Lesbók Morgunblaðsins - 26.03.1972, Blaðsíða 1
*
Esra Pétursson, læknir
ÞJÓÐFÉLAGS-
VANDAMÁL
SEM SKAPAST
VIÐ NEYZLU
ÁVANA- OG
FÍKNIEFNA
Stjórn Rauða kross íslands, kœru borgarar.
Mér er mikil og sönn ánægja að vera boðinn hing-
að til ykkar í dag til þess að ræða við ykkur eitt
mesta vandamál manna. Þakka ég ykkur kærlega
fyrir boðið. Hygg ég einnig gott til samvinnu þeirra
aðila, sem munu fjalla um málið nánar x dag. Hefi
ég oft áður notið samstarfs við lögreglu og lögmenn,
fræðslustjóra og lækna. Skemmtilegt og nærtækt
dæmi er tiliaga borgarlæknis okkar, doktors Jóns
Sigurðssonar og Bjama læknis Bjarnasonar, um
nefndarskipun vegna Domus Medica. Bárum við hana
fram á aðalfundi Læknafélags Islands á Akureyri
árið 1954. Var hún samþykkt og vorum við þremenn-
ingarnir skipaðir í nefndina. Nokkru síðar lagði ég
æ lengra út á þær leiðir, sem mér var vísað á, en
doktor Jón og Bjarni báru hita og þunga dagsins i
þeim efnum. Árangurinn varð svo loks þessi fagra
stofnun, sem við erum hér saman komin í.
Við íslendingar erum vel á vegi staddir í mörgum
efnum. Erum við ein efnaðasta þjóð veraldar. Ars-
tekjur einstaklinga eru hvergi hærri nema i Banda-
ríkjunum, Sviþjóð og Kuwait. Hvergi er auðnum
jafn vel skipt á milli manna. Verkamaðurinn hefur
aðeins helmingi lægri tekjur en forsætisráðheri'ann.
í Svíþjóð er munurinn þrefaldur, en í Bandaríkjun-
um og í Rússlandi getur hann orðið fimmtug- til
hundraðfaldur. Sannur jöfnuður og lýðræði er því i
hávegufn haft hér, bæði í orði og verki. Samfara
efnalegri velmegun á Island líka því láni að fagna
að efnamengun er óvíða minni, jafnt til lofts sem
lagar og í matvælum. Enn eru ótalin andlegur auð-
ur þjóðarinnar, frjálslynd en einlæg og rótgróin trú-
rækni, menntnn og visindi, bókmenntir og aðrar listir.
Heilsufar er óvíða eða hvergi betra, langlifi kvenna
mikið og karla ívið minna, ungbarnadauði með þeim
lægstu. Geðveiklun og geðveiki eru sizt algengari
en annars staðar og geðvilla mun mimni. Geðvilla
hlýtur að vera vægari hér en annai's staðar. Sést
það bezt á því, að alvarleg afbrot eru langtum færri,
áfengisdrykkja og önnur ávanaefnanotkun er miklu
minni en í flestum öðrum vestrænum löndum. ísraels-
búar standa næstir Islendingum í þessum menning-
arefnum. Geðvilla er að visu ekki ýkja miklu fátíðari
hér en annars staðar samkvæmt rannsóknum prófess-
ors Tómasar Helgasonai’i). Hún hlýtur því að sama
skapi að vera til stórra muna vægari. Nýverið hafa
birzt greinar og verið fiuttar fréttir í útvarpi vestra
þar sem sýnt er svart á hvítu að íslendingar fremja
fæst alvarleg afbrot allra þjóða. Má að þessu leyti
segja, að íslendingar séu löghlýðnastir allra. Kann
þetta að koma ykkur spánskt fyrir sjónir og hefur
í veðri verið látið vaka við mig, að hér séu óknytt-
ir og ýmsar yfirsjónir algengar, æskan sé illa á vegi
stödd og þar fram eftir götunum, þegar ég hefi brydd-
Fjögur erindi um þetta geigvænlega vandamál, haldin
á fræðslufundi Reykjavíkurdeildar Rauða kross
íslands, 4. marz s.l.
að upp á þessari ágætu löghlýðni Islendinga. Er því
til að svara, að í fyrsta iagi eru mér ekki handbærar
upplýsingar um tíðni óknytta og yfirsjóna Islendinga
miðað við önnur lönd, enda mun erfitt, ef ekki óger-
legt, að safna slíkum gögnum svo áreiðanlegt megi
teljast. Svo er hitt veigameira atriðið, að óknyttir og
smá afbrot eru annað en stórglæpir, þótt ekki fari vel
á því að bera í bætifláka fyrir þá með það sem afsök-
un.
Vafalaust má rekja uppsprettu löghlýðninnar til
trúar á hið fornkveðna úr nitugasta kafla Njálu:
„Með lögum skal land byggja en ólögum eyða.“ Ekki
er ósennilegt að löghlýðnin nærist af ágæti löggjaf-
arinnar og standi líka í sambandi við góða meðferð
löggjafarvaldsins og löggæzlunnar. Fólksfæðin mun
einhvei ju valda og má vej'a að íslenzki stofninn eigi
smávegis þátt í þessu. Talið er meira um vert að
Sturlungaöidin hafi hreinsaö hann af mönnum með
vei’stu glæpahneigðinni. Hafi þeir þá gengið rösk- *
lega að því að útrýma hver öðrum. Loks mun lítil
mengun, jafnt innri sem ytri, stuðla að beti-a jafn-
vægi í þessum efnum.
ORSAKIK FIKNILYFJANEYZLU
Erfitt er að venja heilbi-igðar skepnur á ávanaefni.
Sé til dæmis vel öldum rottum boðnar missterkar vín-
blöndur, dreypa þær í mesta lagi lítils háttar á létt-
ustu vínblöndunum. Sé þeim gefið lélegt fæði eða
menguðu lofti dælt í búr þeirra leggjast þær fi'emur
í ofdrykkju. Sálgreinandinn Masserman gerði ketti
r