Lesbók Morgunblaðsins - 20.10.1940, Blaðsíða 4

382
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
Beaverbrook lávarður
Maðurinn sem stjórnar fíug-
vjelaframleiðslu Breta
Hernaðarsjerfræðingar virðast
vera sammála um, að sigur-
vonir Breta í núverandi styrjöld
byggist aðallega á því, að þeim
takist að koma sjer upp flugher,
sém er jafn öflugur þeim þýska.
Sumar fregnir herma, að Bret-
ar sjeu nú á góðum vegi að ná
þessu takmarki, og takist þeim
það, ber bresku þjóðinni mest að
þakka einum manni, og sá maður
er Beaverbrook lávarður, flug-
vjelaframleiðslumálaráðherra í
stríðsstjórn Churchills.
Það er sagt, að er Churchill tók
Beaverbrook iun í ríkisstjóm sína,
hafi hann búist við gagnrýni úr
öllum áttum, en það fór á annan
veg. Allir virtust sammála um, að
hinn smávaxni blaðakóngur í
Fleet Street væri einkar vel til
þess fallinn að koma góðu skipu-
lagi á flugvjelaframleiðslu Breta.
Beaverbrook lávarður hefir ekki
hlotið aðalsmannstitilinn að erfð-
um og hann er ekki „innfæddur“
Englendingur.
Beaverbrook er fæddur í Kan-
ada, í smáþorpi með 300 íbúum.
Foreldrar hans áttu níu *börn.
Hinn núverandi enski lávarður
var skírður hinu borgaralega
nafni William Maxwell Aitken.
Um tvítugt var Aitken orðinn
vel efnaður maður og er hann stóð
á þrítugu var hann miljónamær-
ingur og hóf þá sitt nýja líf sem
stjórnmálamaður heima í gamla
landinu. Saga Beaverbrooks er í
fáum dráttum þessi:
18 ara gamall hætti hann skóla-
námi og fjekk þá atvinnu við að
þvo tómar flöskur í lyfjabúð.
Hann kynti sjer lítilsháttar lög-
fræði undir handleiðslu R. B.
Bennet, sem síðar varð forsætis-
ráðherra Kanada. Um tíma var
hann sölumaður fyrir fjelag, sem
framleiddi saumavjelar; einnig
fjekst hann við tryggingar og
verðbrjefasölu. Lok« fjekk hann
Beaverbrook lávarður.
atvinnu sem fulltrúi hjá peninga-
útlánara, sem John B. Stairs hjet.
Leið nú ekki á löngu, þar til
Aitken fór sjálfur að taka þátt í
fjármálaviðskiftum á eigin spýtur.
★
Arið 1906 kvæntist hann dóttur
kanadisks hershöfðingja. Ein aðal
ástæðan fyrir því, að hann flutt-
ist til Englands voru árásir, sem
hann varð fyrir í blöðum í Mont-
real. „Jeg varð fyrir miklum von-
brigðum vegna þessara órjettmætu
árása“, skrifaði Beaverbrook
seinna, og skýrði frá því, að sjer
hefði fundist hann vera velgjörða-
maður almennings. Honum fanst
því skynsamlegast að láta vel-
gjörðir sínar koma fram þar sem
þeim yrði betur tekið.
Ungur maður, sem kemur til
Englands með fullar hendur fjár
og heilbrigða skynsemi, þarf að-
eins á einu að halda og það er á-
hrifamiklir vinir. Beaverbrook var
ekki heldur í þeim efnum á flæði-
skeri staddur, því Bonar Law for-
sætisráðherra tók hann að sjer.
C Law stakk upp á því, að Beav-
erbrook gæfi kost á sjer til þing-
setu í kosningum 1910, og hann
hlaut kosningu. Næstu sex ár sat
Beaverbrook á þingi án þess að
neitt sjerstaklega bæri á honum.
Hann þótti t. d. ekki.neinn sjer-
stakur ræðumaður, en það var
vitað, að hann hafði allmikil áhrif
á fremstu menn þjóðarinnar, bak
við tjöldin.
Það var Beaverbrook, sem átti
upptökin að því, að Bonar Law
og Lloyd George hittust á sveita-
setri hans, Cherkley í Surrey. Á
fundi þessum varð það að sam-
komulagi, að Lloyd George tæki
að sjer hermálaráðherraembættið
í þjóðstjórn Asquiths. Hermála-
ráðherrastaðan varð einn aðal
áfaugi Lloyds George’s upp í for
, sætisráðherrasætið.
Beaverbrook þótti ekki nógu
þektur maður til þess að hann
fengi ráðherraembætti, en var í
þess stað aðlaður og síðar gerður
að útbreiðslumálaráðherra.
Þegar Beaverbrook fjekk bar-
ónstitilinn, kaus hann sjer nafnið
Beaverbrook, eftir nafni á smá-
bæ einum nálægt æskustöðvum
hans í Kanada, þar sei* hann var
vanur að skemta sjer við veiðar.
Að heimsstyrjöldinni lokinni
vissi Beaverbrook lávarður ekki,
hvað hann átti af sjer að gera.
Hann keypti því dagblaðið „Bai-
ly Express“ fyrir 85.000 sterlings-
pund og gerðist blaðaútgefandi.
Beaverbrook hafði ekki mikla
reynslu sem blaðamaður, er hann
hóf útgáfu „Daily Express“. En
hann tilkynti, að hann ætlaði að
gera blað sitt að víðlesnasta dag-
blaði heimsins.
Þegar hann tók við blaðinu tap-
aði fyrirtækið 2.000.000 sterlings-
pundum árlega og útbreiðsia
blaðsins var um 450.000 eintök.
Blaðaútgáfa í London er rekin
á þann frumlega hátt, að fastir
kaupendur eru slysatrygðir á
kostnað blaðsins. Beaverbrook,
sem sjálfur var gamall trygginga-
maður, bauð lesendum „Daily
Express“ hærri tryggingu heldur
en lesendur útbreiddasta Lund-