Flatey segir, að
það sýnist þó sannarlega ómaks-
ins vert, að gefa sig að svo
tímadrjúgu „handverki“, því að
öllu ráðlegra væri að selja til út-
landa tilbúnar og iitgengilegar
tóvörur, en ullina óunna, sem sje
svo lítils virði, þó að hún sje
einna besti gjaldeyririnn hjer á
landi. Hann segir líka, að til
vefnaðarins eða prjónanna þurfi
mikið af bandi og því ættu menn
að nota sjer það að sú góða
madama Sivertsen kaupi vinnu-
ull fyrir talsvert hærra verð en
„kaupstaðarprís“ og auk þess
kaupi liún pundið af velspunnu
bandi fyrir 64 skildinga. —
★
Þar sem getur um í umsókn
madömu Sivertsen, að stjórnin
hafi árið 1823 veitt jómfrú Álf-
heiði Johnsen styrk til prjóna-
vjelarkaupa, þá skal þess getið,
að þessi jómfrú Álfheiður Var
dóttir síra Jóns lærða í Möðrufelli
í Eyjafirði og kom hún vorið
1824 með eina prjónavjel til Ak-
ureyrar og hafði með sjer dansk-
an mann, sem átti að kenna að
prjóna. Það lítur þannig út, að
ekki hafi jómfrú Álfheiður orðið
0
hepnari með þetta fyrirtæki sitt,
en madama Sivertsen, því að þess
er getið, að „þar þótti vinnast
upp kostnaður og ábati“. (Sbr.
Annál 19. aldar P. G.). Svo að
mjög er hætt við, að sú framfara-
tilraun hafi ekki orðið til mikill-
ar bótar.
Þegar frá leið rættist úr fyrir
madömu Sivertsen með prjóna-
vjelarnar sínar. — Það voru
stúlkurnar í Reykjavík, sem
björguðu þessu máli. Dætur svo-
kallaðra heldri manna, embættis-
manna og kaupmanna í bænum
fóru að læra að prjóna og slógu
sjer á þetta „handverk“, og þá
fór það að þykja fínt að prjóna
eða vefa á „sokkavefstól“. Ein
þeirra, sem nokkru síðar lærði að
prjóna á vjel, var Christiane dótt-
ir Möllers lyfsala í Reykjavík, en
hún fluttist síðar með prjónavjel
sína vestur í Stykkishólm og var
þar bústýra hjá bróður sínum,
Möller lj-fsala. Sú prjónavjel, sem
ef til vill liefir verið ein af þeim
þrem fyrstu, er til landsins flutt-
ust, var lengi vel eina prjóna-
vjelin við Breiðafjörð og var hún
enn við líði þegar jeg man fyrst
eftir, um síðustu aldamót. — Nú
mun hiin glötuð og orðin gagns-
laus, hvar sem hún er niður kom-
in, en ef hún kæmi í leitiruar, sem
vel gæti átt sjer stað, ætti hún að
fá húsaskjól á Þjóðminjasafninu,
því að svo mikið gagn hefir hún
og systur hennar gert landsmönn-
um.
★
Það vill nú svo til, að einmitt
á þessu herrans ári eru liðin 350
ár síðan fyrsta prjónavjelin var
fundin upp. Það var stúdent, sem
las guðfræði við háskólann í Cam-
bridge, William Lee að nafni, sem
fann hana upp, en það Hkt fyrir
honum og madömu Sivertsen þeg
ar hún, kom með vjelarnar sínar
til Reykjavíkur. Það vildi sem sje
enginn líta við vjel lians í Eng-
landi og fór hann því með hana
til Frakklands og þar fjekk hún
brátt mikla útbreiðslu.
Afköst fyrstu vjelarinnar, sem
fundin var upp, voru þau, að hún
gat prjónað 1200 lykkjur á mín-
útunni og þóttu það mikil undur.
þegar tekið var tillit til þess, að
þeir sem voru duglegastir með
bandprjóna gátu ekki náð nema
100 lykkjum á mínútunni. Hún
vann því á við 12 menn röska. Nú
afkasta slíkar vjelar óteljandi
þúsundum lykkja á mínútunni.
Nú eru liðin 104 ár síðan fyrstu
prjónavjelarnar fluttust til
Reykjavíkur og eru nú slíkar vjel
ar orðnar svo almennar hjer á
landi, að eflaust má telja þær í
þúsundum.
Dómarinn: Eyðið þjer miklu
fje í áfengi?
Ákærði; O, já, en töluvert fer
altaf í eektir.
Stökur
eftir
Baldvin Jónatansson.
Kemur eftir vetur vor,
vel mun fram úr rakna.
Eftir gengin æfispor,
einskis mun jeg sakna.
Gleði iífsins.
Mig gleður himinsdrotning dýr,
þá dafna blóm á grund.
Ef gefst mjer hennar geisli hlýr,
það glæðir fjör í lund.
Jeg gleðst við fugla sætan söng,
og svásra fossa nið.
Um sumardægrin ljúf og löng
mjer lífið brosir við.
Jeg gleðst við brekku blómin smá
og bunutæra lind.
Er sig í speglar sólin há
og sýnir l.jóssins mynd.
Af gjöfum drottins gleðst jeg títt,
jeg gleðst við diglegt brauð.
Jeg gleðst við alt, sem andar hlýtt
og allri sviftir nauð.
„FLUGFRÆNDUR“.
Ný „frændategund“ hefir ris-
ið upp í Svíþjóð, en það
eru svonefndir „flugfrændur“. —
Skýringiry er þessi;
Flugfrændi er maður, sem hef-
ir efni á að læra að fljúga, en er
orðinn of gamall til þess, eða get-
Ur það ekki af einhverjum öðrum
ástæðum. Hann lætur þá einhvern
ungan og efnilegan mann fá pen-
inga þá, sem fara til flugnáms.
Þessi aðferð ryður sjer mjög
til rúms í Svíþjóð og margir ung-
ir menn hafa lært að fljúga á
þessum grundvelli. 1 allri Svíþjóð
eru mörg hundruð ungir menn,
sem eiga flugnám sitt og framtíð
þessum flugfrændum að þakka. í
Gantaborg einni eru 16 flugfrænd
ur og búist. er við að þeim fjölgi
á næstunni.
— Mundu eftir því, Greta litla,
að við erum komin í þenna heim
til að hjálpa öðrum.
— Nú, hvað eiga þá hinir að
gera?