Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1971, Blaðsíða 1

Frá örófi alda hefur mann-
kynið átt í sífelldu striði.
Lengst af stóð baráttan um að
hafa eitthvað i sig og á. Tor-
tryggnin var meðfædd, og ekki
þurfti mikinn sannfæringar-
kraft eða þróaðar mállýzkur til
að telja sér og sínum trú um,
að aðkomumenn væru varasam-
ir og jafnvel hættulegir, og
þá kom það svo sem af sjálfu
sér að hreíkja þá á brotit eða
jafnvel stytta þeim aidur, en á
svo hátt þróunarstig hafa fáar
skepnur komizt, að sálga eigin
tegund.
En mannssálin er flókin, og í
flestum leyndust kenndir, sem
nefndar hafa verið mannúð og
meðaumkun, og einhverntima
varð drenglyndið til, þótt fáar
sögur fari af ofnotkun þess,
svo mjög sem öfgar einkeniia
þó alla skráða sögu. Þróunin sá
við þeim hömlum, sem þarna
voru að skapast, og nú tóku
menn að mynda sér skoðanir.
Smám saman fóru þeir að hafa
skoðanir á öllum sköpuðum
hlutum, og einhver góður, hug-
sjónaríkur maður fann upp rétt
iætið. Siðan hefur aldrei frið-
ur rikt.
Réttlætið er hið bitrasta
vopn. Aumur er sá maður, sem
ekki ann réttlætinu og margur
vill berjast fyrir það. Jafnvel
þótt þeir kunni að vera i mikl-
um minnihluta, sem i reynd
nenna að standa í stöðugri bar-
áttu fyrir „hinu rétta", þá eru
þeir háværir og uppvöðslusam-
ir. Þannig myndast páfar og
postular, af öllum gráðum og
gerðum, í öllum regnbogans lit-
um. Meirihlutinn hlustar eða
hlustar ekki, dansar með eða
þverskallast. Haldi hinir há-
væru áfram að æsa sig verður
ammaðhvort a*ð fyiigja þeim eða
fjarlægja þá. Réttlætið hefur
sigrað. Og þó biður réttlætið
stundum ósigur, — í bili að
minnsta kosti. En þá hefur bara
eitthvert annað réttiæti sigrað,
þvi það er með það eins og
sannleikann, að á réttlætinu
geta verið margar hliðar.
Þessi fjölbreytni ruglar
marga nokkuð á kostnað sálar-
friðarins. Sagt er að honum
megi ná á þann hátt einan að
höndia sannleikann og réttlæt-
ið. Þetta hefur mörgum tekizt.
Hinum er sá vandi einn á hönd-
um, að úr svo miklu er að velja.
Hvort er nú betra að verða
hólpinn með þessum sannleika
eða hinum?
Ekki einfaldar það málið, eða
eigum við að segja valið, þegar
„páfar" af ýmsum litum falla og
hafa reynzt að sögn kunnugra
hin örgustu þý. Þá ættu, eðli
málsins samkvæmt, margar hug
sjónir og frómar sálir að falla
með. En fíesitir streiitast á móti.
Hver vill missa fótfestuna?
Menn varðveita litla styttu af
goðinu innra með sér og öðlast
ró á ný með því að stara, stór-
wm, auigum, á vonzku andsitæð-
inganna. Þeir eru ekkert betri.
Betri, nei þeir eru þvert á móti
miklu verri. Þótt okkur hafi
orðið á mistök, þá stefnum við
þó að göfugu takmarki, en hin-
ir eru ekkert nema mannvonzk
an uppmáluð. Og þrjátíu og
hundrað ára stríðin geta haldið
áfram eins og ekkert hafi
í skorizt.
Löngun í völd og áhrif rugla
myndina einnig verulega. Meiri
hlutinn vill reyndar litlu
stjórna að öllum jafnaði.
En fjölmennur minnihluti vill
mörgu stjórna og sumir öllu.
Stjórnun er vissulega oft nauð
synleg, en hvergi verða öfg-
arnir þó meiri. Sumir eru
ánægðir með að stjórna litlum
hreppi og kæra sig ekki um
neina stórhreppa. Aðrir vilja
helzt stjóma öllum heiminum
og mundu sumir hverjir fást til
að taka að sér nokkur nær-
liggjandi sólkerfi fyrir litinn
pening. Þeir ætla sér heila
opnu í mannkynssögunni, en
hinum duga nokkrar línur í is-
lenzkum æviskrám.
Mikið af þessu stjórnunar-
fólki leggur upp með stóran
skammt af góðvild. Og hugsjón
ir eru því oft ofarlega í huga
og enn tamari á tungu. En það
er bara með hugsjónimar eins
og réttlætið, að á þeim eru oft
margar hliðar. Hvort tveggja
hefur þó furðu gott orð á sér
og sameinast í frjálslyndinu,
sem mjög er á loft haldið.

Mótmælt er stríði, heimsku
og græðgi, með ofbeldi
fljótræði og þvermóðsku.
Hver skyldi verða
árangurinn?
Eftir Valdimar Kristinsson
Hverju
er
verið
að
mótmæla?

'■ ■ ■•■: il;' l"
■•.' -"w ::- '■-■■ ■ ■

Wr' :•...:
■ ,
w